Rakamlarla Uber-Taksi kavgası: Rekabet ne zaman başladı, şiddet neden tırmandı?

İstanbul’da son günlerde Uber sürücülerine yönelik yaşanan çeşitli saldırılar, sarı taksi-Uber rekabetini ülke gündemine taşıdı. İnternet üzerinden ulaşım hizmeti sağlayan Uber sürücüsünü Esenler Otogarı’nda darp eden 5 taksici geçtiğimiz günlerde gözaltına alınırken, Şişli’de de bir taksici başka bir Uber  sürücüsünün önünü kesip tehdit etti ve bıçakla aracı çizdi. 11 Mart’ta ise bir Uber aracına silahlı saldırı düzenlendi.  Açılan ateş sonucu Uber aracına 4 kurşun isabet ederken, ölen ya da yaralanan olmadı.

Kavganın arkasında 30 milyar liralık pazar var

2009 yılında Amerika Birleşik Devletleri’nde (ABD) kurulan Uber, 4 yıldır İstanbul’da da hizmet veriyor. Uber kullanıcıları gidecekleri yeri ve aracı bilgisayar ya da cep telefonu uygulaması üzerinden seçip belirleyebiliyor. Uber kullanan kişinin gideceği yeri tarif etmesine gerek kalmıyor. Ne kadar sürede gidebileceğini de görebilen müşteriler aynı zamanda gideceği aracı ve sürücüyü de kendisi seçebiliyor. İstanbul’daki Uber üyesi sürücüsayısının 5 bin kişiyi geçmesiyle birlikte sarı taksi-Uber rekabeti şiddet eylemlerine de sahne oldu. T24'e bilgi veren uzmanlar kavganın arka planında 30 milyar liralık bir pazar kavgası olduğunun altını çiziyor.  Değeri 1 milyon 500 bin lira ile 2 milyon lira arasında değişen taksi  plakasının fiyatı son bir yıldır değişmedi. Plaka  fiyatının yerinde saymasına gerekçe olarak ise Uber rekabeti gösteriliyor. 83 ülkede 600’den fazla şehirde faaliyet gösteren Uber’in Türkiye’deki şoförlerinin 2 bini ticari taksi ile, 3 bini ise VIP minibüs ile hizmet veriyor. Haftanın 7 günü çalışan bir Uber şoförünün aylık gelirinin 5 bin lira olduğu belirtiliyor.

Sistem nasıl işliyor, kim ne kadar para kazanıyor?

İstanbul’daki resmi taksi sayısı 18 bin. Taksi plakası sahiplerinin büyük bir bölümü plakayı kiralama yoluna gidiyor. Plakaların aylık kira ücretleri 7 bin 500 ila 8 bin lira civarında. Bu da yıllık 90-96 bin liraya tekabül ediyor. Plakayı sahibinden kiralayan galericiler, ticari taksi olarak kullanılacak aracı şoförlere 45 bin liradan başlayan fiyatlarla satıyor ve plaka için şoförlerden aylık 7 bin 500 ile 8 bin lira arasında kira alıyor. Aracıdan plakayı alan şoförler de vardiya için ikinci bir şoförle anlaşma yoluna gidiyor. Nöbetçi şoför, plakayı alan şoföre her gün 200 lira ödüyor ve yakıt giderini karşılıyor. Geriye kalan meblağ ise nöbetçi şoförün günlük kazancı oluyor. Nöbetçi şoförden ayda 6 bin lira alan birinci şoförün kazancını, aracıya ödediği kira bedeli ve yakıt masrafları düşüldüğünde geriye kalan meblağ oluşturuyor. Bir taksiden 3 ila 4 kişi para kazanırken, taksiciler emek harcayanların kendileri olduğu halde, plaka sahipleri ve aracıların hiçbir şey yapmadan kazanç sağladığını savunuyor. Taksiciler, 200 liralık yevmiye ve 100 liralık yakıt ücreti göz önüne alındığında nöbetçi şoförün 100 lira para kazanabilmesi için  400 liralık ciro yapması gerektiğini söylüyor.

