Savaşla geçen bir yıl: Rusya, 24 Şubat 2022'de Ukrayna'ya saldırdı; '3 günde düşer' denilen Kiev direnmeye devam ediyor

Rusya'nın 2014'te Kırım'ı yasa dışı olarak ilhak etmesinin ardından 24 Şubat 2022'de Ukrayna'ya savaş açmasının üzerinden tam bir yıl geçti.

Rusya, askerlerini Ukrayna'ya soktuktan sonra birçok uzman, Kiev'in günler içinde düşeceğine inanıyordu. Bu tahminlere rağmen özellikle Batı'nın silah desteğiyle Ukrayna, 365 gündür Rus işgaline direniyor. 

Ukrayna Genelkurmay Başkanı Yardımcısı Oleksiy Hromov, Rusya'nın savaşın geride kalan bir yılında Ukrayna'daki hedeflere yaklaşık 5 bin füze attığını, 3 bin 500 kadar hava ve bin 100 kadar da dron saldırısı düzenlediğini ifade etti.

Ukrayna Devlet Başkanı Volodomir Zelenski savaşın yıl dönümünde yaptığı konuşmada 24 Şubat 2022'yi anarak, "Hayatımızın en zor günü. Modern tarihimizin en zor günü. Sabah erken saatte uyandık ve bir daha uyumadık" dedi. Zelenski, ayrıca 2023'ün Ukrayna için zaferin yılı olacağını söyledi. 

Savaşın başlangıcına giden aylarda Rusya'nın Ukrayna sınırına asker yığınağı yapması, tüm dünyayı alarma geçirmişti. 24 Şubat 2022 sabahı Rusya, Ukrayna'nın 16 şehrini füzeyle vurup ardından ülkeye asker sokmaya başlamıştı. Savaşın ilk 24 saatindeki tüm gelişmeleri saat saat, T24'ün 24 Şubat 2022 tarihli canlı blogundan hatırlayabilirsiniz.

Türkiye'nin kolaylaştırıcı rolü 

Türkiye, Rusya'nın Ukrayna topraklarından çekilmesi gerektiği ve bir savaşa karşı olduğu görüşünü işgalin ilk gününden itibaren dile getirirken, Kiev'le de Moskova'yla da iletişim kanallarını açık tutarak 'kolaylaştırıcı ülke' rolü üstlendi. Türkiye bu doğrultuda sadece Birleşmiş Milletler tarafından alınan yaptırım kararlarına uyacağını bildirerek, ABD ve AB önderliğinde alınan Batı bloku yaptırımlarına katılmadı. Bu karar, zaman zaman Batı başkentlerinde Türkiye üzerinden Rusya'ya yönelik yaptırımların delineceği endişesine neden oldu. ABD'den yetkililer, bu doğrultuda Türkiye'yle temaslarda bulundu ve yaptırımların delinmesi durumunda Türk şirketlerinin de yaptırıma maruz kalabileceğini vurguladı. 

Savaşın başlamasından sonra Rusya ve Ukrayna Dışişleri Bakanları ilk kez 10 Mart 2022'de Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu'nun ev sahipliğinde Antalya'da bir araya geldi. 

29 Mart’ta Ukrayna ve Rusya heyetleri, İstanbul'daki Cumhurbaşkanlığı Dolmabahçe Çalışma Ofisi'nde bir araya geldi. Daha sonra Rus kuvvetleri Kiev yakınlarındaki Buça'dan çekildi ve sokaklarda cesetler ile toplu mezarlar oldu. Ukrayna'nın Rusya'nın "savaş suçu" işlediğini söylemesinin ardından Türkiye ve Belarus'ta yapılan müzakereler durdu. 

Savaşın ilk 6 ayının en önemli gündemlerinden biri Ukrayna limanlarında mahsur kalan milyonlarca ton tahıldı. Bu tahılın dünyaya dağıtılmaması durumunda özellikle yoksul ülkelerde büyük açlık yaşanacağı konusunda uzmanlar hemfikirdi. 

