Sigara 3 lira olacak iddiaları ne kadar doğru?

Onur Erem

Resmi Gazete'de yayımlanan 554 Sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararı ile sigara, tütün ürünleri ve enfiyede (kurutulmuş tütünden yapılan ve burna çekilen keyif verici toz) asgari maktu vergi tutarı sıfırlandı, maktu vergi tutarı ise 42 kuruş olarak aynı kaldı. Sigaradan alınan özel tüketim vergisi (ÖTV) ise yüzde 63'ten 67'ye yükseldi.

Değişiklikten önce 20 sigara içeren her paketin asgari maktu vergi tutarı 5,6 liraydı. Yani sigaranın satış fiyatının yüzde 63'ü olarak hesaplanan ÖTV 5,6 TL'den az çıksa bile her paketten en az 5,6 TL vergi alınıyordu.

Asgari maktu vergi tutarı neden vardı?

Sigaralara uygulanan asgari maktu vergi, sigaraların ucuza satılmasının önüne geçmek için getirilmişti. Çoğu üründe vergi satış fiyatından yüzde ile alınırken sigara ve içki gibi ürünlerin belli bir fiyatın altına satılmasını engellemek için her paketten alınacak bir asgari maktu vergi belirleniyordu.

Bugün Türkiye'deki sigaraların büyük kısmı 8 TL ile 15 TL arasında değişen fiyatlarla satılıyor.

Ortalama 10 TL'ye satılan bir sigaranın fiyatındaki vergi oranı, asgari maktu vergi tutarının sıfırlanmasından önce şu şekildeydi:

Vergi oranlarındaki değişikliğin ardından 10 TL'ye satılan bir sigaranın vergi oranı artmış olacak. Sigara üreticileri değişiklikten önce 10 TL'ye sattığı sigaradan aynı parayı kazanabilmek için fiyatlarını artırmak zorunda kalabilir:

Öte yandan daha ucuza satılan sigaraların üreticileri, sigaraları aynı fiyata satmaları durumunda daha fazla para kazanacak:

Bu sigara üreticilerinin fiyat indirimi yapmasına olanak sağlayabilir.

Bir diğer deyişle 554 Sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararı pahalı sigaraların fiyatlarında artışa, ucuz sigaraların fiyatlarında ise indirime yol açabilir.

Bu, Ağustos 2018'de yapılan yasal değişikliğin tam tersi yönünde bir adım. Ağustos 2018'de yapılan vergi değişikliğiyle ucuz sigaralar 1 TL civarında zamlanmıştı.

Yasal değişikliğin mümkün kıldığı bir diğer ihtimal de 5 TL gibi fiyatlara sigara satılması.

Asgari maktu vergi sıfırlanmadan önce her paketten en az 5,6 TL ÖTV, 0,42 TL de maktu vergi alındığı için 6,02 TL'den daha ucuza sigara satmak mümkün değildi.

Asgari maktu verginin sıfırlanmasıyla birlikte 5 TL'ye sigara satılabilir:

Ancak bu satıştan sigara üreticisine kalacak 0,33 TL, sigaraların üretim, dağıtım ve bayi payları için yeterli olmayabilir.

Zira bugün piyasada en ucuza satılan sigaralar olan 8 TL'lik sigaralardan üreticiye 0,54 TL gibi bir para kalıyor.

Yeni düzenlemeyle sigara üreticileri bu civarda bir parayı sigara paketini 6 veya 7 TL'ye satarak kazanabilir:

'Sigara 3 lira olacak' iddiaları doğru mu?

Öte yandan sosyal medyada sıklıkla paylaşılan 'sigara 3 lira olacak' iddiaları pek de gerçekçi değil. 554 Sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararı'yle birlikte eski vergi düzenlemesinde mümkün olmayan şekilde 3 TL'ye sigara satmak mümkün hale geldi fakat bu durumda bir paket sigaranın vergisiz fiyatı 3 kuruş olacak. Bu sigara maliyetinin çok altında bir miktar.

Vergi kaybına yol açar mı?

Tütün ürünlerinden alınan vergi, devlet gelirlerinin yaklaşık yüzde 7'sini oluşturuyor. Bu nedenle tütün ürünlerindeki vergi değişiklikleri, devlet bütçesi için de önem taşıyor.

554 Sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararı'yla birlikte 10 TL ve üzeri sigaralardan alınan vergiler artarken 8 TL ve altına satılan sigaralardan alınan vergiler azalacak.

Devletin kasasına giren verginin azalıp azalmayacağını ise sigara tiryakilerinin hangi sigaraları daha çok tercih edeceği ve sigara üreticilerinin 5 TL gibi fiyatlara sigara satıp satmayacağı belirleyecek.