Shakespeare’in eserlerini kim düzeltti?

WilliamShakespeare’in ölümünden yedi yıl sonra, 1623′te, tiyatro sanatçıları John Heminges ve Henry Condell bugün First Folio olarak bilinen Mr. William Shakespeare’s Comedies, Histories & Tragedies’i yayımladı. Shakespeare’in yazdığı bütün eserler ilk kez bir ciltte toplanıp basılacaktı ve dönemin en önemli edebiyat olayı buydu. Ama Shakespeare’i bizzat tanıyanlar tarafından onun anısına yayımlanmış olan bu esere rağmen edebiyatçının yazarlığından kuşku duyanlar hep oldu. Komplo teorilerinin de eşlik ettiği bu fikre göre, Shakespeare’in oyunlarını ve şiirlerini yazan bir başkasıydı çünkü. Shakespeare yeterince eğitim görmemiş, yeterince gezmemiş ve kendi adını yazarken bile hata yapan birisiydi.

Notosoloji.com’da yer alan habere göre, edebiyat uzmanları öteden beri bu fikre karşı çıktı ve Shakespeare’in eserlerini yazan kişinin, beklendiği gibi Shakespeare olduğunu belirtip bunu kanıtlayacak bilgileri göz önüne serdiler. “Eserlerin asıl yazarı kimdi” kuşkusunu bir yana bırakıp First Folio‘da toplanarak zaman içinde unutulması engellenen eserlerin Shakespeare tarafından yazıldığını kabul ettiğimiz zaman, kafamızda bir başka soru beliriyor: Bu eserleri Shakespeare öldükten sonra yayına hazırlayanlar metinleri düzenledi mi?

Yapılan araştırmalar gösteriyor ki, Folio‘da yayımlanmadan önce metinlerin birkaç farklı biçimi vardı. Yayına hazırlanırken bu metinlerin düzenlenmesi gerekiyordu. Tiyatro sanatçıları Condell ve Heminges, First Folio‘nun yayımlanmasından önce hiç kitap yazmamış, yayınlamamış, ondan sonra da yayımlayamayacaklardı.

Shakespeare’in editörü kim?

Çok kapsamlı ve bol emek isteyen bu dönemin en önemli edebiyat olayı için de birisine güvenip bu metinleri düzenleme görevi vermek cesaret isteyen bir şeydi. Edebiyat uzmanı Eleanor Prosser’a göre First Folio, üzerinde titiz bir çalışma yapılmış bir eser. Kısa cümleler öbürleriyle uyumlu hale getirilerek on hecelik cümlelere dönüştürülmüş, özne-yüklem uyumu üzerinde çalışılmış, Shakespeare’in daha önce hiç kullanmadığı sıradışı sözcükler yerleştirilmiş. Prosser’ın vardığı sonuç şu: “Folio’nun arka planında bilinçli ve edebi duyarlılığı ağır basan, tiyatro metninini bir edebiyat metnine dönüştürmek amacıyla hareket eden bir editörlük çalışması var.”

Shakespeare’in editörü olduğu düşünülen adlar arasında öne çıkar biri var: John Florio.

John Florio

1553′te Shakespeare’den on bir yıl önce doğmuş olan Florio, First Folio‘nun çıktığı yayınevinde çevirmenlik ve editörlük yapmış, Boccaio ve Montaigne çevirileri ile ünlü bir uzmandı. Oxford English Dictionary‘ye göre bugün İngilizcede “transcription”, “management”, “judicious” gibi sık kullanılan kelimer Florio tarafından kazandırılmış. Bu konuda da Shakespeare ve Chaucer ile yarışabilecek nitelikte olduğu söylenebilir.

Frolio’nun Shakespeare’in yayıncıları olan Jaggard ve Blount ile olan yakın iş ilişkisi sayesinde, bu kişilerin olası bir editör arayışı içinde akıllarına Frolio’yu getirmiş olmaları yüksek bir olasılık. Shakespeare’i bizzat tanıyan ve metinlerin düzenli bir biçimde, yanlışsız yayımlanmasına oldukça önem veren Frolio’nun Shakespeare’in metinlerini düzenleme görevini kabul etmesi de aynı ölçüde yüksek bir ihtimal.