Sanayi domatesinde yüksek maliyet, düşük fiyat krizi: Çiftçi çok büyük zararda

Sanayi domatesi üreten çiftçiler ekim zamanı salça sanayicileri ve alıcılarla kilosu ortalama 55 kuruş üzerinden sözleşme imzaladı. Ege Bölgesi’nde hasadın başladığı bugünlerde sanayi domatesinin piyasa fiyatı 30-35 kuruşa düştü. Domateste yüksek maliyet, düşük fiyat krizi yaşanırken çiftçiler de çok büyük zararda olduklarını dile getiriyor.

Tarımdunyasi.net'ten Ali Ekber Yıldırım'ın haberine göre; geçen sene 25 bin ton salça ithalatı yapıldığını hatırlatan üreticiler, çiftçiden üretim maliyetinin altında bir fiyatla domates alınırken ithalatın desteklenmesinin yerli üretimi tamamen bitireceğini ifade etti.

"Korktuğumuz başımıza geldi"

Ortalama bin dekar alanda domates üreten, Manisa Saruhanlı’da fabrikası olan ve kurutulmuş domatesi ihraç eden Kemal Berişler, ekim zamanı üreticilerle sanayi domatesi için kilo başına 55 kuruştan sözleşme yapıldığını ancak hasadın başladığı bugünlerde fiyatın 34-35 kuruşa kadar düştüğünü söyledi. Berişler, koronavirüs sürecinde herkesin üretimi artırmaya yöneldiği dönemde önlem alınmazsa ürünün tarlada kalacağını ısrarla dile getirdiğini belirterek şunları kaydetti:

"Ürünü hasat edecek işçi bulunamıyor"

“Korktuğumuz başımıza geldi. Üreticinin ürünü tarlada kaldı. Ürünü hasat edecek işçi bulunamıyor. Ürün fabrikaya gittiğinde orada da çalıştırılacak işçi sıkıntısı var. Devletin verdiği sosyal yardımlar nedeniyle işçi bulmak zor. Ailede bir kişi yeşil kartlıysa, kart iptal olmasın diye diğerleri de sigortalı çalışmak istemiyor. Domatesin 10 günde hasat edilmesi gerekiyor. İşçi bulamazsan ürün tarlada kalıyor. Bu işin bir tarafı. Asıl sorun üretimin planlanamaması.Daha tohum satışı sırasında, fide siparişi verilirken o yıl üretimin ne kadar olacağı aşağı yukarı bellidir. Yani bu sene aralık ayında domateste bu sorunun yaşanacağı belliydi. Ama gerekli önlemler alınmadı.

"Açığa dikim kafaya göre yapılıyor"

Sanayici üretici ile sözleşme yaparken aynı zamanda açığa dikim de yaptırıyor. Açığa dikim kafaya göre yapılıyor. Sanayici kontrat yaparken bir dönümden 12 ton domates alınacağını değil, temkinli olmak için 8 ton domates alınacak gibi sözleşme yapıyor. Hava durumuna, yaşanacak hastalık ve zararlılara karşı bir anlamda kendisini sağlama alıyor. Fakat,üretim 12-13 ton olunca bu kez sözleşme dışı dediğimiz açığa üretimdeki artış da eklenince fiyat düşüyor. Yani 100-150 dönüm alanda üretim beklenenin üzerinde çıkınca sorun oluyor. Bazı yıllar da tam tersi yaşanıyor. Sözleşmede belirtilen miktarın altında üretim olunca bu kez fiyat artıyor ve sanayici zorda kalıyor.”

"Üretici borcunu ödeyemiyor"

Manisa Saruhanlı’da domates ve biber yetiştiriciliğinin yanı sıra ilaç ve gübre bayiliği yapan Ziraat Mühendisi Hüseyin Zığır, üreticinin genellikle borçlanarak üretim yaptığını ve borcunu ödeyemediği için intihar edenlerin olduğunu iddia etti. Domateste üretim maliyetinin kilo başına 45 kuruş olduğunu fiyatın ise 30-35 kuruşa kadar düştüğünü vurgulayan Hüseyin Zığır yaşananları özetle şöyle anlattı:

"Sadece domateste değil, biber ve diğer bir çok üründe verilen fiyat maliyeti kurtarmıyor. Bayilik yaptığım için çiftçileri yakından takip ediyorum. Borçla üretim yapılıyor. Borcunu ödeyemeyen çiftçi tarlasını, traktörünü satıyor. Sıkıntıdan kalp krizi geçirip ölen de var.

Geçen sene domateste mildiyö için iki kez ilaç atıldı. Bu sene hastalık çok yaygındı 10 kez atanlar oldu. Her seferinde dekara 50 lira ilaç kullanılır, sadece mildiyö için 500 lira çiftçinin masrafı var. Tarım ilaçlarının hammaddesi Çin’den, Avrupa’dan geliyor. Döviz arttıkça fiyat artar. Bu hafta yüzde 10-15 zam geldi. "