Rektör olmanın cazibesi

Geçtiğimiz günlerde seçim yapılan 21 üniversitede, rektörlük için 148 profesör aday olurken, yeni kurulan 23 üniversite için ise toplam 523 profesör rektör olmak için adaylığını açıklamıştı. Böylece, Türkiye'de 13 bin 494 rektörün yüzde 5'i bu yıl rektör olmak istediğini açıklamış oldu. Türkiye'de 3 bin 706 kadın, 9 bin 788'i erkek olmak üzere 13 bin 949 profesör bulunuyor. Türkiye'de son dönemde en ciddi tartışmalara yolaçan süreç, Mart ayında 21 üniversitede yapılan seçimler ve yeni kurulan 23 üniversite için ise toplam 671 profesör rektör olmak için yarışa girmesiyle başladı. 21 üniversiteye aday olan 148 profesörden 127'si bu hevesini başka bir seçime bırakırken, yeni kurulan üniversitelere rektör adaylığını açıklayan 523 adaydan 500 profesör başka seçimde şans arayacak. Rektörlük, üniversitelerdeki yetkileri ve gelirleri ile çekici bir meslek olması nedeniyle tercih ediliyor. Profesör olan birçok isim de bu nedenle rektör olmayı düşünüyor. Rektörler ödenek ve tazminat zengini Üniversite yöneticilerinin gelirleri arasında, 3 bin 680 yeni liralık maaşın yanı sıra, döner sermaye, geliştirme ödeneği, makam, temsil ve görev tazminatları yer alıyor. Ancak hangi rektörün döner sermayeden ne kadar pay aldığı da açıklanmıyor. Döner sermayenin dağıtımını üniversite yönetimleri kendisi yapıyor. Kanuna göre rektörlerin, üniversitenin döner sermayesinden maaşlarının 10 katına kadar para alması mümkün. Yükseköğretim Kanunu ve Yükseköğretim Personel Kanunu Genel Tebliği'ne göre üniversiteler, kanuni sınıra göre döner sermayeden aldıkları payı artırabiliyor. Rektörler ve rektör yardımcıları, üniversite veya yüksek teknoloji enstitülerindeki döner sermaye gelirinin elde edildiği birimlerin birinden katkılarına bakılmaksızın bu maddedeki esaslara göre her ay pay alabilirler ve bunlara bir ayda ödenebilecek pay, bir ayda alacakları maaşın iki katını geçemiyor. Rektörler, döner sermaye gelirine saat 14.00'ten sonra katkı koymaları halinde ise bir ayda alacakları aylık (ek gösterge dahil), ödenek (geliştirme ödeneği hariç) ve her türlü tazminat (makam, temsil ve görev tazminatları hariç) toplamının on katına kadar pay alabiliyor. Döner sermayeye katkı koymayan rektörler ise 4 kat döner sermaye alma hakkına sahip. Bu haklardan rektör yardımcıları ile gelirin elde edildiği fakültelerin dekan ve dekan yardımcıları ile başhekim ve başhekim yardımcıları da yararlanabiliyor. Üniversitelerde döner sermayeden kimin ne kadar pay alacağını ise üniversite yönetim kurulları belirliyor. Döner sermaye Genel bütçe içinde idare olunan hastane, mesleki okullar, darphane gibi kuruluşların faaliyetlerinde etkinlik sağlamak için bunlara döner sermaye veriliyor. Bunların mal ve hizmet üretimleri sonucunda sağladıkları paralar, döner sermayeye gelir olarak kaydediliyor. Harcamaları da yine döner sermayeden yapılıyor. Buraya başlangıçta tahsis olunan ödenek, diğer normal ödeneklerde olduğu gibi yok olmamakta, gelir-gider akımı içinde devamlı olarak kullanılabiliyor. Faaliyetleri sonucunda elde ettikleri gelirleri de genel bütçeye değil döner sermayeye gelir kaydediliyor, böylece ilgili kamu kurulunca sermayenin tekrar tekrar kullanılması imkânı doğuyor. Rektörlerin yetkileri 2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu rektörlere önemli yetkiler veriliyor. Yükseköğretim Kanunu'na göre, rektörlerin görev ve sorumlulukları arasında şunlar bulunuyor: “-Üniversite kurullarına başkanlık etmek, yükseköğretim üst kuruluşlarının kararlarını uygulamak, üniversite kurullarının önerilerini inceleyerek karara bağlamak ve üniversiteye bağlı kuruluşlar arasında düzenli çalışmayı sağlamak, -Her eğitim-öğretim yılı sonunda ve gerektiğinde üniversitesinin eğitim-öğretim, bilimsel araştırma ve yayım faaliyetleri hakkında Üniversitelerarası Kurula bilgi vermek, -Üniversitenin yatırım programlarını, bütçesini ve kadro ihtiyaçlarını, bağlı birimlerinin ve üniversite yönetim kurulu ile senatonun görüş ve önerilerini aldıktan sonra hazırlamak ve Yükseköğretim Kuruluna sunmak, -Gerekli gördüğü hallerde üniversiteyi oluşturan kuruluş ve birimlerde görevli öğretim elemanlarının ve diğer personelin görev yerlerini değiştirmek veya bunlara yeni görevler vermek, -Üniversitenin birimleri ve her düzeydeki personeli üzerinde genel gözetim ve denetim görevini yapmak, -Bu kanun ile kendisine verilen diğer görevleri yapmak. Üniversitenin ve bağlı birimlerin öğretim kapasitesinin rasyonel bir şekilde kullanılmasında ve geliştirilmesinde, öğrencilere gerekli sosyal hizmetlerin sağlanmasında, gerektiği zaman güvenlik önlemlerinin alınmasında, eğitim-öğretim, bilimsel araştırma ve yayım faaliyetlerinin devlet kalkınma plan, ilke ve hedefleri doğrultusunda planlanıp yürütülmesinde, bilimsel ve idari gözetim ve denetimin yapılmasında ve bu görevlerin alt birimlere aktarılmasında, takip ve kontrol edilmesinde ve sonuçlarının alınmasında birinci derecede yetkili ve sorumlu bulunuyor.2007'de En Fazla Döner Sermaye Dağıtan Üniversiteler    Üniversite                        Döner Sermayesi (Milyon YTL) İstanbul Üniversitesi                         46,8 Hacettepe Üniversitesi                     33,9 Ege Üniversitesi                                 29,1 Dokuz Eylül Üniversitesi                   26,2 Ankara Üniversitesi                           25,3 Gazi Üniversitesi                               24,8 Anadolu Üniversitesi                        21,8 Akdeniz Üniversitesi                       19,3 Çukurova Üniversitesi                    19,3 Uludağ Üniversitesi                        18,