AKP Genel Başkanı ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın himayesinde 22 Temmuz’da Türkiye, Rusya, Ukrayna ve Birleşmiş Milletler (BM) arasında "Tahıl ve Yiyecek Maddelerinin Ukrayna Limanlarından Emniyetli Sevki Girişimi Belgesi" imzalandı.

Öte yandan Türkiye, iki ülke arasında yapılan esir değişiminde de aracı rol oynadı. 

Ukrayna'nın Baykar'dan aldığı SİHA'lar da, savaşta öne çıkan silahlardan oldu. Ukraynalılar tarafından yazılan 'Bayraktar' şarkısı gündem oldu, Bayraktar SİHA'lar ile ilgili dünya basınında birçok makale yayımlandı.

Savaşın birinci yılında öne çıkan gelişmeler şöyleydi...

24 Şubat 2022: Ukrayna'ya 3 taraftan Rus askeri girdi

Putin, geçen yıl 24 Şubat'ta sabahın erken saatlerinde televizyondan "Ukrayna'da özel askeri operasyon" başlattıklarını duyurdu. Böylece Rusya'nın Ukrayna'ya karşı savaşı başladı.

Başlattığı "özel askeri operasyonun" gerekçesini anlatan Putin, sözde ayrılıkçı yönetimlerin Rusya'dan askeri yardım talebinde bulunduğunu belirtti. Putin, "Operasyonun amacı 8 yıldır Kiev rejimi tarafından istismara, soykırıma maruz kalan insanları korumaktır. Rusya Federasyonu vatandaşları da dahil olmak üzere sivillere karşı çok sayıda kanlı suç işleyenleri adalete teslim etmenin yanı sıra Ukrayna'nın Nazizm'den ve militarizmden arındırılması için çaba göstereceğiz." dedi.

Rus askeri birlikleri, Ukrayna'nın Donetsk ve Luhansk bölgelerinden Kiev yönetiminin kontrolündeki bölgelere, aynı anda Rusya sınırından Harkiv, Sumi ve Çernigiv bölgelerine, Belarus üzerinden Çernobil bölgesine giriş yaptı.

Kırım üzerinden de Herson ve Melitopol bölgelerine doğru asker çıkaran Rus ordusu, hava ve karadan asker sevk ettiği Kiev'i kuşatma altına aldı.

Rus ordusu, 28 Şubat'ta, nükleer ve hipersonik silahlarını içeren stratejik caydırıcı güçlerini özel savaş görevi durumuna geçirdi.

Savaşın ikinci ayı: Rusya, Kiev ve Çernigiv bölgelerinden çekildi

Savaşın ikinci ayında Kiev ve Çernigiv bölgesinden Rus askerleri geri çekildi. Kiev yönetimi, birkaç gün sonra Rus askerlerinin çekildiği Buça ve İrpin şehirlerinde Rusya'yı katliam yapmakla suçladı. Rusya, iddiaların provokasyon olduğunu savundu.

Ardından Donetsk bölgesine bağlı Kramatorsk şehrindeki tren istasyonuna füze saldırısı düzenlendi. Saldırı sonucunda 50'den fazla kişi öldü, 100'den fazla kişi yaralandı. Ukrayna ve Rusya karşılıklı olarak birbirini suçladı.

Ruslar, ilk aylarda Berdyansk ardından Mariupol şehirlerini kontrolü altına alarak Ukrayna'nın Azak Denizi ile bağlantısını tamamen kesti.

Nisan 2022: Savaş, Ukrayna'nın doğusuna kaydırıldı

Nisanda Ukrayna'nın doğusuna yoğunlaşan Ruslar, "Donbas’ı özgürleştirmek" amacıyla Donetsk ve Luhansk bölgesindeki bazı yerleşim yerlerini ele geçirdi ancak çok büyük ilerleme sağlayamadı.

Rus ordusu, Ukrayna'daki stratejik hedeflere yönelik sık sık uzun menzilli, yüksek hassasiyetli füzeler kullandı. ABD ve Avrupa ülkeleri, Ukrayna'ya silah desteğini artırdı. Rus ordusunun Ukrayna topraklarındaki ilerleyişi durma noktasına geldi.

