'Tayyip Bey kendisini aynı zamanda bir dinî figür olarak görüyor'

Alper Görmüş (Taraf, 5 Haziran 2012)

1994’ten 2012’ye Erdoğan (1) (1994: ‘Ben bu şehrin imamıyım’)

27 Mart 1994 ara seçimlerinin sonuçları açıklanıp da İstanbul’un artık Refah Partili (RP) bir belediye başkanı tarafından yönetileceğinin ortaya çıkmasıyla birlikte şehirde büyük bir panik havası doğmuştu. O günleri, bazı meslektaşlarımın bana yaşattığı bir “travma”dan dolayı (birazdan açıklayacağım) belki en net hatırlayan gazeteciyim...

Sonraki yıllarda sık sık tekrarlanacak olan, “Böyle giderse, şu kadar yıl sonra bu şehirde içki içecek tek bir meyhane bile kalmaz” dizisinin başlamasına neden olan yeni belediye başkanı, son yıllarını RP İstanbul İl Başkanı olarak geçirmiş, 40 yaşında, fazla tanınmayan bir politik figürdü. Adı, Recep Tayyip Erdoğan’dı.

Şehirdeki “hava”dan söz etmiştim; gerçekten çok tuhaf günlerdi. “Korku” matbaası bütün makinelerini “fısıltı gazetesi”nin emrine vermişti. Şurada bir mini etekli kız sakallı birkaç kişi tarafından otobüsten indirilip ölesiye dövülmüş, burada bir başka mini etekli kızın yüzüne kezzap atılmıştı. Yeni başkan daha şimdiden Nevizade’nin kapatılması talimatını vermişti, yakında Yüksek Kaldırım’daki genelev de kapatılacaktı.

“Laikliğin elden gitmekte olduğu” yönündeki korkular, bütün kesimleri çılgın, zaman zaman da gülümseten tepkilere yöneltiyordu. Aralarından birini hiç unutamıyorum: Bir grup manken, kuvayı milliye kıyafetleriyle podyuma çıkmış, “laiklik mesajı” vermişti, bazılarının arada gazetecilere verdiği beyanatlar da ertesi günkü gazetelerde genişçe yer almıştı: O zamana kadar iç çamaşırı defilelerine çıkmamışlardı, fakat artık çıkacaklardı!

İnternet ahalisinin arayıp da bulamayacağı günlerdi, lâkin o zamanlar internet yoktu!

“Düşünsene; her dört kişiden biri dinci!”

İstanbul’da Tayyip Erdoğan yüzde 25 oy almıştı. Bir arkadaşım, “Düşünsene” demişti bana yüzünde bir dehşet ifadesiyle, “sokakta karşılaştığım her dört kişiden biri dinci!”

27 Mart seçimlerinden birkaç hafta önce Aktüel’in genel yayın yönetmeni olmuştum. İşte o koşullarda, herkesin “nasıl olur, nasıl oldu” diye sorduğu günlerde biz de iki formalık bir “Refah Partisi” ilavesi vermeye ve bu soruları cevaplamaya çalıştık.

Hazırladığımız ilave gerçekten çok doyurucuydu. İyi bir gazetecilik yaptığımıza inanıyordum.

Ne saflık! Öyle günlerde gazeteciliğin gazetecilik kriterleriyle değerlendirilemeyeceğini hesaplayamamıştım! Fakat işin, yakın arkadaşlarım olan rakiplerimiz tarafından, doğrudan “patron”a yazılmış “suç duyurusuyla” Aktüel’den atılmam talebine kadar vardırılacağı aklıma bile gelmemişti: Yediğim halt, RP’li olduğumun açık deliliydi. Peki, bu durumda ben, laiklik konusundaki hassasiyetiyle öne çıkan Sabah grubunda çalışmaya nasıl devam edecektim? Dinç Bilgin ve Mehmet Emin Karamehmet (Akşam grubunun şimdiki patronu o zaman Sabah grubuna ortak olmuştu) bunu nasıl içlerine sindireceklerdi? (Abartmıyorum, patronların ismini anarak yapmışlardı “suç” duyurularını.)

Aradan altı ay geçti. Memleketteki hava hiç değişmemişti. İstanbul’un yeni belediye başkanının gazetecilere “icraat”ının ilk altı ayının hesabını vermesi amacıyla düzenlenen televizyon programı için “Kanal 7” stüdyosuna gittiğimde, bunu bir kez daha anladım. “Laik basın”dan sadece ben vardım. Sordum: Birçok ismi çağırmışlardı fakat hiçbiri gelmemişti. Size bugün tuhaf gelebilir, fakat o zamanlar gazetecilerin gözünde ne tek muhafazakâr televizyon olan Kanal 7’nin, ne de seçilmiş de olsa Tayyip Erdoğan’ın bir meşruiyeti vardı. Bu manzaraya ve altı ay önce arkadaş-meslektaşlardan yediğim vurguna rağmen ben hâlâ böyle bir toplantıya katılmanın cesaret gerektiren bir tavır olduğunun farkında değildim. Ta ki, karşımızdaki Erdoğan’a soru soracak gazeteciler arasında yer alan tıp doktoru Hüsrev Hatemi’nin (yeterince gazeteci bulunamamıştı!) küçük bir kâğıda oracıkta yazıp bana uzattığı minik şiiri okuyana kadar: “Alper’deki kalp imiş / Hem alp hem de er imiş...”

'Ben bu şehrin imamıyım'

Recep Tayyip Erdoğan’la bu ilk ve son karşılaşmamızı da anlatmalıyım size...

