Suriyeliler, "Oyunuzu kime verirdiniz" sorusunu yanıtladı: Erdoğan'a borçluyuz, düşerse bizi geri gönderirler
Evrensel yazarı Ercüment Akdeniz, 3 Kasım 2019'dan 24 Haziran 2018'e çekilen cumhurbaşkanlığı ve genel milletvekili seçimlerine ilişkin olarak ülkelerindeki iç savaş nedeniyle Türkiye'ye göç etmiş Suriyelilerle konuştu.
"Hakkınız olsaydı kime oy verirdiniz" sorusuna büyük çoğunluğun Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan yanıtını verdiğini anlatan Akdeniz, yanıtların gerekçesini de şöyle aktardı:
“Çünkü kapıları bize o açtı. Erdoğan düşse bizi geri göndeririler.”
Akdeniz'in "Suriyeliler oy kullansa sonuç ne olurdu?" başlığıyla yayımlanan (3 Haziran 2018) yazısının bir bölümü şöyle:
Biliyorum provokatif bir soru bu. Ama memleketin her köşesinde, biraz da ön yargıyla yoğrulmuş bu soru konuşuluyor. Bu tip durumlarda, masa başından konuşmak yerine sahadaki gözlemlere dayanmak, her zaman için en iyisidir.
Ömer, Halepli bir mülteci. İç savaştan sonra eşi ve çocuğuyla İstanbul Çağlayan’a gelmiş. Onunla tanışmamız 2014 yılına rastlar. Hatırlıyorum; o yıllarda Çağlayan İşçi Derneği’nin düzenlediği 1 Mayıs kutlamasına gelmişti, iki elinde iki çocuğuyla. Suriyeli işçilerin izbe atölyelerde yaşadıkları eziyet, aldıkları üç kuruş, uğradıkları ayrımcılık 1 Mayıs’a katılmak için yeter de artardı bile. Dindar bir işçiydi Ömer ama bir emekçi olarak talepleriyle yürümek onun da en tabi hakkıydı...
Bir Cuma namazı sonrasında, cemaat dağılırken rastladım yine ona; yüzlerce işçi, omuzlarında seccadeleriyle camiden çıkarken. Selamlaşma, hoş beş derken mevzuya girdik. Türkçe’si hala kötü Ömer’in. Eş anlamlı sözcükleri peş peşe takarak anlaşabildik:
“Vatandaşlık verilmedi mi size hâlâ?”
“Yok” dedi. Cüzdanından çıkardığı “Geçici Koruma Belgesi”ni gösterdi. “99” rakamıyla başlayan kimliklerden biri bu. O ve ailesi vatandaşlık haklarından yararlanamıyor doğal olarak.
“O zaman oy kullanamayacaksın” diyorum.
“Oy yok bize...” diyor.
“Peki oy kullansan kime verirdin?” diye geliyor bir sonraki sorum.
“Erdoğan’a” diyor.
Aslında ne AKP’nin ne de diğer partilerin adını biliyor Ömer. Parti liderlerini de tanımıyor. Siyasal tercih onun için sadece Erdoğan ve “karşısındakiler”den ibaret
“Neden Erdoğan?” diye soruyorum.
“Çünkü kapıları bize o açtı. Erdoğan düşse bizi geri göndeririler” diyor.
Sohbetin ilerleyen bölümlerinde Türkiye’de yaşamanın, mülteci olmanın zorluklarını anlatıyor. Hayat pahalılığından yakınıyor, çalışma süresinin sürekli artmasından şikayet ediyor. Üç aile bir bodrum katta yaşamanın çilesini aktarıyor sonra. Erdoğan tercihi elbette bunlarla ilgili değil onun. Zira ‘Erdoğan Türkiyesi’nde hayat pahalı. Ama Suriye’ye geri gönderilme korkusu, bütün diğer kaygılara galip geliyor.
Bir sonraki sorum: “Suriye’de savaş bittiğine göre, sizi geri göndermek lazım diyen politikacılara ne diyorsun?”
“Yok savaş bitmedi” diyor kesin bir dille. “Bazı şehirlerde savaş bitti belki ama köyler hala çok tehlikeli. Yarın ne olacağı belli değil. Üstelik orada ev-bark kalmadı, iş de yok” diye devamını getiriyor.
Ömer’in en büyük korkularından biri de; dönecek erkeklerin rejim tarafından askere alınacak olması. “Esad’ın askeri olmak istemiyorum” diyor sonra. “Hem asker olsak çocuklara kim bakacak?” diye soruyor. Ne de olsa sözü edilen askerlik öyle kısa süreli bir askerlik değil.
Ömer’le ayrıldıktan sonra Semir’le görüşüyorum. Genç bir mülteci işçi o. Dört yıl önce Türkiye’ye sığınmış. Sonra Afrin’den ailesini getirmiş. Öğlen paydosunda bir kafede buluşuyoruz. Lakin vakit kısa, 15 dakika içinde ütü başında olması lazım.