Ukrayna güçleri de Rus ordusunun kontrolüne giren şehir merkezlerine saldırılar düzenlemeye devam etti. Rus ve Ukrayna ordusunun karşılıklı saldırılarında sivil kayıplar yaşandı.

13 Nisan 2022: Rus amiral gemisi "Moskova" batırıldı

Ukrayna, 13 Nisan'da Karadeniz'de Rus Karadeniz Filosu'na ait "Moskova" isimli amiral gemisini vurduğunu duyurdu. Rus tarafı, geminin çıkan yangın sırasında gövdesinde mühimmat patlaması sonucu hasar aldığını ve battığını açıkladı.

30 Haziran 2022: Rusya, Yılan Adası'ndan çekildi

Liman şehirleri Odessa ve Mıkolayiv bölgelerini de hedef alan Rusya, Karadeniz'de stratejik konuma sahip Yılan Adası’nı ele geçirdi. Haziran sonunda Rusya, adadan çekildiğini açıkladı. Ukrayna ise Rus askerlerini adadan çıkardıklarını bildirdi.

Öte yandan, Odessa açıklarına yerleştirilen mayınlar, zamanla koparak rüzgar ve akıntının etkisiyle Karadeniz’e dağıldı.

Haziran 2022: Harkiv bölgesi, yeniden Kiev'in kontrolüne geçti

Ukrayna'nın kuzeyindeki Sumi ve çevresi, haziranda yeniden Kiev yönetiminin kontrolüne girdi.

Güç toparlayan Ukrayna ordusu, eylülde ülkenin ikinci büyük şehri Harkiv'de saldırı düzenine geçtiğini duyurdu. İzyum, Balakliya ve Kupyansk gibi büyük şehirlerin yanı sıra 300'den fazla yerleşim biriminin kontrolü Kiev yönetimine geçti. Rusya, bu bölgelerden çekildiğini açıkladı.

Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy, ordusunun karşı saldırıya geçtiği dönemde yaklaşık 6 bin kilometrekare toprağın Ruslardan alındığını söyledi.

Zelenskiy'in verdiği son bilgilere göre ise savaş boyunca Rus güçlerince ele geçirilen 1800'den fazla yerleşim yerinde Ukrayna kontrolü tekrar sağladı.

22 Temmuz 2022: Tahıl Anlaşması imzalandı

22 Temmuz’da Türkiye, Rusya, Ukrayna ve Birleşmiş Milletler (BM) arasında dünyadaki olası bir gıda krizini önleyecek "Tahıl ve Yiyecek Maddelerinin Ukrayna Limanlarından Emniyetli Sevki Girişimi Belgesi" imzalandı.

20 Ağustos 2022: Rus siyaset uzmanı Dugin'in kızına bombalı saldırı

Rusya'nın tanınmış siyaset uzmanı Aleksandr Dugin'in kızı Darya Dugina, 20 Ağustos'ta Moskova'da bulunduğu arabanın infilak etmesi sonucu hayatını kaybetti. Rusya Federal Güvenlik Servisi (FSB), olayın arkasında Ukrayna özel servislerinin olduğunu tespit ettiklerini bildirdi.

21 Eylül 2022: Rusya'da kısmi seferberlik ilanı

Putin, 21 Eylül'de kısmi seferberlik ilan etti. Seferberlik yoluyla 300 bin Rus vatandaşı, Ukrayna'da savaşmak üzere askerlik hizmetine alınırken bazı kesimler ülkeyi terk etti. Bu vatandaşların bir bölümü, ulusal havayollarının hala karşılıklı uçuş yaptığı ülkelerden Türkiye'ye geldi.

22 Eylül 2022: Rusya ile Ukrayna arasındaki esir değişimi ve Türkiye'nin rolü

Cumhurbaşkanı Erdoğan, Putin ve Zelenskiy ile yürüttüğü diplomasi trafiği sonucunda 22 Eylül'de Rusya ile Ukrayna arasında 200 savaş esirinin mübadelesinin yapıldığını bildirdi. 