Uber: Vergimizi ödüyoruz

Uber sürücüsü olabilmek için İstanbul Büyükşehir Belediyesi’ne (İBB) başvurarak turizm taşımacılığı ruhsatı almak gerekiyor. "D2" denen bu belgeyi alabilmek için belediyeye 15 bin lira ödemek gerekiyor. Taksicilerin “vergi ödememek”le suçladığı Uber’in “Vergimizi ödüyoruz” argümanının temelini bu belge oluşturuyor. Konuya ilişkin açıklamalarda bulunan Uber Genel Merkezi, "İstanbul'daki UberXL araçlarımızda Ulaştırma Bakanlığı'ndan ve İstanbul Belediyesi'nden gerekli belgeler temin edildi ve vergimizi vererek çalışıyoruz. Gerekli belgelere (D2) sahip olduğumuz için korsan diye tabir edilen yasadışı taşımacılık unsurlarına uygulanan cezalar bize uygulanmamalı. Kanunun farklı şekillerde yorumlanması yenilikçi teknolojilerin önünü kapatıyor. Amerika'da New York, San Francisco, Los Angeles, Fransa'da Paris Uber'in en yaygın olarak kullanıldığı şehirlerden. Uber, ulaşım teknolojisiyle şehirlere katkı sağlamak için bütün dünyada bakanlıklar ve belediyeler ile el ele çalışıyor" değerlendirmesini yaptı.

Saldırılar yaşandı, Uber patlama yaptı

Uber sürücülerine yönelik saldırılar, uygulamaya olan ilgide de büyük bir artışa da neden oldu. Google verilerine göre, Uber içerikli aramalar son 10 günde tam 5 kez artarken, “Mercedes Vito”, “Uber ne kadar kazandırıyor”, “Uber araç nedir” ve “Uber sürücüsü olmak” Google’da en çok aranan sözcükler oldu. Uber, şubat ayında Google Play’de en çok indirilen 308. uygulamayken şu an 36. sıraya yükseldi.

Bilirkişi belirleyecek

Öte yandan, sarı taksi-Uber kavgası mahkemeye de taşındı. İstanbul 10. Asliye Ticaret Mahkemesi'nde önceki gün görülen duruşmada Birleşik Taksi Şoförleri Derneği avukatları "Karayolları Taşıma Yönetmeliği"nin değiştiğini belirterek, Uber'le ilgili tedbir alınmasını istedi. Avukatlar,Uber'e erişimin engellenmesi gerektiğini savundu. Mahkeme, bilirkişi raporunun beklenmesine karar vererek duruşmayı erteledi.

Emniyet’ten talimat: Ceza kesin

Öte yandan, Emniyet Genel Müdürlüğü, Uber'le ilgili tüm illere talimat göndererek "korsan taşımacılık" yapmak suçundan ceza kesilmesini istedi. Talimata göre, yolcu taşıdığı tespit edilen Uber sürücüsü araç sahibi değilse sadece ceza kesilecek. Ceza, ilk yakalamada 2 bin 532 TL, ikincide ise 4 bin 220 TL'ye çıkıyor. Eğer yolcuyu taşıyan sürücü araç sahibi ise trafik cezası dışında araç 60 gün bağlanacak. Ayrıca yolculara da 281 lira ceza kesilecek. 12 Aralık'ta gönderilen talimatta, sahibinin kullanmadığı araçların bağlanmaması gerektiği belirtildi ve Anayasa Mahkemesi'nin 11 Eylül 2014 tarih ve 2014/52 sayılı kararı gösterildi. 12 Aralık'tan önceki uygulamada, yolcu taşıdığı tespit edilen Uber araçları, sürücünün kim olduğu gözetilmeksizin 60 gün bağlanıyordu. Trafik ekipleri geçtiğimiz günlerde, Uber'in 'UberXL' aracını bağladı ve araçtaki yolculara 281 TL ceza kesti. Söz konusu cezanın Uber tarafından karşılandığı belirtildi.

Yasal düzenleme yolda

Bu arada sorunun çözümü için Emniyet Genel Müdürlüğü, Ulaştırma Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı, Mahalli İdareler Genel Müdürlüğü, İstanbul, Ankara, İzmir büyükşehir belediyeleri, il emniyet müdürlükleri temsilcileri ve Türkiye Şoförler ve Otomobilciler Federasyonu temsilcilerinin katılımı ile toplantılar yapıldı. Bu toplantılar sonunda 'yetkisiz yolcu taşımacılığı' ile etkin mücadele için 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu Ek 2/3 maddesiyle ilgili yasal düzenleme ihtiyacı olduğu belirlendi. İçişleri Bakanlığı kanun tasarısı taslağı hazırlayacağı öğrenildi.

YARIN: Ticari taksiler için mevzuat ne diyor, sokakta neler oluyor?