Son 3 aylık Medya Gözlem Raporu: Sansür, yayın yasağı, tehdit, soruşturma, gözaltı, tutuklama, ölüm...
BİA Medya Gözlem 2016 2. çeyrek raporuna göre, 32 gazeteci ve 10 dağıtımcı Temmuz 2016’ya cezaevinde girdi. Gazetecilerin 22’si ve dağıtımcıların tamamı Kürt medyasından; TMK ile TCK kapsamında 'örgüt' bağlantılı olarak hapiste bulunuyor. Geçen yılın aynı döneminde 23 gazeteci ve 9 dağıtımcı cezaevindeydi.
Temmuz'a 32 haberci hapiste girdi, 50 kişi Erdoğan sanığı/şüphelisi oldu, Yayın yasakları, toplatmalar, ve sansür. Haberciye 2 ömür boyu, 2680 yıl hapis isteniyor. BİA Medya Gözlem' 2016 2. Çeyrek raporunda "öldürülen/hapsedilen gazeteciler", “saldırı, tehdit ve engellemeler”, “yargı", “yasaklamalar, kapatmalar, toplatmalar”, “AYM”, “AİHM” ve “RTÜK” bölümleri yer alıyor. Erol Önderoğlu’nun hazırladığı BİA Medya Gözlem raporunda öne çıkanlar şöyle:
Türkiye, Terörle Mücadele Kanunu’nun uygulanmasında Barış İçin Akademisyenler’e yönelik baskıları Özgür Gündem gazetesine sembolik destek veren gazeteci ve hak savunucularına karşı da benzer şekilde uygulayınca uluslararası çevrelerin, muhalefetin ve hak hareketinin sert tepkilerine hedef oldu.
Cumhuriyet gazetesi yetkilileri Can Dündar ve Erdem Gül’ün tahliyesinden üç ay sonra bu kez adli tıp uzmanı Prof. Dr. Şebnem Korur Fincancı, gazeteci-yazar Ahmet Nesin ve bianet raportörü ve RSF Türkiye temsilcisi Erol Önderoğlu’nun tutuklanması Türkiye’nin "Mali ve Bütçesel Hükümler"e dair 33. Faslın açılması öncesi Avrupa Birliği, İsrail ve Rusya ile ilişkilerinin canlanmaya başladığı döneme denk geldi.
Türkiye hukuk devleti ve demokratik değerlere vurgu yapan İlerleme Raporu’nu Brüksel’e iade etti, Venedik Komisyonu’nun tavsiyelerinden uzak durdu.
Özellikle dokunulmazlıkları kaldırılan muhalefetteki milletvekilleri, gazeteciler ve hak savunucularının yaygın bir tutuklanma tehdidi altında yaşanmaya başladığı döneme girildi.
BİA Nisan-Mayıs-Haziran 2016 Medya Gözlem Raporu, gazetecilerin toplam 2 kez müebbet ve 2.679 yıl 10 ay hapis tehdidi bölgesinde görev yaptıklarını, sadece “Cumhurbaşkanı’na hakaret” suçlamasıyla 5’i gazeteci 7 kişinin toplam 3 yıl 8 ay 4 gün (2 yıl 11 ayı ertelemeli) hapse ve 31 bin 500 TL de adli para cezasına mahkûm edildiğini gösteriyor.
Rapor, geçen yılın aynı dönemine göre saldırıya uğrayan gazetecilerin 20’den 28’e, gözaltıların 30’dan 33’e, mahpus habercilerin 23’ten 32’ye çıktığını gösteriyor.
Medya Gözlem’den başlıklar
BİA Medya Gözlem Raporu’nda “öldürülen gazeteciler”, “hapisteki gazeteciler”, “saldırı, tehdit ve engellemeler”, “soruşturmalar, açılan-süren davalar, kararlar”, “hakaret, kişilik hakları ve tazminat davaları”, “yasaklamalar, kapatmalar, toplatmalar”, “Anayasa Mahkemesi”, “Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi/AİHM”, “Radyo Televizyon Yüksek Kurulu/ RTÜK” ve “Yüksek Seçim Kurulu/ YSK” bölümleri yer alıyor.
Üç ay boyunca gazeteciler hakkında Türk Ceza kanunu (TCK) ile Terörle Mücadele Kanunu (TMK) birlikte uygulandığı yargılamalar sürdü. Yargılamalarda gazeteci ve dağıtımcı / medya çalışanlarına yönelik gazetecilik yoluyla “silahlı örgüt üyesi olmak”, “örgüte yardım etmek” veya “örgüt kurmak, sevk ve idare etmek” suçlamaları devam etti.
