TİHV'nın OHAL'i de kapsayan haftalık hak ihlalleri raporu
Türkiye İnsan Hakları Vâkfı (TİHV), 15 Temmuz gecesi yapılan darbe girişimi sonrasını da kapsayan 23-29 Temmuz 2016 İnsan Hakları Raporu’nu yayımladı.
Raporda, TSK içindeki cuntanın darbe girişimi sırasında 179’u sivil, 62’si polis, 5’i asker 246 kişinin hayatını kaybettiği, 2 bin 185 kişinin yaralandığı kaydedildi.
TİHV’nin 23-29 Temmuz 2016 Günlük İnsan Hakları Raporu şöyle:
- Darbe girişiminin ardından Türkiye genelinde 15 bin 846 kişinin gözaltına alındı.
- 9 bin 56 kişinin tutuklandı
- 21 bin 60 kişiye ait pasaport iptal edildi
- Askeri darbe girişimi nedeniyle ölen sayısı 179’u sivil, 62’si polis ve 5’i asker 246 kişiye ulaştı. Yaralı sayısı ise 2 bin 185 olarak açıklandı.
- İzmir’in Torbalı ilçesinde camilerden sürekli ‘sela okunmasına’ tepki gösteren 8 kişi ise “darbeyi destekledikleri” iddiasıyla 22 Temmuz 2016’da tutuklandı.
OHAL ve kararnameleri
- OHAL’in ilân edilmesinden sonra ilk Kanun Hükmünde Kararname (KHK) 22 Temmuz 2016’da yayımlandı.
- Resmi Gazete’de yayımlanan Olağanüstü Hal Kapsamında Alınan Tedbirlere İlişkin Kanun Hükmünde Kararname'ye göre, olağanüstü halin devamı süresince gözaltı süresi 30 güne çıkarıldı.
- KHK ile 35 sağlık kuruluşu, 934 okul, 109 öğrenci yurdu, 104 vakıf, 1125 dernek, 15 üniversite ve 19 sendika kapatıldı.
Kapatılan üniversiteler şunlar:
1- Altın Koza (İpek) Üniversitesi (Ankara)
2- Bursa Orhangazi Üniversitesi (Bursa)
3- Canik Başarı Üniversitesi (Samsun)
4- Selahattin Eyyubi Üniversitesi (Diyarbakır)
5- Fatih Üniversitesi (İstanbul)
6- Melikşah Üniversitesi (Kayseri)
7- Mevlana Üniversitesi (Konya)
8- Şifa Üniversitesi (İzmir)
9- Turgut Özal Üniversitesi (Ankara)
10- Zirve Üniversitesi (Gaziantep)
11- Kanuni Üniversitesi (Adana)
12- İzmir Üniversitesi (İzmir)
13- Murat Hüdavendigar Üniversitesi (İstanbul)
14- Gediz Üniversitesi (İzmir)
15- Süleyman Şah Üniversitesi (İstanbul)
Kararnameyle kapatılan sendikalar şöyle:
Cihan-Sen’e bağlı, Ufuk Büro, Akif Eğitim, Ufuk Sağlık, Ufuk Yerel, Ufuk Haber, Ufuk Kültür, Ufuk Bayındır, Ufuk Ulaştırma, Ufuk Tarım Orman ve Ufuk Enerji ile Aksiyon İş Konfederasyonu’na bağlı, Pak Gıda İş, Pak Maden İş, Pak Finans İş, Pak Eğitim İş, Pak Toprak İş, Pak Metal İş, Pak Enerji İş, Pak Taşıma İş ve Pak Deniz İş sendikaları.
2. KHK ve kapatılan yayınlar
2. KHK ile 45 gazete, 16 televizyon, 15 dergi, 3 haber ajansı, 23 radyo ve 29 yayınevi kapatılırken KHK ile “milli güvenliğe tehdit oluşturduğu” tespit edilen yapı, oluşum veya gruplara ya da terör örgütlerine “aidiyeti, iltisakı ya da bunlarla irtibatı olan” basın ve yayın kuruluşlarının kapatılması ile ilgili karar verme yetkisi ilgili bakana verildi.
