Rus araştırma kuruluşu baskı altında

Berlin'de çıkan "Doğu Avrupa" (Osteuropa) dergisinin genel yayın yönetmeni Manfred Sapper, Moskova'daki gelişmelerden kaygı duyuyor. Sapper, Levada Center isimli kamuoyu araştırma şirketinin "yabancı ajanlar" listesine eklenmiş olmasına tepki gösterdi. Sapper'e göre Rusya kendini izole etme yolunda bir adım daha attı. Sapper, kararı, "bilimsel özgürlüğü hedef alan bir saldırı" ve "facia" sözleriyle tanımlıyor.

Sivil toplum örgütleri iftira olarak görüyor

Levada Center, Rusya Adalet Bakanlığı tarafından söz konusu listeye eklendi. 2012 yılından bu yana dış ülkelerden fon alan ve siyasi alanda faaliyet gösteren sivil toplum örgütleri "yabancı ajan" kapsamında değerlendiriliyor. "Siyasi alan", insan haklarından çevre korumaya ve AIDS hastalarına yardım çalışmalarına kadar geniş bir kesimi kapsayabiliyor.

Birçok sivil toplum örgütü bunu bir iftira olarak kabul ettiğinden listeye eklenmelerine karşı çıkıyor. "Yabancı ajan" kavramı Sovyetler Birliği döneminden bu yana olumsuz anlam içeriyor ve çoğu zaman yabancı casusla eşanlamlı olarak kullanılıyor. Birçok sivil toplum örgütü bunun üzerine yurtdışından fon almayı ya kesti ya da faaliyetlerine son verdi. Levada Center'de görev yapan sosyologları da şimdi benzer bir akıbet bekliyor. Rusya Adalet Bakanlığı Levada ile kararının gerekçesinde enstitünün ABD'den finansman elde ettiğini kaydetti.

Sovyetler Birliği döneminde öncü çalışma

DW'ye konuşan Levada Direktörü Lev Gudkov, "Bu karara yargıya taşımayı başaramazsak bu Levada'nın yavaş yavaş da olsa kapanmasını beraberinde getirecektir" dedi. "Ekip kalacak ama sosyolojik çalışmalar sona erecek. Çünkü 'yabancı ajan' olarak araştırma faaliyetinde bulunmamıza izin verilmiyor" diyen Gudkov, haklarında alınan kararı "siyasi sansür" olarak tanımlıyor ve "Rusya'nın son bağımsız kamuoyu araştırma şirketinin dağıtılmasının amaçlandığını" söylüyor.

Levada Center, devlete bağlı kamuoyu araştırma şirketi WZIOM'a bağlı olarak 1980'li yıllarda faaliyetlerine başladı. Ünlü Sovyet sosyolog Yuri Levada ilk direktörlerden biriydi. Levada, Sovyetler Birliği döneminde uygulanmayan temsili kamuoyu araştırma alanında öncü oldu. 1990'larda WZIOM'dan koparak bağımsızlığını kazandı. Rusya'da hükümetin kontrolü dışındaki son kamuoyu şirketi olan Levada Center yurtdışında saygın bir imaja sahip.

Parlamento seçimleriyle bağlantısı

Rusya'da Adalet Bakanlığı'nın kararının nedenleri konusunda çeşitli spekülasyonlar ortaya atılıyor. Bazılarına göre bunda bir süre önce yayınlanan anket sonuçları etkili oldu. Levada Center'in 18 Eylül'de yapılacak parlamento seçimlerine ilişkin anket sonuçlarına göre, iktidardaki Birleşik Rusya partisini destekleyenlerin oranı bir ayda yüzde 39'dan yüzde 31'e geriledi.

Direktör Gudkov, seçim anketiyle kurumun "yabancı ajan" olarak değerlendirilmesinde doğrudan bir bağlantı olmadığını belirtiyor. Gudkov, "Bunun karar sürecini hızlandırdığına inanıyorum" diyor. 2012 yılında Putin'in yeniden devlet başkanı seçilmesini protesto gösterilerine yüz binlerin katıldığını hatırlatan Gudkov, Rus iç siyasetinde baskıcı eğilimin o tarihte başladığını söylüyor. 2011 parlamento seçimlerine hile karıştırıldığı iddiaları kitlesel protesto gösterilerini başlatmıştı.

"Doğu Avrupa" dergisinin genel yayın yönetmeni Manfred Sapper de iktidar partisinin oylarını düşüşte gösteren anketin Adalet Bakanlığı'nın kararına doğrudan neden olmadığını belirtiyor. Buna rağmen genel olarak seçimlerle bir bağlantı kurulabileceğine işaret eden Sapper, Rusya'da Levada'nın araştırmalarından bilgilenen eleştirel bir kamuoyu istenmediğini vurguluyor.

Araştırmacılar ve siyasetçilerden destek

Sapper, Rusya'da "yabancı ajan" yasasının yürürlüğe girmesinden sonra, 2013 Mayıs'ında başta Levada Center olmak üzere Rus sivil toplum örgütleri için bir imza kampanyası başlattığına dikkat çekiyor. Metnin Almanya, Rusya ve diğer ülkelerden bin 400'den fazla bilim insanı tarafından imzalandığı belirten Sapper, araştırmacıların o günlerdeki uyarısının gerçek olduğunu ifade ediyor. Manfred Sapper, uzmanların Levada'ya destek vereceğinden emin olduğunu belirtiyor.

Almanya'dan siyasetçiler de Moskovalı kuruluşa destek verdi. Yeşiller Partisi'nden Marieluise Beck'in konuya ilişkin yayınladığı basın açıklamasında, "Rusya'da demokratik kültür ve serbest ifade hürriyetinin bir mihenk taşı daha yıkılmak üzere" ifadesine yer verildi. Adalet Bakanlığının kararının parlamento seçimleri öncesine denk geldiğine dikkat çeken Beck, "Kremlin gerçekleri kamuoyundan gizlemeye çalışıyor" dedi.