Sürekli yaz saati uygulaması yaşamı nasıl etkileyecek?
Enerji Bakanlığı’nın 300 milyon TL’lik yıllık tasarruf için yaz saati uygulamasını kalıcı hale getirme isteği, ihracattan maç ve mesai saatlerine kadar pek çok işi etkileyecek. Türk takımlarının hafta arası Avrupa maçları, 22.45’te başlayıp gece yarısından sonra bitecek.
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Taner Yıldız’ın Bakanlar Kurulu’na sunduğu teklif kabul görürse Mart 2013’te Türkiye saatini son kez ileri alacak ve sürekli yaz saati uygulaması başlayacak.
Gündeme geldiğinden beri çeşitli tartışmalara yol açan uygulama, Avrupa’da oynanacak maç saatlerinden, uluslararası piyasalara, ihracattan, mesai saatlerine kadar her alanda etki yaratacak. Bu etkileri önceden hesaplamak isteyen Enerji Bakanlığı ise Sermaye Piyasası Kurulu’ndan (SPK) Diyanet İşleri Başkanlığı’na kadar pek çok kurumdan görüş alıyor. Bazı kurumlar olumlu görüş verirken, itiraz edenlerin başında ‘Avrupa’ya satışlarımız olumsuz etkilenir’ diyen ihracatçılar geliyor.
300 milyon lira
Gün ışığından daha fazla yararlanmak ve elektrik enerjisinin özellikle aydınlatmada kullanılan miktarından tasarruf etmek amacıyla yapılan yaz saati uygulaması, mevcut durumda 7 ay sürüyor ve bu sırada 45 derece Doğu meridyeni esas alınıyor. Uygulamanın kalıcı olması ve 12 ay sürmesi halinde her yıl ‘orta ölçekli’ bir hidroelektrik santralinin yıllık üretimi kadar tasarruf elde edilmesi hedefleniyor. Bu da parasal olarak 300 milyon TL’yi bulan bir tasarruf anlamına geliyor.
THY’den İMKB’ye
Enerji Bakanlığı, borsadan, turizme, spordan, çalışma saatlerine kadar pek çok alanda etkisi olacak uygulamaya yönelik çeşitli kurumların görüşüne başvurmaya devam ediyor. Bakanlık yetkilileri, bugüne kadar SPK, İstanbul Menkul Kıymetler Borsası (İMKB), Diyanet İşleri, Kültür ve Turizm Bakanlığı, Türk Hava Yolları (THY), ihracatçı birlikleri ve hatta yurtdışında bazı borsalarla görüştüklerini belirterek, “Beş ay daha 45’inci meridyende kaldığımızda saat farkı İngiltere’yle 3, Almanya’yla 2 saate çıkıyor. Ticari çevrelerden en çok ‘Bu ülkelerle ortak çalışma saatimiz azalıyor’ itirazı geliyor” dedi.
Finansta ekstra mesai
Mesai saatlerine yönelik finans sektörünün de bazı kaygıları olduğunu belirten yetkililer şu açıklamayı yaptı:
“Bankacılık sektörü ile İMKB de bu konuya dikkat çekiyor. Ancak enerjide tasarrufun ülkemiz için önemini göz önüne alırsak, buna göre bazı yeni düzenlemeler yapılabilir. Örneğin SPK veya İMKB çalışma saatleri, yeniden düzenlenebilir. Bir saat fazla çalışma karşılığında mesai verilebilir. Bugün kurumlara baktığımızda geçmişte de uygulandı, çalışma saatleri değiştirilebiliyor. İç dinamiklerde bir maliyet oluşur ama tasarrufta da sonlu bir kaynağı kullandığımızı unutmayalım.”
Şampiyonlar Ligi 22.45’te UEFA Ligi 23.05’te başlayacak
Yaz saat uygulamasının kalıcı olması sporu da yakından etkileyecek. Uygulama, etkisini özellikle Galatasaray’ın direkt katılacağı, Fenerbahçe’nin ise elemeleri geçip adını yazdırmak istediği Şampiyonlar Ligi’nde gösterecek. Devler Ligi maçları, UEFA kuralları gereği tüm Avrupa’da aynı anda başlıyor. Saatler geri alınmazsa, daha önce 21.45’te oynanan Türk takımlarının Şampiyonlar Ligi maçları bundan sonra 22.45’te başlayacak, 00.30’da bitecek. Uzatmalar halinde bitiş saati 01.00’i geçecek.
Yine Trabzonspor, Bursaspor ve Eskişehirspor ile temsil edildiğimiz UEFA Avrupa Ligi’nde de 22.05’te oynanan karşılaşmalar otomatikman 23.05’e kayacak. Bitiş saatleri ise uzatmalar halinde gece yarısı 02.00’ı bulacak.