Kapatılan gazeteler:
Millet, Bugün, Meydan, Özgür Düşünce, Taraf, Yarına Bakış, Yeni Hayat, Zaman, Today’s Zaman, Adana haber, Adana medya, Akdeniz Türk, Şuhut’un Sesi, Kurtuluş, Lider, İscehisar Durum, Türkeli, Antalya, Yerel Bakış, Nazar, Batman, Batman Postası, Batman Doğuş, Bingöl Olay, İrade, İskenderun Olay, Ekonomi, Ege’de Son Söz, Demokrat Gebze, Kocaeli Manşet, Bizim Kocaeli, Haber Kütahya, Gediz, Zafer, Hisar, Turgutlu Havadis, Milas Feza, Türkiye’de Yeni Yıldız, Hakikat, Urfa Haber Ajansı, Ajan11, Yeni Emek, Banaz Postası, Merkür Haber.
Kapatılan televizyonlar:
Barış TV, Bugün TV, Can Erzincan TV, Dünya TV, Hira TV, Irmak TV, Kanal 124, Kanaltürk, Mc TV, Mehtap TV, Merkür TV, Samanyolu haber, Samanyolu TV, Srt Televizyonu, Tuna Shopping, Yumurcak TV.
Kapatılan dergiler:
Sızıntı, Nokta, Aksiyon, Akademik Araştırmalar Dergisi, Asya Pasifik, Bisiklet Çocuk, Diyalog Avrasya, Ekolife, Ekoloji, Fountain, Gonca, Gül Yaprağı, Yağmur, Yeni Ümit, Zirve.
Kapatılan ajanslar:
Cihan Haber Ajansı, Muhabir Haber Ajansı, Sem Haber Ajansı.
Kapatılan radyolar:
Aksaray Mavi Radyo, Aktüel Radyo, Berfin FM, Burç FM, Cihan Radyo, Dünya Radyo, Esra Radyo, Haber Radyo Ege, Herkül FM, Jest FM, Kanaltürk Radyo, Radyo 59, Radyo Aile Rehberi, Radyo Bamteli, Radyo Cihan, Radyo Fıkıh, Radyo Küre, Radyo Mehtap, Radyo Nur, Radyo Şimşek, Samanyolu Haber Radyosu, Umut FM, Yağmur FM.
Kapatılan yayınevleri:
Altın Burç, Burak Basın Yayın, Define, Dolunay Eğitim, Giresun Basın Yayın, Gonca, Gülyurdu, GYV, Işık Akademi, Işık Özel Eğitim, Işık, İklim Basım Yayın Pazarlama, Kaydırak, Kaynak, Kervan Basın, Kuşak, Muştu, Nil, Rehber, Sürat Basım Yayın Reklâmcılık, Sütun, Şahdamar, Ufuk Basın Yayın Haber Ajans Pazarlama, Ufuk Yayınları, Waşanxaneya Nil, Yay Basın Dağıtım Paz. Reklâmcılık, Yeni Akademi,Yitik Hazine, Zambak Basım Yayın Eğitim Turizm.
Memurların geri dönmelerinin önü kapatıldı
- Açıklanan KHK’ler ile memurluktan çıkarılanların geri dönmelerinin önünün kapatıldığı ve kamuya yeni kadro alımında yetkilendirilen Bakanlar Kurulu’nun atama yoluyla alınacak memur sayısı konusunda sınırsız yetkili olduğu bildirildi.
- Yine KHK kararıyla savcı ve polislere, hâkim kararı olmadan işlem yapma yetkisi verilirken, gerekli görülen hallerde tutuklu veya hükümlülerin cezaevlerinden çıkarılıp sorgulanabilmelerinin önü açıldı.
- 2. KHK ile Jandarma Genel Komutanlığı tüm fonksiyonlarıyla İçişleri Bakanlığı'na bağlandı. Aynı KHK ile 149’u general ve amiral, 1099’u subay ve 436’sı astsubay olmak üzere 1684 asker Türk Silahlı Kuvvetleri'nden ihraç edildi.
- Bürokraside görevden alınanların sayısı ise 66 bin 36’ya ulaştı.
Yargısız infaz girişimi
- Diyarbakır’ın Silvan ilçesinde 25 Temmuz 2016’da Batman karayolu üzerinde bulunan Malabadi Jandarma Karakolu yakınlarında sivil bir araca jandarma ekiplerinin ateş açması sonucu Ferhat Teter (24) vurularak yaralandı.