Hapis Gazeteciler: Çoğu Kürt medyasından
32 gazeteci ve 10 dağıtımcı Temmuz 2016’ya cezaevinde girdi. Gazetecilerin 22’si ve dağıtımcıların tamamı Kürt medyasından; TMK ile TCK kapsamında “örgüt” bağlantılı olarak hapiste bulunuyor.
2015’in aynı döneminde 23 gazeteci ve 9 dağıtımcı cezaevindeydi; gazetecilerden 13 ’ü ve dağıtımcıların tamamı Kürt medyasındandı.
Hapisteki 32 gazeteciden 23’ü 'Kürdistan Topluluklar Birliği-Türkiye' (KCK), 'PKK' ve 'DYG'; ikisi 'Marksist Leninist Komünist Partisi' (MLKP); biri FETÖ/PDY örgütü,biri 'Devrimci Halk Kurtuluş Partisi-Cephesi' (DHKP-C); biri 'Direniş Hareketi', biri ‘Türkiye Komünist Emek Partisi/Leninist’ (TKEP/L) örgütü üyeliği, biri “casusluk”, biri “gizli bilgi temini/tahribi” iddiası çerçevesinde yargılanma konusu oldu. Biri de üç örgüte birden üye olmaktan (Ergenekon Örgütü Mersin Teşkilatı, Türk İntikam Birliği Teşkilatı ve İç Örgüt) yargılandı.
32 gazeteciden 16’sı hükümlü, 1’i mahkûm oldu ancak Yargıtay kararı bekleniyor; 4’ü halen yargılanıyor. 11’i soruşturma geçiriyor. Soruşturma geçirenlerden 6’sı “örgüt üyeliği”, 2’si hem “örgüt üyeliği” hem “örgüt propagandası”, 1’i “örgüte yardım”, 1’i “örgüt propagandası”; 1’i hem “gizli belge temini” hem “casusluk” şüphesiyle soruşturuluyor.
Suriyeli haberciye infaz; saldırılar 20’den 28’e çıktı
Nisan-Mayıs-Haziran 2016 döneminde 26 gazeteci ve 1 gazetecilik örgütü ofisi saldırıya uğradı. 1 Suriyeli gazeteci öldürüldü. Ayrıca, 4 gazeteci ve 1 medya organı tehdit edildi.
2015’in aynı döneminde 18 gazeteci, 1 yazar ve 1 medya aracı saldırıya uğramış, 7 gazeteci, 1 sosyal medya aktivisti ve 5 medya organın tehdit edilmişti.
2015 yılının tamamındaysa, 3 Suriyeli gazeteci ve 1 gazete yazarı öldürülmüş, 64 gazeteci, 4 medya organı ve 1 yazar da saldırıya uğramıştı. Geçen yıl, 38 gazeteci ve 21 medya organı da tehdit görmüştü.
Gazetecilere 33 gözaltı ve 3 sınırdışı
Nisan-Mayıs-Haziran 2016’da, 33 gazeteci ve medya çalışanı gözaltına alındı. 2 medya organına baskın düzenlendi; en az 3 uluslararası medya temsilcisi sınırdışı edildi. Geçen yılın aynı döneminde, 30 gazeteci veya medya çalışanı gözaltına alınmıştı. 2015 tamamında bu sayı 120 idi.
34’ü gazeteci, 50 “Erdoğan” sanığı/mağduru/şüphelisi
Nisan-Mayıs-Haziran döneminde 5 gazeteci ve 1’i memur 2 kişi daha, TCK’nın 299. Maddesinden ve Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’a hakaret suçlamasıyla toplam 3 yıl 8 ay 4 gün (2 yıl 11 ayı ertelemeli) hapse ve 31 bin 500 TL de adli para cezasına mahkûm edildi; 19 gazeteci (11’i yeni sanık), 8 siyasi parti üyesi ve 1 eski milletvekili toplam 28 kişi yazı, görüş ve eleştirileri nedeniyle 299. Maddeden halen yargılanıyor.
3 gazeteci bu suçlamadan beraat etti. Yine 299’dan 3 gazeteci ve 1 yönetmene yeni soruşturma açıldı.Cumhurbaşkanlık, CHP lideri Kemal Kılıçdaroğlu ve Gerçek Gündem sitesi hakkında suç duyurusunda bulundu.