Ona, 24 Haziran seçimlerini soruyorum.
Söze 16 Nisan referandumuyla başlıyor: “Ben geçen yılki seçimleri de biliyorum; başkanlık kötü bir şey. Çünkü güç tek adamın elinde toplanıyor; aynı Esad gibi.”
“Seçimde oy kullanabilecek misin?” diye sorunca vatandaş olmadığını, Geçici Koruma Kimliği ile yaşadığını söylüyor. Kimlik numarası 98’le başlıyor; vatandaş olamayan, oy kullanamayanların numarası bu.
“Bunca yıldır neden vatandaş olmadın?” soruma şöyle yanıt veriyor: “Bir kere iş ve ev sahibi olman lazım, o da bizde yok. Hem işlemler çok uzun sürüyor; işyerinden o kadar izin almak mümkün değil”
“Hadi diyelim ki oy kullandın, kime verirdin?” diye soruyorum bu kez.
“Erdoğan’a” diyor.
Doğrusu epey şaşırıyorum. Öyle ya ‘Başkanlık Sistemi’ni Esad rejimiyle eş tutan biri neden Erdoğan’a oy versin? Sonraki izahat her şeyi açıklıyor:
“O bize kapıları açtı, ona borcumuz var...”
Semir’in hissettiği bu vefa borcu bir defaya mahsus ama. Çünkü seçim ikinci tura kalması halinde (ve elbette oy kullanabilse) Demirtaş’a oy vereceğini söylüyor.
Semir’le ailesi için de kısa bir anket yapıyoruz. Sonuçlar birinci turda 6 kişilik aileden bir tek büyük ağabeyin Erdoğan’a oy vermeyeceğini söylüyor. “Sebep Afrinlilerin şehri terk etmek zorunda kalması” diyor. Geriye kalan aile bireyleri birinci turda “Erdoğan” derken ikinci turda “Demirtaş” diyor.
Sosyal medyada yüze yakın Arap arkadaşı var Semir’in. Onların tercihinin de daha çok Erdoğan’dan yana olduğunu ekliyor.
“Neden?” diye soruyorum.
“Çünkü Erdoğan düşerse, yerine gelen Suriyelileri gönderecek” diyor.
Hayat pahalı ve zor Türkiye’de. Mülteciler yıllardır statü hakkı alamadıkları gibi, vatandaşlık hakkına da bir hayli uzak. Konuştuğumuz her mülteci işçi gibi Semir de bu duruma isyan ediyor. “Misal Suriye’de ramazanda çalışmazdın” diyor, mesai saatlerinin uzunluğundan yakınıyor. Ama yine de oy verme tericihinde; sosyo-ekonomik sorunlardan önce, Erdoğan’a vefa borcu baskın geliyor. Suriyelileri geri gönderme korkusu ise Erdoğan tercihini daha da perçinliyor.
Resmi kaynaklar, T.C vatandaşlığına geçen Suriyeli sayısının 50 bin civarında olduğunu söylüyor. Hepsi sandığa gitse bile bu seçimin kaderini değiştirecek bir oran değil. Dolayısıyla Suriyeliler üzerinden 24 Haziran’a ilişkin yayılan söylentiler abartıdan öteye geçmiyor.
Hal bu iken; bazı muhalif isimlerin Suriyeliler üzerinden estirdiği fırtına, aslında mültecileri daha çok Erdoğan’a yaklaştırıyor. Özellikle Kılıçdaroğlu’nun, “Uzun bir süredir çatışma ortamı yok, artık bu kardeşlerimizin kendi ülkelerine dönmeleri lazım” sözü ve Muharrem İnce’nin “Bayramda giden Suriyeliyi almam” açıklaması mültecilerde ciddi endişe yaratmış görünüyor. “2019’un Ramazan ayında Suriyeli kardeşlerimizle Suriye’de iftar açacağız inşallah” diyen Meral Akşener de aynı şekilde değerlendiriliyor. Sahadan yansıyan gözlemler, -oy hakkına sahip olsalardı eğer- mültecilerin çoğunun en azından birinci turda Erdoğan’a oy vereceğini söylüyor. Ama hemen eklemeli ki; bu tercih, savaşın ilk yıllarında sınır kapılarını açan Erdoğan’a duyulan bir vefa borcuna işaret. Ama öte yandan, (bırakalım vatandaşlık hakkını) mülteci statüsünden yoksun kalarak ve her türlü sömürünün kucağına atılarak 7 yıldır Türkiye’de yaşamış bu topluluk, kendi içinde sosyo-ekonomik bir sorgulama da yapıyor. Bu sorgulama, Suriyelilerin oy tercihinin şaşmaz bir kalıp olmadığını, bilakis geçişken özellikleri olan bir değişime de açık olduğunu gösteriyor. Tam da burada devreye giren geri gönderme merkezli dil ise herkesten çok AKP ve Erdoğan’ın işine yarıyor.