- Van’ın İpekyolu ilçesine bağlı Xaçort Mahallesinde çıkan çatışmanın ardından mahalleye operasyon başlatan askeri birliklerin Çulhacı sokakta açtığı ateş sonucu vurulan Tahir Çaylak yaşamını yitirdi.
"Torunumu bilerek ezip geçtiler, bir dönüp bakmadılar bile"
- Van’ın İpekyolu ilçesinde 24 Temmuz 2016’da İlçe Emniyet Müdürlüğü’nün önünde hareket halindeki kirpi tipi zırhlı aracın çarpması sonucu yaşamını yitiren Taha Kılıç (4) yaşamını yitirdi. Polis aracının torununa çarptığı anı gören dede Abdulgafur Yıldız, torununun ezildiği yerin cadde değil ara sokak olduğunu belirterek, “Çocuğu bilerek ezip geçtiler. Üstelik bir dönüp bakmadılar bile. Cadde olsa derdik kaza olmuş ama mümkün değil. Öyle hızla geçiyorlar ki önündekini ezecek kadar gözleri dönmüş” dedi.
Kimsesizler mezarlığına defnedildiler
- Sokağa çıkma yasağının ve operasyonların devam ettiği dönemde Şırnak’ta çıkan çatışmalarda ölen YPS üyesi 1 kadın ve 4 erkeğe ait cenazeler kimliklerinin tespit edilememesi üzerine 27 Temmuz 2016’da kimsesizler mezarlığına defnedildi.
- Operasyonların sona erdiği Mardin’in Nusaybin ilçesinde farklı tarihlerdeki çatışmalarda ölen YPS üyesi 1 kadın ve 2 erkeğe ait battaniyelere sarılı cenazeler 24 Temmuz 2016’da bulundu.
Nusaybin’de sokağa çıkma yasağı
- Mardin’in Nusaybin ilçesinde devam eden sokağa çıkma yasağının, ablukanın 134. günü olan 26 Temmuz 2016’da Abdulkadir Paşa Mahallesi, Fırat Mahallesi, Dicle Mahallesi, Yenişehir Mahallesi, Zeynel Abidin Mahallesi ve Kışla Mahallesi hariç kaldırıldığı duyuruldu.
- Yasağın kaldırıldığı mahallelere giren heyetler, neredeyse tek bir sağlam binanın olmadığını, çatışmalar sonucu tüm binaların kurşunlanmış olduğunu ifade ettiler.
Muş’ta yaralanan kişiler
- Muş’un Bulanık ilçesine bağlı Erentepe Beldesi’nde 25 Temmuz 2016’da yol kontrol noktasında “dur” ihtarına uymayan araçlara jandarma ekibinin ateş açması sonucu araçlarda bulunan 10 kişi vurularak yaralandı. Yaralılardan 5’inin durumunun ağır olduğu öğrenildi.
Güneydoğu’da operasyonlar, saldırılar
- Van’ın İpekyolu ilçesine bağlı Xaçort mahallesinde 24 Temmuz 2016’da çıkan çatışma nedeniyle kurşunların isabet ettiği 1 sivil öldü, 2 sivil de yaralandı.
- Siirt-Eruh yolunun Karaboğazı Köyü yakınlarında 27 Temmuz 2016’da, zırhlı aracın geçişi sırasında yola döşeli patlayıcının infilak ettirilmesi sonucu 3 asker öldü.
- Hakkâri’de 27 Temmuz 2016’da, Depin Polis Kontrol Noktası’na patlayıcı yüklü araçla düzenlenen saldırı sonucu 2 polis öldü, 10 polis ve 1 sivil yaralandı.
- Van’ın İpekyolu ilçesine bağlı Xacort Mahallesi’nde 26 Temmuz 2016’da askeri ekibe düzenlenen bombalı saldırıda ve ardından çıkan çatışmada 1 asker ile 2 militanın öldüğü, 2 asker ve 2 polisin de yaralandığı bildirildi.
- Diyarbakır’da 26 Temmuz 2016’da yapımı devam eden Silvan Barajı’nın güvenliğini sağlayan askeri ekibe düzenlenen saldırı sonucu 1 asker öldü, 1 asker yaralandı.