Bu kapsamda, Putin'e yakınlığıyla bilinen Ukrayna ana muhalefet partisi lideri Viktor Medvedçuk da Rusya'ya teslim edildi.

30 Eylül 2022: Donbas, Zaporojye ve Herson'da referandum ve ilhak

Donetsk, Luhansk, Zaporojye ve Herson'da eylül sonunda Rusya'ya katılım için sözde referandumlar yapıldı. Yasa dışı referandumlara katılanların çoğunluğu ilhak kararına "evet" dedi.

Referandumların hemen ardından 30 Eylül'de Putin, Ukrayna'nın Donetsk, Luhansk, Herson ve Zaporojye bölgelerinin Rusya tarafından ilhak edilmesine yönelik anlaşmaları imzaladı. Böylece Rusya, Kırım'dan sonra Ukrayna topraklarının yüzde 15'ini daha yasa dışı ilhak etmiş oldu.

Zaporojye Nükleer Santrali'ndeki tehlike

Avrupa'nın en büyük nükleer santrali olan Zaporojye Nükleer Santrali'ni 4 Mart'ta Ruslar ele geçirdi.

Zaporojye'nin ilhakıyla birlikte Putin, imzaladığı kararnameyle santralin Rusya'ya ait olduğunu duyurdu. Santralin çevresinde sık sık topçu saldırıları yaşandı. Ukrayna ve Rusya, nükleer tehlike doğuran bu saldırılar konusunda birbirini suçluyor.

8 Ekim 2022: Kerç Boğazı'ndaki Kırım Köprüsü'nde patlama

Rusya ile Kırım arasında yer alan köprüdeki kamyonda 8 Ekim'de meydana gelen patlama sonucu 3 kişi hayatını kaybetti ve köprüde büyük hasar meydana geldi. FSB, patlamayla ilgili 8 kişiyi gözaltına aldı.

Putin'in 2018'de resmi açılışını yaptığı ve "Kırım" ismiyle de anılan köprü, Kırım ile kara yolu bağlantısını sağlaması dolayısıyla Rusya için stratejik öneme sahip.

29 Ekim 2022: Sivastopol'da Rus donanmasına saldırı

Ukrayna'nın, Sivastopol'da 29 Ekim'de Rus donanmasına yönelik saldırı düzenlediği bildirildi.

Rusya, saldırıda zarar gören gemilerin tahıl anlaşması kapsamında oluşturulan koridorun güvenliğinin sağlanması sürecinde yer aldığını belirtti.

Ekim 2022: Doğal gaz boru hatlarına yönelik sabotajlar

Ekim ayında Avrupa'ya doğal gaz sağlayan Kuzey Akım 1 ve Kuzey Akım 2 doğal gaz boru hatlarına yönelik sabotajlar sonunda sızıntıların meydana geldiği açıklandı. Türkiye'ye gaz gönderilen TürkAkım boru hattına yönelik de sabotaj girişimleri önlendi.

Ukrayna'nın enerji altyapısına yönelik füze saldırıları

Kırım Köprüsü'ndeki patlamanın ardından Rusya, Ukrayna'daki füze saldırılarını arttırdı. Özellikle ülkenin enerji altyapısını hedef alan Rus ordusunun saldırılarının ardından ülke genelinde elektrik kesintileri başladı.

9 Kasım 2022: Rusya, ilhak ettiği Herson'dan geri çekildi

Ukrayna, Avrupa ve ABD'nin silah desteğiyle 29 Ağustos'ta Herson'u kurtarmak için karşı saldırı başlattığını duyurdu.

Yasa dışı ilhak ettiği Herson'daki vatandaşların büyük çoğunluğunu başka bölgelere tahliye eden Rusya, 9 Kasım'da Herson şehrindeki savunma hattının Dnipro Nehri'nin sol yakasına çekileceği kararını açıkladı. Bu şekilde Rus askerleri, Herson şehir merkezinden çekilmiş oldu.

