Sayıştay, Çay İşletmeleri Genel Müdürlüğü’nde (ÇAYKUR) borcun borçla kapatılmaya çalışıldığı tespitinde bulundu. Sayıştay’ın raporunda kurumun 100 birim anapara ve faiz borcu ödemesi için 106 birim borçlandığı belirtilerek, “borçlanma sarmalında” ifadesi kullanıldı.
Türkiye Varlık Fonu’na devredildikten sonra zararı her yıl giderek artan ÇAYKUR, 2021 yılını 503 milyon TL zararla kapatmış, kurumun son beş yıllık zararı 2.6 milyar TL’ye ulaşmıştı. Kurumun 2021 yılı hesaplarını inceleyen Sayıştay, giderek artan zararla ilgili önemli tespitlerde bulundu. Kurumun borçlanma sarmalına girdiği ifade edilerek, borcun borçla kapatılmaya çalışıldığı uyarısında bulunuldu. Sayıştay raporunda, zarar ve borçlanma ile ilgili şu tespitlere yer verildi:
“ÇAYKUR’un borçlanma ihtiyacının çok yüksek olduğu ve finansman giderlerinin dönem sonucunu olumsuz etkilediği tespit edilmiştir. Kuruluş 2021 yılında teklif toplama suretiyle farklı bankalardan 16 milyar TL ticari banka kredisi kullanmış ve 15 milyar TL kredi anapara geri ödemesi yapmıştır. Dolayısıyla 2020 yılından devreden 4 milyar 200 milyon TL tutarında mali borçlar, 2021 dönem sonunda yüzde 26 oranında artarak 5 milyar 200 milyon TL’ye yükselmiştir.
Finansman gideri 588 milyon TL’ye ulaştı
2021 yılında ticari bankalardan kullanılan kredilerinden dolayı tahakkuk eden faiz veya finansman gideri tutarı da 588 milyon TL olmuştur. Kuruluş, başlangıçta yaş çay yaprağı alım bedellerini ödemek için yılın belirli zamanlarında borçlanma ihtiyacı duyarken, 2017 yılından itibaren devamlılık göstermeye başlayan işletme faaliyeti zararlarının finansmanı nedeni ile giderek yılın tamamına yayılan ve genel nitelikte, kalıcı bir borçlanma ihtiyacı doğmuştur.”
Kredi kullanım miktarı 16 milyar TL’ye ulaştı
Sayıştay’ın tespitine göre 2017 yılında ertesi yıla devreden kredi bakiyesi bir buçuk milyar TL olan kurumun bu bakiyesi 2021 yılında 5 milyar 200 milyon TL’ye ulaştı. Raporda şöyle devam edildi: “2021 yılında teşekkülün işletme faaliyeti karının önceki yıla göre yüzde 251 oranında artması ve kuruluşa bir milyar TL tutarında sermaye ödemesi yapılmasına rağmen, yıl içi kredi kullanım miktarı önceki yıla göre yüzde 49 oranında 5 milyar 200 milyon TL artarak 16 milyar TL’ye yükselmiştir. Yıl içinde kredi geri ödemesinde artış olmasına rağmen ertesi yıla devreden kredi bakiyesi yüzde 23 oranında bir milyar TL artarak 5 milyar 200 milyon TL olmuştur.
100 birim anapara ve faiz için 106 birim borçlanıldı
ÇAYKUR’un kredi anapara ve faiz borcu ödemesi için ne kadar borçlanma yapıldığını ifade eden borç çevirme oranı 2021 yılında yüzde 106 seviyesinde gerçekleşmiştir. Başka bir ifade ile ÇAYKUR 2021 yılında 100 birim anapara ve faiz borcu ödemek için 106 birim borçlanmıştır. Yıl içi kredi kullanımının artması, tahakkuk eden finansman giderinin önceki yıla göre yüzde 82 oranında 266 milyon TL artması 588 milyon TL’ye yükselmesine yol açmıştır. Bu da her ne kadar 2021 yılında faaliyet karı doğsa da yılın 504 milyon TL dönem zararı ile sonuçlanmasına neden olmuştur. Dönem zararına yol açan en önemli unsur olarak finansman gideri karşımıza çıkmaktadır. Büyümeye devam eden borçlanma sarmalının kırılabilmesi için borç çevirme oranının 100’ün altına düşürülmesi, yani kredi anapara ve faiz ödemesinden daha az kredi kullanımında bulunulması şarttır.”