- Tunceli’nin Ovacık İlçesi’nde 18 Temmuz 2016’da Halkların Birleşik Devrim Hareketi (HBDH) tarafından düzenlenen saldırı sonucu 1 askerin öldüğü öğrenildi.
- Tunceli’de 23 Temmuz 2016’da kent merkezinde polis kontrol noktasında düzenlenen saldırının ardından çıkan çatışma sonucu 1 polis öldü, 4 polis de yaralandı.
- Şırnak’ta sokağa çıkma yasağı uygulandığı dönemde çıkan bir çatışmada ölen YPS üyesi Rıdvan Güngen cenazesinin teşhis edilmesi üzerine 27 Temmuz 2016’da defnedildi.
- Mardin’in Kızıltepe ilçesinde 25 Temmuz 2016’da Hayırlı Köyü yakınlarında yola tuzaklanmış bombanın zırhlı aracın geçişi esnasında patlatılması sonucu 3 polis öldü.
Şırnak’ta gözaltında kayıp iddiası
Şırnak’ın Bilmad Mezrası’nda 20 Temmuz 2016’da özel harekât polisleri tarafından gözaltına alındığı öğrenilen fakat İlçe Emniyet Müdürlüğü’nün ve Jandarma Komutanlığı’nın yapılan başvurulara olumsuz yanıt vermesi nedeniyle kendisinden haber alınamayan Yusuf Üstek’in (60) Terörle Mücadele Şubesi’nde tutulduğu 24 Temmuz 2016’da öğrenilebildi.
Gözaltında işkence ve kötü muamele
- Tunceli’de 24 Temmuz 2016’da ev baskınları düzenleyen polis ekiplerinin gözaltına aldığı aralarında ETHA muhabiri Ezgi Özer’in de olduğu 13 kişinin tutuldukları Terörle Mücadele Şubesi’nde darp edildikleri yapılan basın açıklamasıyla öğrenildi.
- OHAL’in açıklanmasıyla çıkarılan 1 Nolu Kanun Hükmünde Kararname’yle gözaltı süresinin 30 güne çıkarılmasının ardından Şanlıurfa’da 23 Temmuz 2016’da gözaltına alınan Mehmet Ali Genç ve Metin Kösemen adına 28 Temmuz 2016’da açıklamaya yapan avukatlar, müvekkillerinin hangi iddiayla gözaltına alındıkları ve ne zaman serbest bırakılacakları hakkında bilgi edinemediklerini, müvekkillerine 5 gündür sistematik şekilde işkence yapıldığını duyurdular.
- Van’ın İpekyolu ilçesine bağlı Sixkê Mahallesinde evlerine düzenlenen baskınla gözaltına alınan B.I. (15-erkek) ile ağabeyi Ozan I.’nın (19) gözaltında işkenceye maruz kaldıkları 27 Temmuz 2016’da öğrenildi. 2 kişiden Ozan I. “yasadışı örgüt üyesi olduğu” iddiasıyla tutuklandı.
Cezaevinde ölüm
- Sincan (Ankara) F Tipi Cezaevi’nde tutulan Hasan Hayri Alp adlı mahpusun 19 Temmuz 2016’da geçirdiği kalp krizi sonucu yaşamını yitirdiği iddia edildi.
- Yurtta Sulh Konseyi tarafından 15 Temmuz 2016’da düzenlenen darbe girişiminde yer aldığı iddiasıyla ardından İstanbul 4. Sulh Ceza Hâkimliği tarafından "Anayasal Düzeni Ortadan Kaldırmaya Teşebbüs" suçundan tutuklanan Yarbay İsmail Çakmak’ın Silivri (İstanbul) L Tipi Cezaevi’nde tutuklu bulunduğu koğuşta 23 Temmuz 2016’da kendisini çarşafla astığı iddia edildi.
Cumhurbaşkanı'na hakaret soruşturmaları
- Sosyal medyadaki mesajları nedeniyle “cumhurbaşkanına hakaret ettiği” iddiasıyla İzmir’in Seferihisar İlçesi’nde gözaltına alınan E.D. (23) çıkarıldığı mahkemece aynı suçlama doğrultusunda 27 Temmuz 2016’da tutuklandı.
