Stravinsky'nin izleyicilerini yumruklaşmaya iten Bahar Ayini balesi 100 yaşında

100 yıl önce dün Paris'te sergilenen bir bale eseri sanat dünyasında derin etkiler bıraktı. 29 Mayıs 1913'te segilenen İgor Stravinsky'nin 'Bahar Ayini' balesi, eserin kendisi kadar seyircilerin ilk sergilenişinde esere verdiği tepki ile de hatırlanılıyor.

Paris Şanz-Elize tiyatrosunda ışıklar kararıp orkestra Bahar Ayini'nin ilk notalarını çalmaya başladığında salondan fısıltılar yükselmeye başlamıştı. Ardından perde açıldı. Sahnede dansçılar folklorik kostüm içerisinde düzensizce hareket ediyor, orkestra akorları bağırtıyordu. Seyirciler arasında fısıltılar homurdanmaya, ardından da bağırışlara evrildi. Çığlıklar, yuhalamalar, tartışmalar, hatta klasikçiler ile modernistler arasında yumruklaşmalar başladı. Seyircilerin tepkisinden müziği duymak zorlaşmaya başlamıştı.

Eserin bestecisi Stravinsky, o gece olanları 1965 yılında şöyle aktarmıştı:

"Perde sahnedeki bükük dizli ve örgülü saçlı lolitaların dansıyla açıldığında bir fırtına koptu. Seyirciler Şehrazad ya da Kleopatra ile ilgili bir oyun izleyeceklerini sanıyordu. Karşılaştıkları şey ise Bahar Ayini'ydi. Herkes şaşırmıştı. Hepsi çok saf ve aptal insanlardı."

New Yorker dergisinin müzik eleştirmeni Alex Ross'a göre Stravinsky seyircileri armonide gerçekleştirdiği 'devrim' ile şoke etmişti.

"Eserde İki tane akor var. Mi majör ve Mi major naturel dominant 7'li. Bunlar iki komşu akor ve sesleri birbirlerine uyumsuz. Birlikte çalınıyorlar ve bu sert bir ses çıkarıyor ortaya. Akor sürekli tekrar ediyor."

Ross, Stravinsky'nin ritimde de 'devrim' gerçekleştirdiğini öne sürüyor.

"İlk başlarda Stravinsky düzgün, nabız gibi bir ritim tutturacağını düşünüyorsunuz. Fakat ritimde vurgunun yeri değişmeye başlıyor. Bir noktadan sonra nasıl ilerlediğini anlayamıyorusunuz. Patern seçemez oluyorsunuz."

Barnard Koleji Dans bölümünden Profesör Lynn Garafola için ise Bahar Ayini "bir bale değil." Garafola'ya göre, "Bahar ayini dışavurumcu bir performanstı. Oldukça şiddetliydi ve geleneksel balenin özelliklerinden kopmuştu."

Bahar Ayini'nin etkilediği 20. yüzyıl bestecileri arasında Karlheinz Stockhausen ve Steve Reich gibi isimler ve Amerikan minimalistleri akımı var. Eser, ilk sergilenişinden bir yıl sonra eser, eleştirmenler tarafından başyapıt ilan edildi.

Sergilenişini takip eden yüzyıl içinde Bahar Ayini 'modern olan'ın sembolu oldu.

İgor Stravinsky'nin yönetimindeki Columbia Semfoni Orkestrasının 1960 yılında kaydedilen Bahar Ayini performansı: