Rusya’da İslam Hukuku tartışmaları

Kadınlara tanınan sınırlı haklar, çok eşlilik, reşit olmayanlarla evlilik ve ‘namus cinayetleri‘…Bunlar Rusya Federasyonu'nda çoğunluğun Müslüman olduğu bazı bölgelerde Rus Hukuku'nun ihlal edilme biçimlerinden yalnızca bir kaçı. Buradaki hükümet temsilcileri ise Rus mevzuatının bu şekilde ihlal edilmesine genellikle 'İslam geleneğine saygı duyulması gerektiği' gerekçesiyle müsamaha gösteriyorlar.

Moskova Uluslararası İlişkiler Enstitüsü'nden Ahmet Yarlikapov, ‘‘Volga Federal Bölgesi'nde yer alan Tataristan ve Başkurtistan Cumhuriyeti gibi yerlerde şeriat artık geçmişte kaldı. Ancak Kuzey Kafkasya'da hala uygulandığı yerler var‘‘ şeklinde konuşuyor. Örneğin Dağıstan'daki bazı dağlık bölgelerde hâkimleri yerel organizasyonlar tarafından seçilen bazı şeriat mahkemeleri bulunuyor. Onların kararlarını ise daha üst bir merci olan Müslüman alimleri meclisi denetliyor.

Yarlikapov, Bölgede İslam hukukunu iyi bilen pek fazla kişi olmadığından bu mahkemelerin pek donanımlı olmadığına dikkat çekiyor. Bu nedenle mahkemelerin aslında genel olarak yalnızca ufak suç olayları ya da boşanmış çiftler arasındaki anlaşmazlıklar gibi davalara baktığını söylüyor.

İnsanların sıklıkla kendi sorunlarını çözmek amacıyla İslam Hukuku'nu kendilerinin uyguladığı görülüyor. Kendisi de Müslüman olan Hukukçu Leila Cabbarova, bu noktada İslam Hukuku ile Rus Hukuku'nun arasındaki keskin farkların öne çıktığını söylüyor. Örneğin aile hukukunda oldukça farklı yasal düzenlemeler bulunuyor. Cabbarova, boşanmış çiftlerdeki çocuk velayeti örneğini veriyor. Buna göre, Rus Hukuku çocuğun velayetini boşanmadan sonra sıklıkla anneye verirken, İslam Hukuku'ndan anne, çocuğunun velayetini bekâr olduğu sürece yeniden evlenene kadar elinde tutabiliyor. Yeniden evlenmesi halindeyse çocuğun üvey babayla yaşaması yasak olduğundan, velayeti babaya geçiyor. Aynı şekilde miras hukukunda da erkeklerin aksine kadına oldukça az hak tanınıyor.

'Çeçenistan'a müsamaha gösteriliyor'

Rus Hukuku'na itiraz noktalarından biri de poligami, yani çok eşlilik. Poligami şeriatta yasak değil, ancak Ahmet Yarlikapov Rus Müslümanlar arasında çok eşlilik durumunun sanıldığından çok daha az olduğunu ve bu sayının abartıldığını vurguluyor.

Rus İslam Bilimcisi Roman Silantyev de aynı anda birden fazla kişiyle evliliğin ancak çok nadir durumlarda yapıldığını söylüyor. Örneğin, bir adam, kocası ölen bir kadını sorunlarıyla tek başına mücadele etmesin diye eşi ilan edebiliyor. Silantyev, bu tür durumların anlaşılabilir olduğu görüşünde.

Leila Cabbarova da bir erkeğin ancak ilk eşinin onayıyla ikinci bir kadınla evlenebileceğini vurguluyor ve ekliyor: ‘‘Dindar kadınlar genellikle bu onayı veriyorlar. Kocalarını başka bir kadınla paylaşmak istemiyor olsalar da tanrı sevgisi ağır basıyor.‘‘

Rusya Federasyonu içinde Rus yasal düzenlemelerinin en fazla ihlal edildiği ve İslam Hukuku'nun uygulanması ilgili en fazla sorunun yaşandığı yer ise Çeçenistan. Rusya'daki mültecilere yardım kuruluşu ‚‘‘Sivil Destek‘‘ten Yelena Burtina, Rus yasalarının ihlal edildiği noktaların en fazla kadınların baskı altına alınması ve kan davaları ile ilgili olduğunu söylüyor. Yaşadıkları‚ ‘'namus cinayeti‘‘korkusuyla Çeçenistan'dan kaçan çok sayıda kadının organizasyonlarına başvurduğunu belirtiyor.

Yelena Burtina'ya göre Kremlin Çeçen yönetimine karşı fazla müsamaha gösteriyor. Burtine, Çeçenistan devlet başkanı Ramazan Kadirov ve çevresinin İslami gelenekleri kendi amaçları doğrultusunda kullanarak, bu geleneklerden yalnızca kendilerine hizmet edenleri uyguladıkları ve böylece iktidarlarını pekiştirdikleri görüşünde.