1 gazeteci, 1 çiftçi, 1 siyasetçi, 1 eski vekil, 1 manken toplam 4 kişi, yayın yoluyla eski Başbakan Erdoğan’a hakarette bulunduğu iddiasıyla TCK’nın 125/3 maddesi uyarınca 4 yıl 7 ay 24 gün (2 yıl 3 ay 2 günü ertelemeli) hapis ve 3 bin 183 TL adli para cezasına çarptırıldı. Ayrıca, 2 gazeteci beraat ederken, 1 gazetecinin ceza davası ise sürüyor.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) lideri Kemal Kılıçdaroğlu, kişilik haklarına saldırıda bulunulduğu iddiasıyla karşılıklı olarak 100 biner TL’lik manevi tazminat davası açtılar.
Geçen yılın aynı döneminde, 5 gazeteciye “Cumhurbaşkanına hakaret” başlıklı TCK’nın 299. Maddesinden yeni dava açılmış, 2’si yargılanmaya devam ediyordu, 1’i beraat etmişti. Ayrıca, 9 gazeteciye de TCK’nın 299. Maddesinden yeni soruşturmalar açılmıştı.
Aynı dönemde 8 gazeteci ve 2 gazete, 1 avukat “Erdoğan’a hakaret” (TCK 125) iddiasıyla toplam 4 yıl 6 ay 10 gün hapis (2 yıl 7 ayı ertelemeli) ve 31 bin 860 TL adli para cezası ve 35 bin TL de tazminat cezasına mahkûm edilmişti.
2015’in tamamında da, 5’i gazeteci toplam 9 kişi, “Cumhurbaşkanı’na hakaret” başlıklı TCK’nın 299. Maddesi uyarınca toplam 10 yıl 8 ay 22 gün hapse, 14’ü gazeteci, 2’si karikatürist toplam 19 kişiyse Başbakan olduğu dönemde Erdoğan’a hakaret ettikleri (TCK 125/3) iddiasıyla toplam 10 yıl 9 ay 27 gün hapse mahkûm edilmişlerdi. Böylece, geçen yıl, 19 gazeteci ve 2 karikatürist olmak üzere 28 kişi, Erdoğan’a hakaretten mahkûm edilmiş oldu.
9 yayın yasağı; 26 site, 7 habere sansür
Nisan-Haziran 2016 döneminde 9 yayın yasağı veya geçici yayın yasağı, 1 akreditasyon ayrımcılığı, 26 site, 100 Twitter hesap ve mesajı, 7 haber sansür edildi. 180 kitap, 1 dergi, 1 TV’ye yönelik sansür gerçekleşti. Ayrıca, 4 sansür olayı oldu.
Geçen yılın aynı döneminde 169 haber ve yazı, 1 site, 1 film, 1 seçim filmi, 1 belgesel, 1 afiş, 12 video, 1 twitter hesabı sansüre uğramış; 1 gizlilik kararı çıkmıştı. En az 5 olayda 20 medya organı akreditasyonda ayrımcılığa uğramış, ayrıca 3 sansür olayı yaşanmıştı.
2015’in tamamında, 6 yayın yasağı, 5 gizlilik kararı, 10 akreditasyon ayrımcılığı yaşanmıştı. Ayrıca, 118 site, 353 Twitter hesabı, 399 haber ve köşe yazısı, 21 TV ve 2 gazeteci sansürle karşılaşmıştı. 12 video, 7 kitap, 5 mizah dergisi, 4 film, 2 dergi, 2 gazeteci, 1 belgesel, 1 broşür, 1 panel, 1 anma, 1 seçim filmi, 1 afiş, 1 resim sansür edilmişti.
Hakaret: 8 gazeteci sanık, 4’ü de mahkûm
Nisan-Mayıs-Haziran 2016 döneminde 4 gazeteci toplam 1 yıl 5 ay 15 gün hapis ve 43 bin 120 TL adli para cezasına mahkûm edildi, 1 gazeteci beraat ederken, 1’inin davası “Şartlı Af” ile kalktı. 7 gazeteciye açılan ceza davaları sürüyor. Kişilik haklarına saldırı gerekçesiyle yargılanan 1 gazeteci toplam 160 bin TL tutarındaki iki tazminat davasından kurtuldu; 1’ine 20 bin TL’lik yeni dava açıldı.
