Türkiye'de plastik atık ithalat yasağı: İngiltere bundan sonra çöplerini nereye gönderecek?

Angus Crawford- BBC News

Yol kenarında bir genç, çöpleri karıştırarak satabileceği şişeleri bulmaya çalışıyordu.

Çöplerin arasında İngiltere'nin en büyük süpermarketlerinin logolarını taşıyan peynir, jambon ve hamburger köftesi paketleri vardı.

Mart 2020'de Adana'da yaptığımız araştırma sonucunda İngiltere'deki hanelerin ayrıştırıp geri dönüşüm kutularına attığı pek çok plastiğin geri dönüşüm için Türkiye'ye gönderildiğini, Türkiye'de de bunların dönüştürülmek yerine yol kenarlarına atıldığı veya yakıldığını ortaya çıkarmıştık.

Ankara artık bunun böyle devam etmesini istemiyor: Bugünden itibaren neredeyse her türlü plastik atık ithalatı yasaklandı.

Bu İngiltere için gerçek bir problem.

Plastik atıklar arasında satabileceği şişeler arayan bir genç

İngiltere geçen yıl en çok Türkiye'ye plastik atık göndermişti.

İngiltere Çevre Ajansı'nın ulusal paket atığı veri tabanına göre plastik atıkların yüzde 30'u, yani 200 bin ton atık Türkiye'ye gönderilmişti.

Türkiye'nin yasağıyla birlikte İngiltere her gün 30 gemi konteyneri dolusu plastik atığı gönderecek başka bir yer bulmak zorunda.

İngiltere'nin geri dönüşüm kapasitesi bu miktarda atığı dönüştürmek için yeterli değil.

Danışmanlık firması 360 Environmental'dan Phil Conran "Bunun alternatifinin ne olabileceği net değil" diyor.

Dünyanın en büyük plastik atık ithalatçısı Çin 2017'de bunu yasakladı.

Bir diğer büyük alıcı olan Malezya da daha sıkı kurallar getirdi.

Angus Crawford Türkiye'de yol kenarına atılan plastikleri incelerken

Phil Conran İngiltere'nin düşük kaliteli plastik atık ihraç ettiğini söylüyor.

Recycling Association'dan (Geri Dönüşüm Derneği) Simon Ellin başka ülkelere gönderilen plastik atıkların büyük bir kısmının kurallara uygun olduğunu söylüyor ve ekliyor:

"Fakat sektörümüzde az sayıda yasa dışı operatör de var ve bunlar İngiltere'nin yetersiz düzenlemeleriyle ihraç sisteminin şeffaf olmamasından faydalanıyorlar."

Avrupa alabilir mi?

Yılın ilk üç ayında İngiltere'nin plastik atıklarının yüzde 49'u Türkiye'ye giderken Polonya ve Hollanda ikinci ve üçüncü sırada yer aldı.

Fakat Türkiye'nin bırakacağı boşluğu doldurabilmeleri için ikisinin de aldıkları atık miktarını üç katına çıkarması lazım.

İngiltere'nin Hollanda'ya gönderdiği atıkların bir kısmı yakma amaçlıydı ve yakılacak atıklara getirilen ithalat vergisi artık bu yöntemi daha az tercih edilir kılıyor.

Doğu Avrupa'daki başka ülkeler de İngiltere'den daha fazla çöp almaya hazırlanabilir fakat esas sorun İngiltere'nin kendi içinde yeterli geri dönüşüm kapasitesine sahip olmaması.

Greenpeace İngiltere'den Megan Randles "İngiliz hükümeti plastik sorununu kısa vadede diğer ülkelere göndererek çözmeyi deneyebilir fakat atık ihracatı için tehlike çanları çalıyor" diyor.

İngiliz hükümeti ise plastik atıkların geri dönüşüm amacıyla diğer ülkelere güvenli bir şekilde gönderilmesinin mümkün olduğu görüşünde.

Fakat İngiltere Çevre Gıda ve Köy İşleri Bakanlığı "İngiltere daha fazla atığı ülke içinde dönüştürmeli. Bu yüzden OECD üyesi olmayan ülkelere plastik atık ihracat yasağının destekçisiyiz" diyor.

Çevre Ajansı ise son 18 ayda 160 konteyner dolusu yasa dışı plastik atık ihracatını durdurduklarını söylüyor.

Biriken çöpler

Bundan sonra daha fazla plastik atık İngiltere'de kalırsa ne olacak?

İngiltere'nin geri dönüşüm kapasitesi Türkiye'ye gönderilenin yalnızca yüzde 75'i. Bu yüzden kısa vadede bir birikim olacağı kesin.

Phil Conran bunun da yeni sorunlara yol açabileceğini söylüyor:

"Depoların dolması ve gönderilecek başka yerler bulunamaması durumunda bu atıklar çöplüklere atılabilir."

Bir diğer seçenek de enerji üretimi amacıyla bunları yakmak.

Bugün İngiltere'deki ev atıklarının yüzde 40'ı yakılıyor. Bunların yüzde 8'ini de plastikler oluşturuyor.

Recycling Association'dan Simon Ellin bunun kısa vadeli bir çözüm olduğunu söylüyor ve atıkların geri dönüştürülmek yerine yakılmasının çevreye zarar verdiğini söylüyor.

Greenpeace'ten Megan Randles da "Plastik krizimizden çıkış yolu yakmak veya çöpe atmak değil. Tek kullanımlık plastikleri yasaklayan yasalara ihtiyacımız var" diyor.

Bugüne kadar Türkiye'ye gönderilen bazı plastikler İngiltere'de geri dönüştürülebilir

Türkiye'nin getirdiği yasak daha fazla atığın İngiltere'de geri dönüştürülmesini sağlayabilir. İngiltere Çevre Gıda ve Köy İşleri Bakanlığı, ülkedeki plastik atığın yüzde 46'sının toplandığını veya geri dönüştürüldüğünü tahmin ediyor.

Hükümet plastik üreticilerine yeni vergiler getirmeyi ve 2022'ye kadar tüm plastik paketlerin en az yüzde 30 geri dönüştürülmüş malzemeden üretilmesini sağlamayı hedefliyor.

Geri dönüşüm sektörü de kapasitesini artırıyor. Bu yıl Cheshire kentinde İngiltere'nin plastikten hidrojen üreten ilk tesisi açılacak ve ülke genelinde benzer tesislerin açılması için planlar var.

Bu yıl ülkenin en büyük atık yakma tesisi de Avonmouth'ta açılacak. Bu şekilde elde edilecek enerjiyle de bir geri dönüşüm tesisinin elektrik ihtiyacı karşılanacak. Böylece yıllık 1,6 milyar şişe, kap, tüp ve tepsinin dönüştürülmesi amaçlanıyor.

Fakat kısa vadedeki endişe, BBC'nin Türkiye'de gördüğü şeyin başka ülkelere yayılması. Bu Doğu Avrupa da olabilir, Afrika da, kendi arka bahçemiz de.