- İzmir’de 17 Temmuz 2016’da yoldan geçtiği esnada darbe girişimine tepki göstermek için Konak Meydanı’nda toplanan grupla tartışan D.B. “cumhurbaşkanına hakaret ettiği” iddiasıyla 23 Temmuz 2016’da tutuklandı.
- Tiyatro sanatçısı ve aynı zamanda Yeşiller ve Sol Gelecek Partisi Mersin İl Örgütü Yöneticisi olan Ali Sesal 22 Temmuz 2016’da ifade vermek üzere gittiği Mersin Güvenlik Şube Müdürlüğü’nden sevk edildiği mahkemece “cumhurbaşkanına hakaret ettiği” iddiasıyla aynı gün tutuklandı.
- Kırklareli’nin Lüleburgaz ilçesinde yaşayan K.V. adlı kişi sosyal medya mesajları gerekçe gösterilerek “cumhurbaşkanına hakaret ettiği” iddiasıyla 24 Temmuz 2016’da tutuklandı.
- Zonguldak’ın Çaycuma ilçesine bağlı Dereköseler Köyü’nde yaşayan Ferdi K. (25) adlı kişi sosyal medya mesajları gerekçe gösterilerek “cumhurbaşkanına hakaret ettiği” iddiasıyla 25 Temmuz 2016’da tutuklandı.
- Adana’nın Karaisalı ilçesinde gözaltına alınan Mehmet Yurtman sosyal medya mesajları gerekçe gösterilerek “cumhurbaşkanına hakaret ettiği” iddiasıyla 28 Temmuz 2016’da tutuklandı.
- Antalya’nın Manavgat ilçesinde gözaltına alınan Tuğba K. sosyal medya mesajları gerekçe gösterilerek “cumhurbaşkanına hakaret ettiği” iddiasıyla 27 Temmuz 2016’da tutuklandı.
- Sosyal medya mesajları gerekçe gösterilerek 31 Mayıs 2016’da Mersin tutuklanan gazeteci Emin Demir’in yargılanmasına 26 Temmuz 2016’da başlandı.
- Mersin 2. Ağır Ceza Mahkemesi’ndeki duruşmada Emin Demir’in ifadesini tutuklu bulunduğu Osmaniye T Tipi Cezaevi’nde telekonferans yoluyla alan mahkeme heyeti, Emin Demir’e “yasadışı örgüt propagandası yaptığı” iddiasıyla 4 yıl hapis cezası verdikten sonra sanık gazetecinin tahliye edilmesine karar verdi.
Engellenen internet siteleri
Dicle Haber Ajansı’nın, Telekomünikasyon İletişim Başkanlığı’nın (TİB) erişim yasağı kararları nedeniyle 43. kez açtığı internet sitesine de erişim 27 Temmuz 2016’da engellendi. TİB aynı gün Özgür Gündem gazetesine ait internet sitesini de engelledi.
Darbe girişimiyle ilişkilendirilerek gözaltına alınan veya tutuklanan gazeteciler
Şanlıurfa’da gözaltına alınan sanlıurfa.com adlı haber sitesinin sahibi Muhammed Taşçılar ve yayın yönetmeni Mehmet Dener “FETÖ/PDY Örgütü üyesi oldukları” iddiasıyla 23 Temmuz 2016’da tutuklandı.
Adana’da gözaltına alınan 6 gazeteciden ise Aytekin Gezici ve Abdullah Özyurt ise aynı suçlamayla 26 Temmuz 2016’da tutuklandı.
Mersin’de yargılanan kişiler
- Mersin’de düzenlenen bir basın açıklamasına katılmaları gerekçe gösterilerek haklarında soruşturma başlatılan çeşitli siyasi partilere üye Kahraman Oğuz, Hüseyin Gür, Müslüm Tank, Özgür Polat, Sevgi Aktaş, Halil Göktürk, Umut Çevik, Pelin Kahiloğulları, Yusuf Gözen, Ufuk Sultanoğulları, Mustafa Göğüş, Esra Güzel Ersoy, Güngör Didar Gül, Mert Üçler, Nurcan Tunç adlı 16 kişi hakkında iddianame hazırlandığı 28 Temmuz 2016’da öğrenildi.