Geçen yılın aynı döneminde, 5 gazeteci ve bir haber sitesine bin 740 TL’si ertelemeli olmak üzere toplam 24 bin 630 TL adli para cezası verilmiş, 8 gazetecinin davası sürüyordu. Ayrıca, 3’ü beraat etmiş, 3’üne de yeni dava açılmış veya şikayet yapılmıştı. 4 gazeteci, 1 köşe yazarı ve 1 gazeteyle ilgili toplam 1 milyon 315 bin TL’lik tazminat davası devam ediyordu.
2015 yılının tamamında, 15 gazeteci ve 1 siteye “hakaret” suçlamasıyla 1740 TL’si ertelemeli olmak üzere toplam 5 yıl 8 ay 17 gün hapis ve 48 bin 940 TL adli para cezası verilmişti. 3 gazeteci de kişilik haklarına saldırı gerekçesiyle toplam 14 bin TL tazminat ödemeye mahkûm edilmişti.
TMK/TCK: Gazeteciye 2 ömür boyu; 2680 yıl hapis isteniyor
Nisan-Mayıs-Haziran 2016 döneminde 56 gazeteci TMK uyarınca 531 yıl hapis istemiyle yargılandı; 6 gazeteci toplam 15 yıl hapse mahkûm edildi. 14’üne açılan dava yeniydi. 4 gazeteci hakkında TMK’dan yeni soruşturma açıldı veya suç duyuruları yapıldı.
66 gazeteci “örgüt yöneticiliği,” örgüt üyeliği” veya “örgüte yardım”dan toplam 1.685 yıl 6 ay hapis istemiyle yargılandı. 1’i “örgüt üyeliği”nden 6 yıl hapse mahkûm edildi. 5’ine dava yeniydi. 7 gazeteci “darbecilik”, “casusluk” veya “devletin güvenliğine dair belge temin veya yayınlamak” iddiasıyla yargılanıyordu. Bunlardan ikisi, “gizli belge temini/yayınlama” suçlamasıyla toplam 10 yıl 10 ay hapis cezasına mahkûm edildi.
7 gazeteci “gizliliği ihlal”den yargılandı; 2’si toplam 1 yıl 8 ay hapis ve 12 bin 600 TL para cezasına çarptırıldı, 3’ü de beraat etti. 5 gazeteci “kin ve düşmanlığa tahrik”ten yargılandı; 2’si toplam 4 yıl hapse mahkûm oldu. 5 gazeteci “Türk milletini aşağılamak”; 5’i “dini değerleri aşağılamak”, “suç işlemeye tahrik” veya “suçu övmek” iddiasıyla yargılandı; 2’si “halkın kin ve düşmanlığa tahrik” iddiasıyla toplam 4 yıl hapse mahkûm edildi.
Tüm bu suçlamalardan hepsine istenen cezaların toplamı 2 müebbet ve 2.679 yıl 10 ayı buluyor. Bu dönemde Türkiye’nin birçok bölgesinde yüzlerce Barış İçin Akademisyenler girişimi üyesi hakkında soruşturma ve kovuşturma yürütüldü.
2015’in aynı döneminde, 4 gazeteci TMK uyarınca 127 yıl 1 ay hapis istemiyle yargılanıyordu; bunlardan Hollandalı bir haberci beraat etmişti. 12 gazeteci, 7 gazete ve 4 sosyal medya kullanıcısı hakkında TMK’dan yeni soruşturma açılmış veya suç duyuruları yapılmıştı. 5 gazeteci ve bir haber sitesine “hakaret”e dair ceza davaları kapsamında toplam bin 740 TL’yi ertelemeli olmak üzere toplam 24 bin 630 TL adli para cezası verilmişti. 8 gazeteci halen yargılanıyordu. Ayrıca, 3’ü beraat etmiş, 3’üne de yeni dava açılmış veya suç duyurusu yapılmıştı.
KCK Basın davasından 46 medya çalışanı “örgüt üyeliği”nden toplam 460 yıl hapis, Odatv davasından 10 gazeteci “örgüte yardım”dan 30 yıl hapis istemiyle yargılanıyordu. 2 gazeteci “dini değerleri aşağılamak” iddiasıyla henüz yargılanacaktı. 3 gazeteciye “gizliliği ihlal ve yargıyı etkilemeye teşebbüs”ten yargılanırken 2 gazeteci ve 1 mizah dergisi için “kin ve düşmanlığa tahrik”ten yeni şikayetler yapılmıştı.
