Suriye'deki güvenli bölge nasıl oluşacak; hangi ülkeler kullanacak; Ankara PYD'den destek alacak mı?
Hürriyet yazarı Verda Özer, ABD ile Türkiye arasındaki IŞİD mutabakatında “Uçuşa Yasak Bölge” olmadığını yazdı. Verda Özer’in Ankara’da bir bürokrata dayandırdığı bilgiye göre İncirlik Hava Üssü birkaç gün içinde açılacak ve üssü Türkiye, ABD, Fransa ve İngiltere uçakları kullanacak. Buna göre “Uçuşa Yasak Bölge” fiilen oluşturulacak. Ankara’daki kaynak, PYD’nin Fırat Nehri’nin doğusuna çekilmesi halinde taraflar arasında koordinasyon olabileceğini söyledi.
Verda Özer’in Hürriyet gazetesinin bugünkü (4 Ağustos 2015) nüshasında yayımlanan, “Operasyonun bilinmeyenleri” başlıklı yazısı şöyle:
"Operasyonun bilinmeyenleri", "Türkiye ve ABD'nin IŞİD'e karşı vardığı mutabakat, tam bir muammaya dönüşmüş durumda
Güvenli bölge kurulacak mı? Esad kalacak mı? İncirlik ne zaman kullanılacak? Çelişkili haberler kafaları iyice karıştırıyor.
Ankara'dan üst düzey bir yetkiliye akıllardaki bu soruları soruyorum. Ve hiç beklemediğim açıklıkta yanıtlar alıyorum.
Uçuşa yasak bölge (UYB) mutabakatta var mı, yok mu?
Malûm, önce "Türkiye ve ABD UYB kurulması için anlaştı" haberleri yansıdı basına.
Akabinde ise New York Times gazetesi, ABD'li yetkililerin "resmi bir UYB" kurulmasının mutabakatta olmadığını açıkladıklarını yazdı. Habere göre, ancak "fiili" bir güvenli bölge anlaşmanın yan ürünü olarak ortaya çıkabilirdi.
Konuştuğum yetkili, Ankara'dan ilk kez bu açıklıkta bir açıklama yapıyor: "UYB mutabakatta yer almıyor" diyor.
Peki neden ABD Türkiye'nin bu talebini bir türlü kabûl etmiyor?
Yetkiliye göre bunun iki sebebi var.
Birincisi, Washington bunun maliyetli olduğunu öne sürüyor. Çünkü UYB'nin sürekli havadan uçaklarla kontrol edilmesi gerekiyor.
Ancak Ankara'ya göre bu gerekçe bir bahane. Asıl sebep, ABD'nin rejimle çatışmak istememesi. Zira UYB Esad'ın uçaklarına da yasaklanacağı için, rejimle çatışma riski taşıyor.
O zaman kurulacak bölge nedir?
Bulunan formül -Murat Yetkin'in de 31 Temmuz'da aktardığı gibi- "IŞİD'den arındırılmış bölge" kurulması. Yani Azez-Cerablus arasında 100 km boyunda, 40 km derinliğindeki bölgenin IŞİD'den temizlenmesi.
Yetkili bunun zaten "fiilen", kendiliğinden bir UYB oluşturacağını söylüyor.
Sadece Türkiye jetleri mi bu bölgeye operasyon düzenleyecek?
IŞİD'i Türkiye ve ABD uçakları havadan birlikte vuracaklar. Yani ortak operasyonlar düzenlenecek.
İncirlik ne zaman kullanılacak?
Malûm, son günlerde üssün Ağustos ortasında açılacağı yazılıp çiziliyor. Yetkili ise daha erken bir tarihe işaret ediyor. "Birkaç gün içinde" diyerek.
Ve önemli bir detay paylaşıyor: Türkiye, ABD, İngiltere ve Fransa'nın uçaklarının üsten birlikte havalanacaklarını, birlikte harekat yapacaklarını söylüyor.
Suudi Arabistan başta olmak üzere Körfez ülkelerinin de uçaklarıyla operasyona katılacağını ekliyor.
Operasyonları karadan kim destekleyecek?
Özgür Suriye Ordusu (ÖSO) başta olmak üzere "ılımlı" diye nitelenen grupların ve Türkmen tugayların karadan destekleyeceği basına yansımıştı.
Ne var ki IŞİD'den arındırılacak bölgede PYD güçleri de bulunuyor. Ve ÖSO, Türkiye'nin terörist örgüt olarak gördüğü PYD'nin askeri kanadıyla birlikte IŞİD'e karşı savaşıyor.
Bu durumda Ankara Suriye Kürtlerinden destek alacak mı?
Yetkili, "Şu anda böyle bir durum yok. PYD Fırat'ın doğusuna çekilirse, bizim onlarla bir sorunumuz yok" diye yanıtlıyor.
Yani PYD Ankara'nın bu "kırmızı çizgisine" uyduğu takdirde, koordinasyon olabileceği sinyalini veriyor.
Peki ABD'nin PYD'ye desteği?
ABD PYD'i desteklediğini artık açıkça söylüyor. Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Kirby daha yeni "İncirlik sayesinde PYD'ye desteğimiz daha etkili olacak" açıklamasını yaptı.
Yetkili, hava operasyonları için ABD'nin şu anda istihbaratı ve koordinatları PYD'den, Ankara'nın ise ÖSO'dan aldığını ve alacağını söylüyor.
Ancak bu durumda fiilen şu durum ortaya çıkıyor: Türkiye ve ABD hava operasyonlarını ortak yapacakları için, Ankara dolaylı olarak ve ister istemez PYD'den destek almış olacak.
Esad mutabakatta var mı?
Cumhurbaşkanı Erdoğan Çin gezisi sırasında uçakta sorularımızı yanıtlarken, "İlk etapta hedef IŞİD. Bu hedefi halletmeden diğer adımları atmak işi zorlaştırır" diyerek mutabakatta Esad'ın olmadığını söylemiş oldu.
Konuştuğum yetkili de önceliğin IŞİD olduğunu söyledikten sonra, planı açıklıyor: "Ilımlı" muhalifler güçlendirilecek ve zaman içinde rejimi zayıflatacaklar. Böylelikle İran ve Rusya'nın da Esad'dan desteğini çekmesi bekleniyor.
Peki Türkiye ve ABD hangi muhalif grupların destekleneceğinde uzlaştı mı?
Malûm, ABD "ılımlı" olmadıkları gerekçesiyle desteklenecek muhaliflerin sayısını çok düşük tutuyordu.
Yetkili, ABD'nin bu konuda daha esnek olmaya başladığını söylüyor. Washington El-Nusra dışındaki muhalifleri (Ahrar el-Şam dâhil) kabûllenmiş görünüyor.