Seçim Yasası değişikliği TBMM'den geçti: Baraj yüzde 7'ye indi, seçim kurullarında kıdemli hakimin görev almasına son verildi

AKP ve MHP'nin 2023 seçimlerinde uygulanması amacıyla hazırladığı Seçim ve Siyasi Partiler Yasası değişikliği, yapılan kısmi değişikliklerle TBMM Genel Kurulu'ndan geçti.

Yüzde 10'luk seçim barajının yüzde 7'ye indirilmesi; il, ilçe seçim kurullarının yapısını ve ittifaka katılan siyasi partilerin milletvekili hesaplama sistemini değiştiren, cumhurbaşkanına da seçim yasakları muafiyeti getiren yasa, erken seçime gidilmesi halinde uygulanamayacak.

İktidarı, seçime giderken "oyunun kuralını değiştirmekle" eleştiren CHP, seçim kurulu başkan ve üyelerinin "en kıdemli hakimler" arasından belirlenmesi zorunluluğunu kaldıran hükümleri, "ivedilikle" iptal istemiyle Anayasa Mahkemesi'ne götürecek.

Söz konusu yasa değişikliği, üç günlük görüşme sürecinin ardından yasalaştı.

Yasa teklifinde yer alan muhtarların seçildikten sonraki 10 gün içinde seçilme yeterliliğine ilişkin belge getirmeleri halinde mazbatalarını alabileceklerine ilişkin hüküm, daha sonra bu konuda kapsamlı değerlendirme yapılacağı belirtilerek metinden çıkarıldı.

Görme engellilerin tek başına oy kullanabilmesi için Yüksek Seçim Kurulu'nun oy pusulalarına uygun şablon koymasını sağlayacak düzenleme, önergeyle yasaya eklendi.

Düzenlemelerde neler var?

2023 seçimlerinde uygulanabilecek olan Seçim Yasası değişikliğiyle öngörülen düzenlemeler şöyle:

Seçimlerde yüzde 10 olarak uygulanan ülke seçim barajı yüzde 7'ye indirildi.

Milletvekili hesabı değişti

• İttifak yapan partilerin çıkaracakları milletvekilinin hesaplanması sistemi değiştirildi. 2018 seçimlerinde uygulanan sistemde, ittifak yapan partilerin milletvekili sayısı, ittifakın toplam, siyasi partinin aldığı oya bölünmesi ile hesaplanıyordu. Bir önceki seçimde muhalefet partilerinin, daha fazla milletvekili çıkarması nedeniyle bu sistemden vazgeçildi. Kabul edilen yasaya göre ittifakı oluşturan siyasi partilerin her birinin çıkaracağı milletvekili sayısı, her seçim bölgesinde ittifak içinde elde ettiği oy sayısı esas alınarak belirlenecek.

• Siyasi partiler için, TBMM'de grup kurmuş olmak, seçime katılabilmenin yeter koşullarından birisi olmayacak. Bir siyasi partinin seçime katılma yeterliliğini kazanabilmesi için illerin en az yarısında örgütlenmesi gerekecek. Siyasi Partiler Yasası ve tüzüğünde öngörülen süreler içerisinde iki kez üst üste ilçe, il ve büyük kongresini yapmayan siyasi parti, seçime katılma yeterliliğini kaybedecek.

• Yüksek Seçim Kurulu (YSK), görme engelli seçmenlerin kullanabilmesi için oy pusulalarına uygun şablon sağlayacak.

Seçim kurulunda kıdemli hakim zorunluluğu kaldırıldı

• Yasa ile ilçe ve il seçim kurullarında "kıdemli hakim"in görev alması zorunluluğu kaldırıldı. Bir başkan, iki asil ve iki yedek üyeden oluşacak olan il seçim kurulu üyeleri, iki yılda bir ocak ayının son haftasında, il merkezinde görev yapan, kınama veya daha ağır disiplin cezası almamış, en az birinci sınıfa ayrılmış ve birinci sınıfa ayrılma niteliklerini kaybetmemiş hakimler arasından, adli yargı ilk derece mahkemesi adalet komisyonunca ad çekme (kura) yöntemiyle belirlenecek. Ad çekmede ilk çıkan hakim başkan, sonraki iki hakim asıl ve son çıkan iki hakim yedek üye olacak. Kuraya katılacak hakim sayısının beşten az olması durumunda, bu hakimler arasında kura işlemi yapıldıktan sonra eksik kalan asıl ve yedek üyeler, en kıdemli hakimden başlayarak belirlenecek. İl seçim kurulu başkanlığının boşalması halinde asıl ve yedek üyelerden, en kıdemli hakim İl seçim kuruluna başkanlık edecek. İlçe seçim kurullarında görev yapacak olan üyeler için de benzer kriterler aranacak. Yasanın yürürlüğe girmesiyle mevcut seçim kurulları lağvedilecek.