Sorumu sormadan önce, meslektaşlarım adına bir özeleştiri yapmak istediğimi belirttim: Başkan seçilmesinin öncesinde ve sonrasında kendisine en fazla sorulan sorunun “genelevi kapatacak mısınız?” olmasından ve bunun da “laiklik ve yaşam tarzı” hassasiyeti çerçevesinde dile getirilmesinden duyduğum rahatsızlığı dile getirdim.

Çok memnun oldu. “Böyle gazetecilere canım feda” falan dedi ama, sorumu sormamla birlikte hava birden değişti. O günlerde, Fransa’da yaşayan bir kadın ressamımızın sergisiyle ilgili bir tartışma vardı. Sergi için Belediye’nin bir mekânı kiralanmış, fakat kokteylde konuklara içki sunulmasına izin verilmemişti.

Ben, çiçeği burnunda belediye başkanına, “kendi davetlerinde içki sunmama haklarına saygı gösterdiğimi, fakat sırf mekânın sahibi diye başkalarının davetinde kendini söz sahibi sayma tavrının tehlikeli bir özgürlük kısıtlaması olduğunu” hatırlattım ve şöyle sordum: “Günah olduğuna inanıyorsunuz, peki neden insanları kendi günahlarıyla baş başa bırakmıyorsunuz?”

Gelen cevap biraz “kan dondurucu” türdendi: “Çünkü ben aynı zamanda bu şehrin imamıyım. İnsanların günah işlemesine engel olmak da görevlerim arasındadır.”

Bereket, “korku”dan başka tahlil araçları da olan bir insan ve bir gazeteciydim. Aksi takdirde bu feci cümleyi beynime nakşedip, “bunlar yakında hepimizi keser” çizgisine gelmem işten bile değildi.

'Ben her şeyden sorumluyum'

Buraya kadar yazdıklarımı, Aktüel dergisinde 2008 yazında yayımlanmış Recep Tayyip Erdoğan portresinden aldım.

O portreyi, bilhassa da 18 yıl öncesine dair Kanal 7’deki toplantıyı zihnime yeniden düşüren şey, Başbakan Erdoğan’ın sezaryen ve kürtaj tartışmaları sırasında sarf ettiği, “Bu ülkenin başbakanı olarak her şeyden sorumluyum” cümlesi oldu.

Öz olarak “Ben bu şehrin imamıyım” cümlesiyle hiçbir farkı bulunmayan ve 18 yıl sonra gelen bu yeni çıkış ne anlama geliyordu?

Başbakan Erdoğan’ın, insanların özel hayatlarıyla ilgili olarak düşünce, tavsiye ya da “tebliğ” çerçevesini çok aşan; düşüncenin, tavsiyenin ya da “tebliğ”in dilinden çok uzak, otoriter bir dille bir süredir kamuoyunun tepesinden boca ettiği toplumsal yaşama modellerinin kaynağı neydi?

Toplumu yeniden biçimlendirmeye yönelik bu modeller, kendisini “başkalarının günahlarından da sorumlu” gören bir politik liderin sorumluluk anlayışının ve duygusunun neticesiyse eğer, daha önce benzerine hiç şahit olmadığımız çok büyük bir toplumsal gerilimin eşiğindeyiz demektir.

Peki, Başbakan Erdoğan’ın özel hayat, toplumsal hayat çerçevesinde son seçimlerden bu yana dile getirdiği “model”lerin kaynağı, kendisini “başkalarının günahlarından da sorumlu sayan” bir dindarlık algısının ürünü olabilir mi gerçekten? Doğrusu bugün, bir başka vesileyle 2010 yazında yine sorduğum bu soruya o zaman verdiğim cevabı verebilecek kadar rahat hissetmiyorum kendimi. Şöyle yazmıştım o zaman:

“(...) Erdoğan hiç kuşkusuz başbakanı olduğu ülkede ‘içki içme günahı’ işleyen yurttaş sayısının mümkün olduğu kadar az olmasını ister. Hatta mümkünse hiç içki içilmesin ister. Fakat bugün artık kendisini ‘ülkenin imamı’ olarak görmediğini, ‘herkesin günahı kendi boynuna’ noktasına geldiğini düşünüyorum.”

Eski inanç ve eylem çerçevesine mi dönüyor?

Bugün, 2010 yazındaki kadar rahat olmadığımı ifade ederken neyi imâ ettiğimin farkındayım... Evet, Tayyip Erdoğan’ın 1994’te açık yüreklilikle ortaya koyduğu inanç ve eylem çerçevesinden gerçek anlamda kopmadığını, siyasi pozisyonunu konsolide ettikten sonra o çerçeveye yeniden dönmeye karar vermiş olabileceğini bugün ciddi ciddi düşünüyorum.

Beni bu yönde düşünmeye sevk eden şeylerden biri de, Erdoğan’ı yakından tanıyan ve ona sempati duyan dindar bir arkadaşımın, ona yönelttiğim “Erdoğan’daki değişimi nasıl açıklıyorsun” soruma verdiği cevap oldu. Arkadaşım, benim bu yazıda ifade ettiğim düşüncelerimden habersiz olarak, “Yanılıyor olabilirim ama” deyip devam etti: “Benim algılamam, Tayyip Bey’in kendisini aynı zamanda bir dinî figür olarak gördüğü yönünde... Dolayısıyla siyaseti yönetmek onu kesmiyor olabilir.”

İnşallah o arkadaşım da ben de yanılıyoruzdur, şüphelerimiz geçersizdir ve Erdoğan kendisini, yönettiklerinin günahlarından (da) sorumlu gören bir dindarlık anlayışına sahip değildir.

Cuma: “2012: Ben her şeyden sorumluyum.”