Suudi Arabistan'la Türk dizisi krizi | Gümüş'le başlayan serüvende neler yaşandı, karar Türkiye'yi nasıl etkiler?

Dünyanın önde gelen medya gruplarından, Dubai merkezli MBC, (Middle East Broadcasting Center/ Orta Doğu Yayıncılık Merkezi), 5 Mart 2018 itibarıyla bünyesindeki tüm kanallarda Türk dizilerinin gösterimini durdurdu.

2008 yılından bu yana Türkiye menşeili onlarca diziye kanallarında yer veren MBC Group, söz konusu kararına gerekçe olarak "bölüm başına verilen ücretlerin yüksek olmasını" gösterdi. 

Alınan kararın kendileri için "daha kaliteli Arap dizileri yaratma" fırsatı sunabileceğini vurgulayan MBC Group Sözcüsü Mazen Hayek "Arap dizilerinin bölüm maliyeti 40 bin - 100 bin dolar arasında. Türk dizileri ise 250 bin dolar veya daha yüksek bir meblağa mal oluyor" dedi. 

Karar, Türk dizi sektörünü nasıl etkileyecek?

Türkiye'nin dizi ihracatından elde ettiği yıllık 350 milyon doların üçte biri Arap ülkelerinden geliyor. Suudi pazarının yüzde 50'sini elinde bulunduran MBC, 24 ülkede 18 kanalla hizmet veriyor; 140 milyon izleyiciye ulaşıyor. 

Söz konusu kararın, Türk dizi sektöründe yüzde 30 - 40 oranında kayba yol açacağı konuşuluyor. 

Türk dizilerinin Suudi Arabistan serüveni, Gümüş'le başlamıştı

Türkiye'de reyting rekorları kıran ve başrollerini Songül Öden ile Kıvanç Tatlıtuğ'un üstlendiği "Gümüş" dizisi, ilk kez 2007 yılında Suudi izleyicileriyle buluşmuştu. Ülkede tartışmalara yol açan dizi, vatandaşlar ve din adamlarını karşı karşıya getirmişti.

Yüksek Ulema Konseyi adına konuşan müftü Abdülaziz El Şeyh, "Bu tür dizileri yayınlayan kanallar Allah'a ve Hz. Muhammed'e savaş açmıştır" demişti. Tartışma uluslararası basında da gündem olmuştu. Associated Press'e konuşan 24 yaşındaki Ürdünlü bir kadın, okulunu bitirir bitirmez evlendiğini, dizinin kendisine "iş bulmak ve çalışmak" konusunda ilham verdiğini söylemişti.

Bazı giyim mağazaları dizideki karakterlerin kıyafetlerini satmaya başlamış, çok sayıda Suudi turist Gümüş'ün çekildiği mekânları görmek için İstanbul'a gelmişti. 

MBC bünyesinde bugüne dek hangi Türk dizileri gösterildi?

MBC, bugüne dek onlarca Türk dizisini Suudi izleyicilerle buluşturdu. Gümüş ile başlayan serüven 2009'da başrollerini Tuba Büyüküstün ve Murat Yıldırım'ın paylaştığı "Asi" dizisiyle sürdü. MBC Group'un o dönem Büyüküstün ile yaptığı canlı yayın reyting rekoru kırdı. Grup bünyesinde bugüne dek şu diziler gösterildi:

• Kara Sevda
• Kara Para Aşk
• Kiralık Aşk
• Öyle Bir Geçer Zaman Ki
• Aşk - Memnu
• Muhteşem Yüzyıl
• Umutsuz Ev Kadınları
• Yaprak Dökümü
• Ezel
• Asi
• Asmalı Konak
• Çemberimde Gül Oya
• Ihlamurlar Altında
• Son
• Eve Düşen Yıldırım
• Kiraz Mevsimi
• Merhamet
• Güneşin Kızları
• Gümüş
• Gönülçelen
• A.Ş.K
• Vatanım Sensin
• İstanbullu Gelin

Türk dizilerinin Orta Doğu'da ilgi görmesinin ardından MBC Group'a ait yapım şirketi O3 Production Services, Türkiye'de de bir şube açtı. "Kaderimin Yazıldığı Gün", "Tatlı Küçük Yalancılar", "Gecenin Kraliçesi", "Arkadaşlar İyidir", "Altınsoylar", "Vatanım Sensin", "İstanbullu Gelin" ve yakında yayın hayatına başlayacak "Mehmed: Bir Cihan Fatihi" dizilerine imzasını atan O3 Medya, Netflix'te yayınlanacak ilk Türk dizisinin de yapımını üstlenecek.

Sette ücretler ödenmedi

MBC'nin Türk dizilerini yayınlamama kararının ardından "Mehmed: Bir Cihan Fatihi" setinde işçiler, ücretlerini alamadığını duyurmuştu. Aynı hafta Kanal D'de ekrana gelen "Vatanım Sensin" dizisinin tekrar bölümünün yayınlanması, "Grup Türkiye'deki etkinliklerini de mi askıya alıyor?" sorusunu akıllara getirmişti.

"Karar siyasi"

Kararın yolsuzluk suçlamasıyla Ritz Carlton otelinde tutulan prens ve iş adamları arasındaki MBC Başkanı Velid el-İbrahim'in salıverilmesinin hemen ardından alınması dikkati çekti. Prens ve iş adamlarının 106 milyar dolarlık malvarlıklarına el koyan Suudi Arabistan hükümetinin, Velid el-İbrahim'den de Türk dizilerinin yayından kaldırmasını istediği öne sürüldü. 

İstanbul Ticaret Odası (İTO) Başkanı Öztürk Oran da kararın siyasi olduğunu savunarak "Bu kadar uydunun olduğu internet çağında insanların bu dizileri izlemesini kimse engelleyemez. Bir kanal kapatılabilir belki ama Türk dizilerini yayınlayacak pek çok medya kuruluşu bulunur. Zira bu coğrafyada Türk dizilerine de Türkiye'ye de sempati büyük ve asıl rahatsızlık da bundan kaynaklanıyor" diye konuştu.

Suudi Arabistan ile ilişkilerin, Türkiye'nin Arap Baharı ve sonrasında izlediği dış politika nedeniyle bir süredir ilerleme kaydedemediği biliniyor. Arap ülkelerinde ayaklanma yaşandığı sırada Türkiye, Müslüman Kardeşler ve bölgedeki İslamcı hareketlerin destekçisi olarak görülüyordu.

Türkiye, geçen yıl Suudi Arabistan ve Mısır dahil beş Arap ülkesinin ilişkilerini kesme kararı aldığı Katar'a da destek çıkmıştı. Katar'ı "Hakkında idam kararı verilmiş ülke" olarak tanımlayan Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan, Suudi Arabistan Kralı Selman bin Abdülaziz el-Suud'a "Körfez'in büyüğü" olarak bu krizi çözme çağrısında bulunmuştu.

Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) Dışişleri Bakanı Abdullah bin Zayed, I. Dünya Savaşı'nda Medine'yi İngilizlerin işgaline karşı Osmanlı adına 2 yıl savunan Fahrettin Paşa'ya "Hırsız" demişti.  Suudi Arabistan'da yayınlanan bir programda siyasi analist Amid El-Şehri de, BAE Dışişleri Bakanı'nın sözlerini hatırlatarak "Çöl kaplanı" olarak da bilinen Fahrettin Paşa'yı sömürgecilikle suçlamıştı. Her iki isim de, Erdoğan başta olmak üzere Türkiye kamuoyunun tepkisini çekmişti.