• Sandık kuruluna üye bildirme hakkı olan bir parti; oluru olmadan başka bir parti üyesini sandık kurulu üyesi olarak gösteremeyecek.

• Mahalli İdareler ile Mahalle Muhtarlıkları ve İhtiyar Heyetleri Seçimi Hakkında Kanun uyarınca yapılacak mahalli idareler genel seçimlerinde, yerleşim yeri adresine göre oluşturulan seçimin başlangıç tarihinden 3 ay önceki seçmen kütüğü üzerinden güncelleme yapılacak. Kütük düzenlemesi nedeniyle seçmen oy kullanma hakkından yoksun bırakılmayacak.

• Adres kayıt sisteminde görünmeyen seçmenler, son seçmen olduğu adrese göre seçmen listesine kaydedilecek ve bu adrese göre oy kullanabilecekler.

Cumhurbaşkanı seçim yasaklarından muaf

• "Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemine uyum" çerçevesinde yapılan düzenlemeyle ise cumhurbaşkanına "seçim yasakları" muafiyeti getirildi. "Başbakan ve bakanlara ilişkin" seçim yasakları maddesinde yapılan değişiklikle "Başbakan" ibaresi metinden çıkarılırken, sadece bakanların sözkonusu seçim yasaklarına tabi olacağı hükme bağlandı. Buna göre cumhurbaşkanı, seçim propagandasının başlangıç tarihinden oy verme gününü takip eden güne kadar seçim propagandası ile ilgili gezilerde makam ve resmi araçları kullanabilecek, açılış törenleri yapabilecek, resmi ziyafetler verebilecek, devlet olanaklarıyla yapılan karşılama ve uğurlama törenlerine katılabilecek. Ancak bakan, milletvekili ve siyasi parti genel başkanları bu yasaklara uymak zorunda olacak.

• Muhtarlık bölgesi askı listelerinin askı süresi içinde bir seçim çevresinden diğerine yapılan seçmen nakil istemleri hakkında, ilçe seçim kurulu başkanı tarafından itiraz üzerine veya nakil isteminin şüpheli bir girişim olduğu kanaatine varılması üzerine, resen yapılacak araştırma ve inceleme sonucunda, nakil isteminin kabul edilmemesi halinde, seçmen kaydı dondurulamayacak ve bir önce kayıtlı olduğu adreste seçmen kaydı devam edecek.

CHP 'ivedilikle' AYM'ye götürecek: Seçim güvenliği zedelenecek

Yasanın başta seçim kurullarının yapısı olmak üzere birçok hükmünün Anayasa'ya aykırı olduğunu savunan CHP, "ivedilikle" Anayasa Mahkemesi'ne iptal başvurusunda bulunma kararı aldı.

Yasa görüşmeleri sürerken açıklama yapan Anayasa hukukçusu CHP İstanbul Milletvekili İbrahim Kaboğlu, seçim kurullarının oluşumu ile "seçim güvenliğini zedeleyecek" nitelikte olan 3 maddeyi "ivedilikle" Anayasa Mahkemesi'ne götüreceklerini açıkladı.

Yasanın yürürlüğe girmesiyle birlikte, Ocak 2022'de oluşturulan seçim kurullarının 3 ay içinde lağvedileceğine dikkat çeken Kaboğlu, "iptal" isteminde bulunacaklarını söyledi:

"Yurttaşlarımız bilsin ki, öncelikle teklifin, il ve ilçe seçim kurullarının kıdem esası yerine kura ile belirlenmesi ve halihazırdaki seçim kurullarının lağvedilmesi Anayasa'ya çok yönlü aykırı olduğu için bu ilgili maddeleri ivedilikle Anayasa Mahkemesi'ne götüreceğiz. Bekaları için bu değişikliği yapanların ısrarı devam edecek olursa, özellikle seçim güvenliğini zedeleyecek olan seçim kurullarının oluşumu ile alakalı maddeleri ivedi bir şekilde Anayasa Mahkemesi'ne götüreceğiz. Yurttaşlarımızın hukukunu her aşamada koruyacağız."

CHP'nin Anayasa Mahkemesi'ne yasanın yürürlüğe girmesinden itibaren 60 gün süresi bulunuyor.

CHP bu süreyi beklemeden, yasanın yürürlüğe girmesinin hemen ardından iptal başvurusunda bulunacak.