Su şişeleri ve damacanalar nasıl temizleniyor?
Güngör Uras
(Milliyet, 30 Temmuz 2012)
Şişe ve damacana ile satılan sular hakkındaki söylentilerle halkımızın kafası karıştırıldı. Sağlık Bakanlığı damacana ile su satan 5 firmanın (Buzada, Erpınar, Alps, Kervansaray ve Yalısu) sularının sağlık kurallarına uymadığını açıkladı.
Çok kişi içtiği suyun şişesinin ve damacanasının nasıl temizlendiğini bilmiyor. Ben de bilmiyordum. Sordum, soruşturdum, öğrendim... Bu yazıda cam şişe ve cam damacanalar dışındaki şişe ve damacanaların temizliğinden söz edeceğim.
Ozon bromürle birleşirse fena
Cam şişeler dışındaki plastik dediğimiz su şişelerinin tamamı şimdilerde “Polietilen Teraftalat” denilen plastik esaslı maddeden yapılıyor. Bunlara kısaca “Pet” şişe deniliyor. Pet şişelerde sağlığa zararlı olduğu söylenilen “Bisfenol A” maddesi yok.
Pet maddesi, şişe güneşte kalmadıkça, serin ve kuru bir ortamda saklandığında, kullanım süresi geçirilmedikçe suyun içeriğini bozmuyor. Sağlığa zarar vermiyor.
Pet şişede dikkat edilmesi gereken, şişenin şişirilmesinden sonra su ile doldurulmasından önce suyun içine ozon gazının basılıp basılmaması.
Pet şişe büyük üretim tesislerinden su doldurma tesislerine parmak boyu plastik tüpler halinde geliyor. Bu tüpler su doldurma tesisinde özel makine ile içine çok yüksek basınçlı hava basılarak şişe haline, veya 3-5-10 litrelik, bir defa kullanımlı iadesiz pet damacanalar haline getiriliyor.
Genelde su doldurulmadan önce pet şişeler su ile çalkalanarak temizleniyor. Sonra daha önceden “ozonlamış” su ile dolduruluyor.
Ozon çok kuvvetli bir dezenfektan madde ve suyun içine ozon basıldığında suyun içinde bulunabilecek küf, maya, mantar, yosun gibi mikroorganizmaların tamamı yok ediliyor.
Ancak güçlü bir dezenfektan madde olan ozonun suyun kimyasal yapısını ve doğallığın bozma tehlikesi var. Hele hele suyun içeriğinde bromür var ise(ki hemen hemen bütün sularda var olduğu söyleniyor), ozon ile bromür birleşince bromata veya bromoforma dönüşüyor. İnsan sağlığı için çok zararlı bir oluşum ortaya çıkıyor.
Şimdilerde ozon gazı basılmasına gerek bırakmayan yeni teknolojiler gelişti. Yeni bir yatırımla piyasaya ürün veren bir su firması, işte bu yeni teknolojiye sahip. Bu firmanın tepe yöneticilerinden Günalp Gökoğlu’dan aldığım bilgiye göre, dolum tesisinde, kaynaktan doluma kadarki aşamada suyun hiçbir şekilde ortam havası ile temas etmemesini sağlanıyor. Bu teknoloji ile mikroorganizmalar suda üremek için uygun ortamı bulamıyor. Tüpü şişeye dönüştürme ve şişeye su doldurma operasyonunu entegre hale getirdiğinden şişelere ozon basılmıyor. Suyun doğal yapısının bozulmadan sağlıklı bir şekilde tüketicilerine sunulması mümkün olabiliyor.
Bisfenol maddesine dikkat...
Su doldurma tesisleri, pet tüpleri şişirerek kendi tesislerinde ürettikleri şişeler ve 3-5-10 lt.lik pet damacanalar dışındaki, 19 lt.lik damacanaları damacana üreten firmalardan satın alıyorlar.
Piyasalarda dolanan (bir defadan fazla kullanılan - iadeli) damacanaların esası “polikarbon” denilen bir tür kimyasal madde. Polikarbon ile üretilen damacanalara sertlik vermek, kullanım süresini uzatmak için Bisfenol A (BPA) denilen bir kimyasal madde katılıyor. Sağlık Bakanlığı belli sınır içinde Bisfenol maddesi kullanımıza izin veriyor. Ancak bu maddenin ölçü kaçırılınca belli bir sıcaklıkta, suyu etkilemesi, suyu sağlığa zararlı ve özellikle kanserojen hale getirmesi tehlikesi var.
İşte bu nedenle şimdilerde dünyada Polikarbon’a alternatif bir plastik madde geliştirildi. Adı “Tritan Copolyester. Amerikan “Eastman” firmasının geliştirdiği bu maddeyi kullanarak Türkiye’de bir firma , Bisfenol’süz damacanalar üretmeye başladı.
Piyasaya yeni çıkmakta olan yeni bir su firması tüm damacanalarının “Tritan Copolyester” olduğunu ilan etti. Büyük 2 su üreticisi damacanalarını değiştirmeye başlamış. Ama bu zaman alacak. Çünkü önde gelen su firmaları günde 100 bin damacana dolduruyor. Piyasa’da 5 milyon damacanaları var. (Bilgi için; BPA’sız Tritan Copolyester damacanalar en fazla 30 kez kullanılabilirken, BPA’lı damacanalar 100-150 kez kullanılabiliyor. Bu çok çok önemli. Onun için piyasadaki plastik damacanaları sertleştirmek için plastiğe BPA maddesi katılıyor.)
Deterjan ve kimyasal kullanılıyor
Damacanalarda temizlenme işi çok önemli. Kullanılmış damacanalar su dolum tesisine getirirince önce sıcak su ile dış yıkamadan geçirilip üzerleri temizleniyor.
Sonra iç ve dış ön yıkamaya tabi tutuluyor. Ön yıkamadan sonra deterjanla yıkama yapılıyor.
Damacanalar süzüldükden sonra özel kimyasallar ile dezenfekte ediliyor.
Tüm ön yıkama, deterjanla yıkama ve dezenfeksiyon işlemlerininin 55 - 77 derecede gerçekleşmesi gerekiyor.
Son olarak dolum ünitesinin de steril hava koşulu sağlayan özel filtre sistemi ile donatılmış olması ve dolumun steril hava ortamında yapılması önem taşıyor.
Görüleceği gibi (1) Bu yıkama işleminin tamamının eksiksiz yapılması (2) Damacanada deterjan ve dezenfektan kimyasalın kalmaması (3) Sıcak su ile yıkama (4) Dolum ünitesinin steril hava düzenine sahip olması çok önemli.
(Bu yazıda suyun içine konulan şişelerin ve damacanaların önemini anlattım. Gelecek yazıda suyun özellikleri konusunda bilgi vereceğim.)