Sırası gelenler aşı randevusuna neden gitmiyor?

Hilal Köylü / Ankara

Covid-19 salgınıyla mücadele kapsamında Türkiye'de 14 Ocak'tan beri aşılama kampanyası yürütülüyor. Çin menşeli Sinovac şirketinin ürettiği CoronaVac aşısıyla başlayan kampanyaya 3 Nisan'dan itibaren ABD'li Pfizer ve Almanya merkezli BionTech şirketlerinin ortaklığında geliştirilen aşı da dahil oldu.

Yaklaşık üç ayı geride bırakan aşılama kampanyasında bugüne kadar toplam 20 milyon 76 bin 514 kişi aşılandı. Bu veri içinde iki doz aşıyı birden olanların sayısı ise 7 milyon 815 bin 435. Aşılamanın başladığı ilk dönemde sağlık çalışanları dahil belirlenen öncelikli grupların aşıya büyük ilgi gösterdiğini açıklayan Sağlık Bakanı Fahrenttin Koca, son dönemde ise sırası geldiği halde aşı yaptırmak istemeyenler olduğunu duyurdu. Koca, geçen haftayı işaret ederek "Aşı kapasitesinin çok az bir bölümüne randevu alındı" açıklamasını yaptı.

Koca'nın bu açıklaması aşı karşıtlığını tartışmaya açarken uzmanlar ise tek sorunun aşıya karşı duyulan çekimserlik olmadığı kanısında.

"Aşı yetersizliği var"

DW Türkçe'ye yaptığı değerlendirmede, öncelikli yaş gruplarına göre mevcut durumda 60 yaş üstünün aşılandığına işaret eden Uludağ Üniversitesi Öğretim Üyesi ve Türk Tabipleri Birliği (TTB) Covid-19 İzleme Grubu üyesi Prof. Kayıhan Pala, "65 yaş üstünde olup da aşıya gitmeyenler olabilir, ancak bunların neden aşılanmadığının verisi yok elimizde" diyor. Sağlık çalışanlarının yüzde 86'sının aşılanıp yüzde 14'ünün aşı olmadığına ilişkin bir veri olduğunu hatırlatan Pala, "Bu veriye de şöyle bakmak gerekiyor. Aşı gelmeden hastalığı geçirenler var. Onların içinde vücudu antikor ürettiği için ikinci aşı dönemini bekleyenler var. Ortada bir aşı karşıtlığı olduğunu söylemek mümkün değil" görüşünü dile getiriyor.

"Randevusuna gitmeyen varsa, bir alt yaş gruba aşı uygulaması başlanır ya da sağlık çalışanlarının evde olan yakınları, öğretmenler, veterinerlere doğru aşı uygulaması genişletilir. Türkiye"de aşı karşıtlığı yok, aşı yetersizliği var" diyen Pala, Sağlık Bakanlığının Türkiye'ye ne kadar aşı temin edildiğini de ayrıntılı şekilde açıklamasını istiyor.

Sağlık Bakanı Fahrettin Koca, son olarak Türkiye'ye bugüne kadar 26 milyon doz Sinovac, 4,5 milyon doz da BionTech aşısı geldiğini, 4-5 ay sonra da Rusya'da üretilen Sputnik V aşısının gelebileceğini söylemişti. Koca, Haziran'da 30 milyon doz BionTech aşısı beklendiğini de duyurmuştu.

"Aşılama planı yenilensin"

Kardiyoloji uzmanı Prof. Dr. Bengi Başer de sırası geldiği halde aşı yaptırmayanların oranının yüzde 25'i bulduğunu hatırlatarak "Neden aşı yaptırmadıklarını tam bilmiyoruz, ama burada doğrudan bir aşı karşıtlığından söz edemeyiz" diyor. DW Türkçe'nin sorularını yanıtlayan Başer, Sağlık Bakanlığının bu konuda "net veri" paylaşmadığını söylüyor.

Başer'e göre en önemli sorun "yeterli aşı olup olmadığı". Başer, "Elimizde yeterli aşı varsa 60 yaşın altındaki gruba geçilir. Olmadı, hassas grupların aşılaması genişletilebilir. Daha genç gruplara geçersek aşılamada toplumdaki bulaş hızını düşürmemiz de mümkün. Yaygın bir aşı karşıtlığı yokken, bir veri üstünden aşı karşıtlığı var demek yanlış. Bakanlık aşılama planında yeniliğe gidebilir" ifadelerini kullanıyor.