15 Kasım 2022: Polonya'daki füze krizi

NATO üyesi Polonya'ya 15 Kasım'da füze düşmesi, tüm dünyanın dikkatini buraya çekti. Polonya'nın Ukrayna sınırındaki Przewodow köyüne kaynağı bilinmeyen bir füzenin düştüğü ve 2 kişinin hayatını kaybettiği bildirildi.

Füzenin Rusya'ya ait olduğu iddia edildi. Rusya, suçlamaların kasıtlı provokasyon olduğunu duyurdu. NATO ve Pentagon da füzelerin Rusya'ya ait olduğunu teyit etmedi.

Füzenin Ukrayna güçleri tarafından bir Rus füzesini engellemek için ateşlendiği ortaya çıktı.

19 Kasım 2022: Tahıl anlaşması uzatıldı

Rusya, "Kırım Köprüsü ve Sivastopol deniz üssüne Ukrayna'nın saldırısını" gerekçe göstererek tahıl anlaşmasını askıya almak istedi ancak Türkiye'nin de rolüyle kriz aşıldı ve 19 Kasım itibarıyla anlaşma 120 gün süreyle uzatıldı.

Türkiye'nin çabası uluslararası kamuoyunda övgüyle karşılandı.

Ukrayna limanlarından taşınan tahıl miktarı 14 milyon tonu geçti. Ayrıca Erdoğan ve Putin, fakir ülkelere gübre ve tahıl gönderilmesi konusunda anlaştı.

5 Aralık 2022: Rusya'nın iç bölgelerindeki askeri tesislere Ukrayna saldırısı

Ukrayna, 5 Aralık'ta Rusya'nın Ryazan bölgesindeki Dyagilevo ve Saratov bölgesindeki Engels askeri havaalanlarına İHA'larla saldırı girişiminde bulundu. Ertesi gün de Kursk kentinde bulunan askeri havaalanındaki petrol depolama tesisine İHA ile saldırı düzenlendi.

Yılbaşındaki saldırılar

Rus ordusu tarafından 2022'nin son günü gece başta Kiev olmak üzere Çernigiv, Sumi, Hmelnitski, Donetsk, Zaporijya, Mıkolayiv ve Herson'a hava ve füze saldırıları düzenlendi. Saldırılarda enerji alt yapıları hasar gördü. Rusya, "kendisine yönelik terör saldırılarında kullanılması planlanan" İHA'ların üretim yerlerini vurduklarını duyurdu. Moskova'da stratejik binaların çatılarına savunma sistemleri yerleştirildiği görüntüleri sosyal medyaya yansıdı.

Ukrayna ordusu da yılbaşında Donetsk bölgesinde Makeyevka yakınlarında Rus birliklerinin geçici konuşlandığı bir noktaya ABD yapımı HIMARS çoklu roketatar sistemiyle saldırdı. Ukrayna 400 Rus askerini öldürdüklerini öne sürerken, Rusya Savunma Bakanlığı 89 askerin saldırıda öldüğünü açıkladı.

Rusya, buna misilleme olarak Kramatorsk'a yaptıkları saldırıda 600'den fazla Ukrayna askerini öldürdüğünü iddia etti. Ukrayna, iddiayı yalanladı.

6 Ocak 2023: Noel dönemi Rusya geçici ateşkes ilan etti

Rusya, Ortodoksların Noel döneminde dini törenlere katılabilmesi için Ukrayna'ya ateşkes çağrısında bulundu. Putin, 6 Ocak saat 12.00'den itibaren 36 saatliğine uygulanması için tek taraflı geçici ateşkes ilan etti.

Ukrayna ise ateşkes için önce Rusya'nın ele geçirdiği bölgeleri terk etmesi gerektiğini bildirerek, ateşkesi dikkate almadı.

Ocak 2023: Operasyonun başına Rus Genelkurmay Başkanı getirildi

Ocak ayı başında Rusya Genelkurmay Başkanı Valeriy Gerasimov, Ukrayna'daki özel askeri operasyondan sorumlu Müşterek Askeri Kuvvetlerin başına getirildi. Müşterek Askeri Kuvvetlerin önceki komutanı ve Hava-Uzay Kuvvetleri Komutanı Sergey Surovikin ile Kara Kuvvetleri Komutanı Oleg Salyukov ve Genelkurmay Başkan Yardımcısı Aleksey Kim de Gerasimov'un yardımcıları olarak atandı.

