Türkiye'de yangınlar: Türk Hava Kurumu ile Tarım ve Orman Bakanlığı neden eleştiriliyor?
Tarım ve Orman Bakanlığı ile Türk Hava Kurumu (THK), Akdeniz, Ege ve İç Anadolu bölgelerinde son üç günde çıkan yangınlara müdahale etmekte geç ve yavaş kaldığı gerekçesiyle eleştiriliyor.
Eleştirilerin odağında, Türkiye'de yetersiz sayıda yangın söndürme uçağı olması ve var olanların da hangarlarda beklemesi yer alıyor. Hükümete göre bu uçaklar kullanılamaz halde.
Hükümet ile bu kurumlara yönelik eleştirileri ve bunlara tarafların verdiği yanıtları inceledik.
Yangınlara nasıl müdahale ediliyor?
Tarım ve Orman Bakanı Bekir Pakdemirli Cuma günü yaptığı son açıklamasında, ülke genelindeki yangınlara havadan ve karadan 3 uçak, 38 helikopter, 680 arazöz ve tüm kurumlardan 4 binden fazla personelle müdahale edildiğini açıkladı.
https://www.instagram.com/p/CR9AdyBqGJi/
Pakdemirli'nin paylaştığı bilgiye göre, 57 yangın kontrol altına alındı, 14 yangın ise devam ediyor.
Bakanı Pakdemirli gazetecilere yaptığı açıklamada, bakanlığın envanterinde yangın söndürme uçağı ve helikopteri olmadığını, ancak bu yıl içerisinde uçak alımının tamamlanacağını söyledi.
Pakdemirli şu anda yangın söndürmede Beriev BE-200 tipi uçağın kullanıldığını da ekledi. Farklı açıklamalardan söz konusu 3 uçağın THK tarafından tedarik edilen Rus uçakları oldukları anlaşılıyor.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ise ilerleyen saatlerde gazetecilere yaptığı açıklamada kullanılan helikopter sayısını 45, uçak sayısını ise bugün itibarıyla 5-6 olarak verdi.
https://twitter.com/bekirpakdemirli/status/1421047876495552516
Erdoğan, "Rusya'dan, Ukrayna'dan aldığımız uçaklar var. Azerbaycan da amfibik uçağını gönderecek. Bununla birlikte 6-7 uçak olacak" dedi.
THK neden eleştiriliyor ve eleştirilere ne yanıt veriyor?
Türk Hava Kurumu'nun yangın söndürme uçaklarının hangarda çürümeleri, az bir kapasite eksikliği nedeniyle ihalelere katılamamaları ve tecrübeli pilotların da kayyum yönetiminin gelmesiyle birlikte işten çıkarılmaları başlıca eleştiri konularını oluşturuyor.
THK ile bir sorunları olmadığını söyleyen Pakdemirli, "(THK'nin) elindeki uçakla ilgili problem, uçabilecek kapasitede değil, uçsa da performans verecek bir kapasitede değil" dedi ve bunun yerine iki senedir daha verimli uçakların kullanıldığını söyledi.
Pakdemirli, "Biz burada diyoruz ki insansız hava uçağı, helikopter, son teknoloji jet amfibik uçak diyoruz, hâlâ antikacı dükkanı gibi 1960'dan kalan uçakları kullanalım diye açıklama yapılıyor" dedi.
Cumhurbaşkanı Erdoğan da gazetecilere yaptığı açıklamada, "THK'nın uçakları varmış falan. Bunu neye göre söyleyebiliyorsunuz? THK'nın elinde kullanılabilecek uçak yok" dedi.
THK'nın eski ve yeni yöneticilerinin yaptığı açıklamalardan kurumun elinde Kanada yapımı 9 uçak bulunduğu anlaşılıyor, ancak bunların kullanılır durumda olup olmadığına ilişkin iki yönetimden farklı açıklamalar geliyor.
THK'ya 2019'da atanan kayyum heyetinin başkanı Cenap Aşçı, CNNTürk televizyonuna yaptığı açıklamada, kendilerinden önceki yönetimin uçakların bakımını yaptırmadığı için şu an kullanılamaz halde olduklarını, bu nedenle de uçak kiralandığını açıkladı:
"2010 yılından sonra başlayan mali krizde bu uçakların yıllık bakımları yapılmamış. Bu uçakların kurallara göre takılan, sökülen her parçasının standardize olması lazım. Üretici firma ile temas ettik. Kanada'dan gelip baktılar. Bir takım parçaların standart dışı olduğunu tespit ettiler. Onları tamamlamaya çalıştık.
"Bu uçakları kaldırmam için şu anda 4 milyon dolarlık bir yatırım yapmam lazım. 1,5 milyar borcu olan bir kurumun, almadığı bir ihaleye yatırım yapma şansı yok."
2015-2018 yılları arasında THK Merkez Denetleme Kurulu başkanlığını yapan Bayram Duman ise Halk TV'ye yaptığı açıklamada 9 uçaktan, 6'sının faal olduğunu ve diğerlerinin de masrafları karşılandıktan sonra faal hale getirilebileceğini söyledi ve şöyle konuştu:
"Uçaklar eski deniliyor ama bizim uçaklarımız, İspanya, Fransa, Almanya, İtalya, Yunanistan'ın kullandığı uçaklarla aynı kapasitededir."