Rakamlarla yaz saati
Yaz saati uygulamayan ülke ve bölge: 161 En az bir yerinde yaz saati uygulanan ülke ve bölge: 78 Yılın bir bölümünde her yerinde yaz saati uygulanan ülke ve bölge: 67 Her yerinde olmasa da, çoğunluğunda yaz saati uygulanan ülke ve bölge: 10 Yaz saatini tüm yıl uygulayan ülke: 1
Yaz saatinin fikir babası ‘Franklin’
Yaz saati uygulaması konsepti, ilk olarak ABD’nin “Kurucu babalar”ı (Founding fathers) arasında bulunan Benjamin Franklin’den çıktı. ABD’nin Fransa Büyükelçisi olarak Paris’te görev yaptığı sırada bir gün sabah altıda uyanan Franklin, güneşin kendisinden çok önce doğduğunu fark eder. Herkesin öğleden önce uyanmasıyla geceleri aydınlatma için kullanılan yağdan tasarruf edilebileceğini düşünen Franklin, bu konuda bir yazı kaleme alır. Ancak geniş çaplı yaz saati uygulaması, ilk olarak Birinci Dünya savaşında başlıyor. Almanya, savaşta yapay ışık kullanımını azaltıp, kömür tasarrufu etmek için saat farkını uygulayan ilk ülke oluyor. ABD Enerji Bakanlığı’nın yaptığı araştırmalar, yaz saati uygulamasının ABD elektrik tüketimini yüzde 0.03 etkilediğini gösteriyor.
Bazı vatandaşların psikolojisi bozuluyor
Vatandaşlardan yıllardan beri kalıcı yaz saatine yönelik çok ciddi talepler geldiğini anlatan Bakanlık yetkilileri, şöyle konuştu:
“Vatandaşlardan gelen dilekçelere baktığımızda, yazdan kışa geçiş döneminde rahatsızlıklarını ilettiler. Bazı vatandaşlar ‘Psikolojimiz bozuluyor’ diyor, kimileri de ‘45 no’lu meridyenden kışın 30. meridyene gelince, tasarruf bunun neresinde’ diyor. Talep bildiren öyle isimler var ki, geçmişte karar verici makamlarda çalışmışlar.”
Dünya sabit saati tartışıyor
Yaz saati uygulamasının kalıcı hale getirilmesinin Türkiye’ye has bir konu olmadığını vurgulayan Enerji Bakanlığı yetkilileri şöyle konuştu:
“ABD’de de tartışılıyor, Ermenistan aynı şekilde kaldırıyor. Dünyadaki değişime baktığımızda 5 ay orada, 7 ay orada uygulamasının kaldırılması, sabit saate geçilmesi isteniliyor. 45 no’lu meridyeni esas aldığımızda enerji tasarrufumuz oluyor. Dünyada da buna bakıldığında yüzde 1 ile 0.5 tasarruftan bahsedilir. Yıllık 300 MW’lık bir HES’e karşılık gelecek tasarruf ediyoruz. Enerji verimliliği politikaları bugün AB’de de, dünyada da en üst noktaya çıkmış. Tasarrufa gerek görüyoruz.”
Alternatif fikirler
Kalıcı yaz saati uygulamasına alternatif fikirler şöyle:
-Ekim ayında değil, kasım veya aralık sonuna çekilebilir. -Kışın 30’uncu meridyen yerinde 40’ıncı meridyene geçilebilir. -Buna buçuklu meridyen uygulaması deniliyor. Bu uygulamayla saat farkı Orta Avrupa’yla bir buçuk saate düşüyor. -Doğu ve Batı için iki farklı saat dilimi uygulanabilir. Böylece, ihracatın büyük bölümünü yapan batıyı, Avrupa’dan koparmadan doğuda tasarruf sağlanabilir.
Piyasalar etkilenecek
ABD piyasaları, sürekli yaz saati uygulaması olduğunda İMKB kapandıktan sonra açılacak. Piyasalar, ABD piyasalarına bir gün sonra tepki verecek.
Uluslararası şirketlerin çalışanları da mesailerini yaz saatine göre ayarlamak zorunda kalacak.
Nasıl işleyecek?
-Gün Işığı Yasası Meclis’ten geçerse tek saat uygulaması 2013’te başlayacak. -Sürekli yaz saati uygulamasına geçilince güneş Iğdır’da 17.00’de, Ankara’da 17.30’da, İstanbul’da 18.00’de batacak. -Yıl boyu bir saat erken kalkılacak, gün ışığından daha fazla yararlanılacak.
İhracatı etkiler, Avrupa’dan gelecek yatırımları vurur
İstanbul Hazır Giyim ve Konfeksiyon İhracatçıları Birliği (İHKİB) Başkanı Hikmet Tanrıverdi, Türkiye’de yaz saati uygulamasının kalkmasının çok büyük sıkıntılara yol açacağını belirterek, “Başbakan ve Enerji Bakanı’na mektup yazarak doğacak sıkıntıları anlattık. Dikkate alacaklarını umuyorum” dedi.
Türkiye’nin 16 milyar dolar olan hazır giyim ve konfeksiyon ihracatının 13 milyar dolarlık (yüzde 75) kısmının Avrupa’ya yapıldığını hatırlatan Tanrıverdi, şu tespitlerde bulundu:
“Türkiye’nin toplam ihracatının ise yüzde 40’ı Avrupa’ya. Yani Avrupa, Türkiye’nin en büyük ve en önemli ihracat pazarı ve bu hep böyle olacak. Pek çok Avrupalı firma üretimini Türkiye’ye kaydırmayı planlıyor. Aradaki saat farkı artarsa işler onlar açısından organizasyonu zor hale gelir ve bu yatırımları bile etkiler. Zaten Avrupa’da sıkıntı var. Üzerine artan saat farkı çitfe olumsuz etki yaratır. Türk ihracatçısının en büyük kozlarından biri olan ‘3 saat uçuş mesafesiyle 56 ülkeyle bağımız var’ geçersiz hale gelecektir.”