Toplu mezarlar Diyarbakır, Bitlis ve Siirt'te yoğunlaşıyor

T24- CHP Tunceli Milletvekili, TBMM İnsan Hakları Komisyonu Üyesi Hüseyin Aygün, toplu mezar kazılarının geçmiş tarihleri kapsamını istedi. Aygün, Dersim isyanın lideri olarak bilinen ve 7 arkadaşıyla idam edilen Seyit Rıza’nın adını vermeden, “15 Kasım 1937’de idam edilen 7 kişinin toplu mezar yeri belli değil” diyerek araştırma yapılacak yerin adresini gösterdi.  

Şırnak sivil ölümlerde ilk sırada

CHP’li Aygün TBMM’de, “Toplu Mezarlar ve Hakikatle Yüzleşme Zorunluluğu” konulu bir basın toplantısı düzenledi. Türkiye’de özellikle 1980’lerden sonra yaşananlara dikkat çeken Aygün, devlet dışı güçlerin sık sık hukuk dışı yollara başvurduğunu anlattı. Hukuk dışı uygulamaların Kürt nüfusun yaşadığı illerde yoğunlaştığını anlatan Aygün’ün hazırladığı rapora göre, Şırnak sivil ölümlerde ilk sırayı alıyor. Türkiye’de 113 toplu mezar var. Diyarbakır, Siirt ve Bitlis gibi üç ilde yaklaşık mezar oranı yüzde 49. Toplam ölü sayısı bin 538. Bunların 279’u  (yani tüm ölülerin yüzde 18,14’ü sivil),  bin 259’u (yani tüm ölülerin yüzde 81,86’sı silahlı örgüt mensubu).Sivil ölüler açısından bakıldığında, Şırnak 132 ölü (toplu mezarlardaki tüm sivillerin yüzde 47,31’i) ile ilk sırada. 54 kişi (yüzde 19,35 oranı) ile Hizbullah’ın mezar evleri izliyor.

 TBMM’de ‘Hakikatleri Araştırma Komisyonu’ ile ‘Toplu Mezarlar’ özelinde komisyon kurulmasını öneren Hüseyin Aygün’ün, Diyarbakır İHD’nin verilerine dayanarak hazırladığı veriler şöyle:

.

Toplu mezarların illere göre dağılımı

Raporda, 113 toplu mezarların illere göre dağılımı hakkında şu bilgilere yer verildi:

Diyarbakır’da 25 (yüzde 22,12).Siirt’te 16 (yüzde14,16).Bitlis’te 14 (yüzde 12,39).Van’da 9 (yüzde 7,96).Batman’da 9 (yüzde 7,96).Şırnak’ta 7 (yüzde 6,19).Bingöl’de 6 (yüzde 5,31)

Hakkâri’de 6 (yüzde 5,31).Mardin’de 5 (yüzde 4,42).Ağrı’da 1 (yüzde 0,88).Elazığ’da 1 (yüzde 0,88).Gaziantep’te 1 (yüzde0,88).Tunceli’de 1 (yüzde 0,88).Urfa’da 1 (yüzde 0,88)

Iğdır’da 1 (yüzde 0,88).Hizbullah’ın mezar evleri 10 (yüzde 8,85)

Çiller dönemini gündeme taşıdı

 Aygün, yargısız infazların ve hukuk  dışı  yolların 1993-1996  yıllarında Çiller’li hükümet döneminde yaşandığına dikkat çekti ve “Bu dönemin, 50., 51. ve 52. hükümet dönemine, yani Çiller hükümetlerinin işbaşında olduğu döneme denk düştüğüne dikkat edilmelidir. Devletin hukuk dışı faaliyetlere yöneldiği ve özellikle yargısız infaz gibi uygulamalara çok başvurulduğu bilinen bu dönemde, toplu mezarlardaki ölü sayısının yüzde 37,19 oranında artışı şaşırtıcı gelmemektedir”.

Tunceli Çemişgezek’teki açılan toplu mezarın diğerlerine örnek oluşturmasını isteyen Aygün,  verdiği destekten dolayı  Adalet Bakanı Sadullah Ergin’e teşekkür etti.  Ergin’in sayesinde toplu mezarların açıldığını söyledi. Mezardan 15 kişinin kemiklerinin çıkarıldığını anlatan  Aygün,  kemiklerde DN testi için İstanbul Adli Tıp Kurumuna gönderildiğini söyledi.

Dersim'in idam edilenleri

Toplu mezarlar konusunda geçmiş tarihlere gidilerek kazı yapılmasını isteyen Aygün, “ Dersim bölgesi için şunu söyleyebilirim, oranın toprakları altında binlerce insan var, yüzlerce toplu mezar noktası var. Ve 1937 15 Kasım’da idam edilen 7 kişinin de toplu mezarı halen kazılmış değil. Bu bakımdan daha geri tarihlere gidip kazı yapmak gerekecek" dedi.