Bu değişimle birlikte Rusya'nın baharda Ukrayna'da yeni taarruz planları yaptığı değerlendirmeleri yapıldı. Bunun üzerine Ukrayna, Batı'dan tank ve uzun menzilli silah destek talebini artırdı.

Savaşta ölü sayısı net değil

Eylülde Ukrayna'daki savaşta 5 bin 937 Rus askerinin öldüğünü duyuran Rusya, bu hususta hala yeni bir bilgi açıklamadı.

Rus yetkililer, savaş boyunca 61 binin üzerinde Ukrayna askerinin öldüğünü ileri sürerken, Ukrayna da ölen Rus askerlerinin sayısının 145 bini geçtiğini iddia ediyor. Ancak her iki taraf da kendi kayıplarına ilişkin net ve yeni bir açıklama yapmadı.

Savaştaki sivil kayıplara ilişkin her iki taraf da net rakam veremiyor.

BM'ye göre Ukraynalı mülteci sayısı yaklaşık 8 milyon

BM verilerine göre, Ukrayna'dan yaklaşık 8 milyon kişi komşu ve Avrupa ülkelerine geçti.

BM'ye bağlı Uluslararası Göç Örgütüne göre, ülke içerisinde yerinden edilen kişilerin sayısı ise 7,1 milyon.

BM İnsan Hakları Yüksek Komiserliğine göre ise savaşta 24 Şubat'tan bu yana en az 8 bin 6 sivil yaşamını yitirdi, 13 bin 287 sivil yaralandı.

Ateşkes müzakereleri kesildi

Savaş devam ederken Rusya ve Ukrayna heyetleri, ateşkes sağlanması için 3'ü Belarus, biri Türkiye'de olmak üzere 4 defa yüz yüze müzakere yaptı.

Belarus'ta her iki taraf sadece çatışma bölgelerinden sivillerin tahliyesi için insani yardım koridorları konusunda anlaşabildi.

İstanbul'da 29 Mart'ta yapılan müzakereler sonucunda Ukrayna tarafı, Rus tarafına gelecekteki olası yazılı anlaşmanın ilkelerini teslim etti, anlaşmaya çok yaklaşıldı.

Ancak Buça'daki iddialardan sonra görüşmeler kesildi. 17 Mayıs'ta Ukrayna tarafı, ülkedeki durumun çok değiştiğini ve Rusya ile müzakereleri askıya aldıklarını duyurdu.

Batı, savaş nedeniyle Rusya'ya yaptırımlar uygulamaya başladı

Savaşın siyasi ve sosyal etkileriyle birlikte ekonomik alanda alınan Rusya'ya yönelik yaptırım kararları, tüm dünyada doğrudan veya dolaylı olarak etkisini gösterdi.

Avrupa Birliği (AB) üyesi ülkeler, ABD ve diğer Batılı ülkeler, Ukrayna'ya askeri müdahalede bulunan Rusya'ya karşı finans, enerji, ulaşım, ihracatın kontrolü ve finansmanı ile vize politikası gibi çeşitli alanlarda yeni yaptırımlar belirledi.

AB, savaş boyunca Rusya'ya karşı 9 yaptırım paketi kabul ederek, 1386 kişi ve 171 kuruluşa yaptırım kararı aldı.

Rusya'nın Ukrayna'ya yönelik saldırısıyla pek çok sektörde dünyada önde gelen 1000'in üzerindeki uluslararası şirket, boykot amacıyla Rusya'yı terk etti veya faaliyetlerini kısıtladı.

AB, Rus petrol ve doğal gazına yönelik tavan fiyat uygulaması kararı aldı, karara bazı diğer Batı ülkeleri de katıldı. Rusya da bu kararlara karşı yaptırımlarla cevap verdi.