Trump, İran'la nükleer anlaşmadan vazgeçecek mi?
ABD Başkanı Donald Trump, ülkesinin 2015 yılında Çin, Rusya, Almanya, Fransa ve İngiltere’yle birlikte imzaladığı ve nükleer faaliyetlerin sınırlandırılmasına karşılık İran’a yönelik yaptırımların kademeli olarak kaldırılmasını öngören nükleer anlaşmadan çekilip çekilmeyeceğini bugün açıklayacak.
Türkiye saatiyle 21:00’de kararını duyuracağını kaydeden Trump’ın göreve gelmesinin ardından, eski ABD Başkanı Barack Obama döneminde ‘görece ılımlılaşan’ Washington-Tahran ilişkileri gerginlik dönemine girmişti. Sıklıkla anlaşmayı iptal edeceğini söyleyen Trump, İran’la varılan mutabakatı ‘delice’ ve ‘saçmalık’ olarak nitelendirmişti.
"İkna çalışmalarının etkili olup olmadığı belirsiz"
Reuters haber ajansına konuşan Amerikalı üst düzey bir yetkili, Avrupalı müttefiklerinin anlaşmanın sürdürülmesi için ikna çabalarının Trump'ın kararında etkili olup olmayacağının belirsiz olduğunu söyledi.
ABD Başkanı Trump, sıklıkla anlaşmayı iptal edeceği tehdidinde bulunuyordu. İngiltere, Fransa ve Almanya ise anlaşmanın devamı için son haftalarda yoğun kulis çalışmaları yürüttü.
Reuters'a konuşan bir Avrupalı diplomat "Gelecek birkaç günde büyük bir değişiklik olmazsa, Trump'ın İran'a yaptırımlardan vazgeçeceğini sanmıyorum" dedi ve Trump'ın anlaşmayı sürdürmesinin 'çok az bir ihtimal' olduğunu ifade etti.
Ruhani: Kendi ayaklarımız üzerinde durmalıyız
Trump'ın bugünkü kararını açıklamasından önce İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani, devlet televizyonundan canlı yayınlanan konuşmasında uluslararası aktörlerle işbirliğine devam etmek istediklerini ifade etti. Ruhani, "Dış politikamız dünya ile yapıcı ilişkiler kurmaya dayanıyor. Yaptırımlar olsun ya da olmasın kendi ayaklarımız üzerinde durmalıyız" dedi.
İran Cumhurbaşkanı ayrıca ne olursa olsun İran'ın 'kalkınma programına devam edeceğini' ifade ederek, nükleer enerji stratejisinde bir değişikliğe gidilmeyeceğinin sinyalini verdi. Ruhani dün yaptığı açıklamalarda da ABD'nin anlaşmadan çekilmesi durumunda "tarihi bir pişmanlık" yaşayacağını söylemişti.
İngiltere ve AB'nin Trump'ı ikna çabaları
Son olarak İngiltere Dışişleri Bakanı Boris Johnson "Anlaşmayı terk etmek hata olur" sözleriyle Trump'a çağrıda bulunurken, İran ise ABD'ye "Anlaşmadan çekilirsen pişman olursun" mesajını vermişti. Trump ise anlaşmayı "delilik" olarak nitelendirerek, çekilmek istediğini söylüyordu.
Avrupalı müttefiklerinden 12 Mayıs'a kadar anlaşmadaki "korkunç hatalar" olarak nitelendirdiği kısımları değiştirmesini isteyen Trump, aksi halde İran'a yönelik ekonomik yaptırımları yeniden yürürlüğe sokmakla tehdit ediyordu.
İran anlaşmasında neler var?
2015 yılında İran ABD, Çin, Rusya, Almanya, Fransa ve İngiltere ile nükleer faaliyetlerini sınırlandırmaya karşılık ekonomik yaptırımların kaldırılmasına yönelik bir anlaşma imzaladı. Resmi adı Ortak Kapsamlı Eylem Planı olan anlaşmaya göre İran uranyum zenginleştirdiği santirfüjleri azaltma taahütünde bulunuyor.
Anlaşma koşulları İran'ın zenginleştirilmiş uranyumu büyük anlamda azaltması ve nükleer silah yapmaya yetecek düzeye çıkarmamasını öngörüyor. Anlaşmadan sonra İran'ın Natanz ve Fordo tesislerindeki santrifüj sayısı azaltıldı ve tonlarca az zenginleştirilmiş uranyum Rusya'ya gönderildi.
Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı'ndan denetçiler İran'ın nükleer tesislerinde teftiş yapma yetkisine sahipti.