"Aşıda tereddüt var"

TTB Merkez Konseyi üyelerinden Dr. Deniz Erdoğdu ise aşıların Türkiye'ye ne zaman geleceğinden, nasıl uygulanacağına, aşıların içerik ve yan etkilerine kadar uzanan bilgilendirme sürecinde karışıklık yaşandığı için toplumun bir kesiminin aşıya karşı tereddüt geliştirdiğini düşünüyor.

Erdoğdu'ya göre bu tereddütün kökeni Covid-19 salgını öncesi aşı karşıtlarınca başlatılan kampanyalara kadar uzanıyor.

Erdoğdu, "Salgından sonra aşı karşıtları sustu, ama Türkiye'ye aşılar ulaştığında vatandaşların bir bölümü sağlık ocaklarına gittiklerinde sıra beklemek durumunda kaldı. Kimisi alerjik yan etkileri dert edindi, kimisi e-nabız uygulaması üzerinden randevu almakta sıkıntı çekti. Kimisi aşı olmaya gitti, aşının kalmadığını öğrendi. Böylelikle tereddütler gelişti. Şimdi bu tereddütlerin giderilmesi gerekiyor" diyor. 

TTB olarak Sağlık Bakanlığına Türkiye'ye aşı girişi konusunda halka daha net bilgi verilmesi gerektiği, vatandaşlara da "Bulduğunuz anda aşıyı yaptırın" çağrısında bulunduklarını anlatan Erdoğdu, "Aşı tereddütlerini giderilecektir. Yeter ki Türkiye'ye düzenli olarak aşı girişi sağlansın" mesajı veriyor.

"Her dört kişiden biri"

Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Dekanı ve Sağlık Bakanlığı Bilim Kurulu Üyesi Prof. Dr. Necmi İlhan, tam olarak kimlerin aşı olmadığı konusunda "65 yaş üzeri her dört kişiden biri aşı olmamış. Demek ki bir tereddüt var" bilgisini paylaşıyor.

Aşı konusundaki tereddütlerin giderilmesi için halka dönük daha yoğun bir bilgilendirme yapıldığını aktaran İlhan, "Kanıtlı bilgi. Artık, inanmak gerekiyor. Aşı, en etkili silahımız. Aşı öyle etkili ki, sağlık çalışanlarında vaka oranı 4 kat, 65 yaş üstü grupta vaka oranı yüzde 50 azaldı. Ama yeni vakaların gelmemesi gerekiyor, derdimiz bu" şeklinde konuşuyor.

Türkiye'de 65 yaş üzeri kişilerin yüzde 76,4'ü aşı oldu. 1 Ocak'ta 65 yaş üzerindekilerin tüm vakalar içindeki oranı yüzde 17,7 iken bu oran aşılamayla birlikte yüzde 8,2'ye kadar düştü. Sağlık çalışanlarının da tüm vakalar içinde oranı 1 Ocak'ta yüzde 5,5 iken, bu oran yüzde 1,3'e düştü.

Yapılan tüm araştırmaların aşı olanların Covid-19'a karşı daha korunaklı olduğunu, Covid-19'a yakalansa da daha hafif geçirdiğini ve kişinin hastalığı yayma riskini de azalttığını gösterdiğini anlatan İlhan, "Aşılar konusunda bir bilgi kirliliğinin olduğunuz farkındayız. Bunu önleyeceğiz" mesajı veriyor.

Yerli aşı çalışmaları 

Türkiye'ye Çin ve Almanya'dan gelen aşıların yanı sıra Türkiye'de yerli aşı üretme çalışmaları da 17'ye çıktı. Türkiye Sağlık Enstitüleri Başkanlığı (TÜSEB) ile Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu'nun (TÜBİTAK) desteğiyle yürütülen bu çalışmalar içinde en ileride olan Kayseri Erciyes Üniversitesi'nde geliştirilen aşıda Faz-2 aşaması bitti, Faz-3 aşamasına da yakında geçilmesi bekleniyor.

Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre Türkiye; ABD, Çin, Hindistan, Birleşik Krallık ve Brezilya’dan sonra 20 milyon doz aşı uygulaması ile en fazla aşı uygulayan altıncı ülke gösteriliyor. İki doz aşı alan kişilerin nüfusa oranında Türkiye 12'inci sırada.

Sağlık Bakanlığı verilerine göre İstanbul'da 3 milyon 100 bin, Ankara'da 1 milyor 600 bin, İzmir'de ise 1 milyon 300 bin doz aşı yapıldı. Ancak uzmanlar bu iller başta olmak üzere tüm Türkiye'de vaka sayılarının hızla arttığına dikkat çekerken Sağlık Bakanlığının daha hızlı bir aşılama programını devreye sokması gerektiğini savunuyor.