Bu dönemde 7 gazeteci hakkında “casusluk”, “devletin güvenliğine dair belge yayınlamak”, örgüt üyeliği”, “kin ve düşmanlığa tahrik” ve “özel yaşamın gizliliği” gerekçeleriyle soruşturma açılmıştı.
2015'in tamamındaysa, 3 gazeteci TMK uyarınca 6 yıl 3 ay 22 gün hapis (1 yıl 6 ay 22 günü ertelemeli olmak üzere) ve 24 bin TL de para cezasına mahkûm edilmişti. 26’si 337 yıl 6 ay hapis istemiyle yargılanmaya devam ediyordu. 2’sine yeni dava açılırken 2’si beraat etmişti. 135 yıl hapis istemiyle yargılanan 18 gazetecinin davası zamanaşımından düşmüştü.
Mecliste 152 vekil için 787 fezleke
Adalet Bakanı Bekir Bozdağ, haklarında fezleke bulunan ve dokunulmazlıkları kaldırılan 152 milletvekiliyle ilgili 117 dosyanın savcılıklara gönderildiğini açıkladı. Meclis'te 152 milletvekili hakkında 787 fezleke bulunuyor.
AİHM ve AYM 8 gazeteciye hak verdi
Nisan-Haziran 2016 döneminde Anayasa Mahkemesi, bir işçi ve bir eğitimcinin bireysel başvurusunda ifade ve haberleşme özgürlüğünün ihlal edildiğini tespit etti. AYM, bu iki dosyadan mahkeme gideri olarak 2 bin 196 TL ödenmesine hükmetti. AYM, Taraf gazetesi muhabiri Mehmet Baransu’nun Mart 2015’ten beri tutukluluğunda “güvenlik ve ifade/basın özgürlüğü” haklarının ihlal edilmediğine kanaat getirdi.
Üç aylık dönemde Turkcell sansürü, soL sitesine erişim yasağı, Hrant Dink cinayeti soruşturmasındaki takipsizlikler AYM’ye taşındı. AYM, “Cumhurbaşkanına hakaret” fiilini düzenleyen TCK’nın 299. Maddesini esastan görüşmeye karar verdi. Ayrıca, tutuklu Samanyolu Yayın Grubu Başkanı Hidayet Karaca da başvurusunun sonucunu bekliyor.
Nisan-Haziran 2016 döneminde AİHM, bir gazetecinin haksız şekilde gözaltına alınarak “özgürlük ve güvenlik hakkının ihlal edildiği” gerekçesiyle Türkiye’yi 2 bin avro (yaklaşık 6 bin 400 TL) manevi tazminat ödemeye mahkûm etti. Geçen yılın aynı döneminde Türkiye, 1 emekli askerin açtığı davada ifade özgürlüğün ihlalden mahkûm olmuştu. Tutar bildirilmediği için tazminata hükmedilmemişti.
18 gazeteciye işten çıkarma veya program durdurma
Nisan-Haziran 2016 döneminde 16 gazeteci ve medya çalışanı işten çıkarıldı veya işten çıkmak zorunda bırakıldı. 2 gazetecinin sunduğu programlar sonlandırıldı. Geçen yılın aynı döneminde en az 82’si işten çıkarılmış veya işten çıkmaya zorlanmıştı. Bu rakam, tüm 2015 yılı için 348 oldu.
RTÜK: Yayın yasaklarına karşı direnme cezaları arttırdı
Radyo Televizyon Üst Kurulu (RTÜK), Nisan-Haziran 2016 döneminde haber, film ve program yayınlarından dolayı TV kuruluşlarına 15 uyarı, 45 para cezası ve 1 yayın durdurma cezası verdi. Bu dönemde radyo kuruluşlarına 2 uyarı ve 4 para cezası uygulandı. Kurul, Radyo ve TV’lere toplam 4 milyon 237 bin 059 TL idari para cezası verdi.
Geçen yılın aynı döneminde RTÜK, televizyonlara 14 uyarı, 53 para cezası; radyolara da 1 uyarı, 1 de para cezası vermişti. Kurul, radyo ve TV’lere toplam 3 milyon 137 bin 334 TL idari para cezası vermişti.
Kurul 2015 yılının tamamında TV’lere 69 uyarı, 168 para cezası, radyolara da 4 uyarı 4 de para cezası vermişti. 2015’te yayın kuruluşlarına 9 milyon 905 bin 674 TL para cezası kesilmişti.