“Yasadışı örgüt propagandası yapmakla” suçlanan 16 kişinin yargılanmasına iddianamenin kabul edildiği Mersin 2. Ağır Ceza Mahkemesi’nde 5 Eylül 2016’da başlanacak.
Sibel Çapraz'ın tutukluluğunun devamına
Hakkâri’nin Yüksekova ilçesinde 28 Kasım 2015 gecesi zırhlı araçlarla mahallelere operasyon yapan özel harekât timlerinin açtığı ateş sonucu yaralanan ve İstanbul’da tedavi gördüğü hastaneden 2 Mart 2016’da taburcu olunca gözaltına alınarak “yasadışı örgüt üyesi olduğu” iddiasıyla tutuklanan Yüksekova Halk Meclisi Eş Başkanı Sibel Çapraz’ın yargılanmasına 27 Temmuz 2016’da başlandı.
Yüksekova Ağır Ceza Mahkemesi’ndeki duruşmada, tutulduğu Menemen (İzmir) R Tipi Cezaevi’nden telekonferans yoluyla ifade veren Sibel Çapraz’ın tahliye talebini reddeden mahkeme heyeti, duruşmayı 25 Ekim 2016’ya erteledi.
Hakkâri’de 13 Nisan 2016’da düzenlenen operasyonun ardından aralarında Hakkâri Belediyesi Eş Başkan Yardımcısı Derya Çiftçi’nin de bulunduğu tutuklu 9 kişinin yargılanmasına 20 Temmuz 2016’da başlandı.
“Özerklik ilânıyla halkı isyana teşvik ettikleri” iddiasıyla haklarında “devletin birliğini ve ülkenin bütünlüğünü bozmaya çalıştıkları” iddiasıyla dava açılan 9 sanığın ifadelerini almaya başlayan Hakkâri 2. Ağır Ceza Mahkemesi heyeti bu işlemin tamamlanması amacıyla duruşmayı 17 Ağustos 2016’ya erteledi.
Gözaltına alınanlar, tutuklananlar
- Mardin’in Nusaybin ilçesinin girişindeki kontrol noktasında gözaltında alınan Ş.S. (15) sosyal medya mesajları gerekçe gösterilerek “yasadışı örgüt propagandası yaptığı” iddiasıyla 20 Temmuz 2016’da tutuklandı.
- Muş’un Varto ilçesinde 22 Temmuz 2016’da esnaf ziyareti yapan Demokratik Bölgeler Partisi (DBP) İlçe Örgütü Eş Başkanı Mahir Yılmaz ile DBP yöneticileri Ramazan Aktaş ve Yunus Vural polislerce gözaltına alındı.
- Mardin’de yapılan kimlik kontrolünün ardından gözaltına alınan 2 kişiden JINHA muhabiri Zehra Doğan “yasadışı örgüt propagandası yaptığı” iddiasıyla 23 Temmuz 2016’da tutuklandı.
- Diyarbakır’ın Silvan ilçesinde gözaltına alınan Belediye Meclis üyesi Amine Gündüz “yasadışı örgüt üyesi olduğu” suçlamasıyla 23 Temmuz 2016’da tutuklandı.
- 6 mahalle hariç sokağa çıkma yasağının kaldırıldığı Mardin’in Nusaybin İlçesinde 26 Temmuz 2016’da haber takibi yapan DİHA muhabirleri Selami Aslan ve Mehmet Sıddık bile JINHA muhabirleri Esra Aydın ve Ceylan Eraslan gözaltına alındı.
- Muş’un Varto İlçesi’nde gözaltına alınan 3 kişiden DBP İlçe Örgütü Eş Başkanı Mahir Yılmaz “yasadışı örgüt üyesi olduğu” suçlamasıyla 25 Temmuz 2016’da tutuklandı.
- İstanbul’un Tuzla ilçesinde 27 Temmuz 2016’da, İçmeler Tersane Köprüsü'nde vardiya çıkışı işçilere Ekmek ve Onur Gazetesi dağıtımı yapan 5 kişi polis tarafından gerekçe gösterilmeden gözaltına alındı.
- Azadiya Welat gazetesi Editörü Zeynel Abidin Bulut, hakkında açılan bir davadan aldığı cezanın onanması sonucu 25 Temmuz 2016’da tutuklandı.