Cenap Aşçı da THK'nın envanterindeki uçakların 2018 yılına kadar Orman Genel Müdürlüğü'nün yangın söndürme operasyonlarında kullanıldığını doğruladı.
Bu uçaklar standart dışı iseler 2018 yılına kadar neden kullanıldıkları ise bir soru işareti.
Diğer taraftan bakanlığın, son iki yıldır ihalelerde şartnameye minimum 5 bin litre su kapasitesi şartı koyduğu ve bu nedenle 4 bin 900 litre kapasiteli THK uçaklarının ihaleye katılamadığı da iddia ediliyor.
Kayyum heyeti tarafından görevden alındığını söyleyen Bayram Duman aynı televizyon programında yaptığı açıklamada, "Biz 100 litre yüzünden ihaleye alınmadık. 2020 ve 2021 yılında. 'Uçaklarımız kullanılamaz' deniliyor. Hayır, bu uçaklar her zaman kullanılabilir" dedi.
Aşçı da CNNTürk'te katıldığı programda bu uçakların 2020 ve 2021 ihalelerine girmediklerini doğruladı, sebebini şu şekilde açıkladı:
"Orman Genel Müdürlüğü ormanı hangi yöntemle, nasıl söndüreceğine karar verip ona göre teknik şartlarını hazırlar. Bizim teknik şartlarımız ve kapasitemiz yetmemiştir."
Türk Hava Kurumu'nun yangın tecrübesini kullanmak için yurt dışından uçak kiralandığını ve bunların şu an kullanıldığını belirten Aşçı, "Türk Hava Kurumu'nun yangın tecrübesini kullanmak için geçen yıl Rusya'dan kiraladığımız 2 uçağı yangın söndürmede kullandık. Bu yıl için de 16 tane 2,5 tonluk helikopter, 2 tane 7,5 tonluk helikopter, 3 tane de uçağı kiraladık. Operasyonları biz yapıyoruz, bakımlarını biz yapıyoruz, pilotlar bizim emrimizde" dedi.
Aşçı, uçakların Rusya'dan kiralandığını söyledi.
THK uçaklarının saatlik maliyetinin 11 bin dolar olacağını söyleyen eski THK Merkez Denetleme Kurulu Başkanı Duman, 3 Rus uçağına günlük 1,3 milyon lira ödendiğini de öne sürdü.
Bir diğer eleştiri konusu da Türk Hava Kurumu'nun yangın söndürme araçlarını kullanacak tecrübeli pilotların 2019'da kuruma kayyum atanmasından sonra işten çıkarılmış olmaları.
Aşçı, pilotların işten çıkarılma gerekçesini şöyle açıkladı:
"Pilotları çıkardık çünkü bu kurum borca batmış. Hiç iş yapmadan pilotları tutsaydım onların bana maliyeti 25 milyon lira olacaktı. Şu anda 25 milyon lira maliyeti uçuş yapmadan, bir ton su akmadan vermiş olacaktım."
Aşçı, 2019 yılında kayyum heyeti olarak atandıklarında kurumun "10 tane bankaya 1,5 milyar lira borcu olduğunu ve bu borçları yapılandırdıklarını" da ekledi.
Sosyal medyada tepkiler neler?
Tarım ve Orman Bakanlığı ile Türk Hava Kurumu, sosyal medyada da tepki topladı.
CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu, CHP belediyelerinin THK uçaklarını kiralayıp pilotları istihdam ederek yangınlara müdahale etmesini teklif etmek için Cenap Aşçı'yı aradığını ancak kendisine ulaşamadığını açıkladı.
https://twitter.com/kilicdarogluk/status/1421053636914909187
CNN Türk'te katıldığı programda Kılıçdaroğlu'nun telefonunu açamadığını söyleyen ve kendisinden özür dileyen Aşçı, "Çocukluğundan beri büyüttüğümüz bir kızımızın düğünü vardı. Oraya gitmek durumunda kaldım" dedi.
Aşçı'nın yangınlar sürerken düğüne gitmesi de eleştirildi.
https://twitter.com/canitti/status/1420979328427470848
https://twitter.com/barisyarkadas/status/1420883580994064387
Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu'nun "Nakdi yardım yapmak isteyen vatandaşlarımız da oldu" diyerek valiliğin bir banka hesabı açacağını duyurması da sosyal medyada tepki topladı.
https://twitter.com/gurseltekin34/status/1421055125980950531
https://twitter.com/meraldanis/status/1421084861717262337
Bunların dışında Tarım ve Orman Bakanlığı ile THK genel olarak, yangınlara müdahale etmekte yetersiz kaldığı gerekçesiyle eleştirildi.
https://twitter.com/CHPMuratBakan/status/1174602973290344448
https://twitter.com/FilizKer/status/1421086702056132610
https://twitter.com/LutfuTurkkan/status/1421036535055536130