Ankara, ABD'ye İncirlik dışında üsleri de açmayı teklif etti mi?

Türkiye ile ABD arasındaki anlaşmanın detayları belli oldu. Türkiye, IŞİD’e karşı hava operasyonlarında kullanılmak üzere İncirlik dışındaki üslerini de açmayı önerdi. Görüşmeler tamamlandığında, Ankara’nın IŞİD’e karşı hava operasyonlarında belirgin bir artış olacak. Amerikan ve Türk askeri güçlerinin Suriye’de kara operasyonu yapması konusunda bir görüşme yok. Konunun tartışılması söz konusu değil. Uluslararası hukuktaki karmaşık durumu nedeniyle ABD uçuşa yasak bölge, güvenli bölge gibi kavramlara da sıcak bakmıyor.

Batılı bir diplomatın verdiği bilgilere ve yaptığı değerlendirmelere göre, Türkiye ile ‘IŞİD karşıtı koalisyon’a öncülük eden ABD arasındaki mutabakatın ana başlıkları şöyle:

Birden çok mutabakat

Hürriyet gazetesi Ankara Temsilcisi Deniz Zeyrek'in haberine göre, Türkiye ile ABD arasında IŞİD’e karşı işbirliği için birden fazla anlaşma ve detaylara ilişkin birden fazla mutabakata varılmış konu var. Hepsini kapsayan tek bir ‘çerçeve’ metin yok. ABD ile Türkiye’nin mutabakatı hayata geçirildiğinde IŞİD’in üzerine ek baskı oluşacak. Türkiye’nin sınır boyunca sahip olduğu askeri tesisler, coğrafi yakınlık, IŞİD’e karşı operasyonların sıklığı ve etkisini sayısal olarak yeni bir boyuta taşıyacak.

‘IŞİD’E karşı PKK’ doğru değil

Batılı diplomata göre “Türkiye’nin IŞİD’e karşı mücadelede ciddi olmadığı ve ABD’ye üslere erişim sağlama görüntüsü altında PKK’ya operasyon düzenlediği” algısı, çok dar bir bakış açısı ve Türkiye’nin IŞID’e karşı savaşta göstermiş olduğu çabaları ve sağladığı katkıları doğru yansıtmıyor. Çünkü ABD’nin Türkiye’deki üslere erişiminin sağlanması anlaşması, Türkiye’nin PKK’ya operasyon yapmasına ilişkin bir anlaşmayı içermiyor.  İşbirliği çerçevesinde ilk adım, İncirlik’ten kalkan silahlı İHA’nın IŞİD’i vurması oldu. Anlaşmanın ikinci yansıması da, sayıları zamanla artacak ABD savaş uçaklarının Türkiye’deki üslere gelmesi olacak. O uçaklar IŞİD’e karşı operasyon yapacak. ABD, Türkiye’nin de IŞİD’e karşı operasyonlara daha kapsamlı bir şekilde katılmasını, müstakil hava operasyonları yapmasını istiyor. Washington da yakın gelecekte TSK’nın IŞİD’e karşı daha kapsamlı hava operasyonları yapması bekleniyor.

Diğer üsleri de açalım

ABD uçaklarının kullanımı konusu, İncirlik üssü ile sınırlı değil. Türkiye, başka üslerinin de kullanılabileceği şeklinde bir talebi ve teklifi ABD’ye iletti ve iki ülke askeri yetkilileri bu teklif üzerinde çalışıyor.

Türkiye ile ABD arasındaki görüşmelerde IŞİD’in bir gecede ortaya çıkmadığı gerçeğinden hareketle, mücadelenin de uzun soluklu olacağı ifade edildi. Ortak hedef IŞİD’in bitmesi. İlk etapta Azez ve Cerablus arasındaki bölgenin IŞİD’den temizlenmesi için çalışılıyor. Bu, örgütün lojistik kaynaklarını kesecek. Türk ve ABD güvenlik güçleri, aynı zamanda IŞİD’in Afrika’dan, Avrupa’dan Suriye’ye insan ve lojistik sağlamasına yarayan kaçakçılık ağını engellemek için de işbirliği yapıyor. IŞİD’in elinde tuttuğu alanı kısıtlamak hem de çeşitli kaynaklara erişimini engellemek, IŞİD’i zayıflatmak ve yenilgiye uğratmak, Suriyeliler’in topraklarına dönmesini sağlamak ve bütün dini ve etnik grupları kapsayacak demokratik bir hükümetin kurulmasını sağlamak nihai amaç.

PYD taktik müttefik

ABD, birleşik Suriye’yi destekliyor. IŞİD’den temizlenecek bölgelere Esad güçlerinin yerleşmesine sıcak bakmıyor. Destek verilen (PYD gibi) yerel unsurların yerleşmesinde sakınca görülmüyor ancak, PYD’nin birleşik Suriye’ye ve IŞİD’den aldıkları bölgelerdeki demografik yapıya saygı duymasını bekliyor. PYD’ye şu uyarı yapılmış: Suriyeli Araplar, Türkmenler, kimi yerlerde Suriyeli Kürtler, güvenli olduğunu hissettiklerinde IŞİD’den temizlenen (Tel Abyad gibi) yerlere dönebilmeliler. ABD PYD’yi stratejik bir müttefik değil, taktiksel olarak desteklenen bir grup olarak görüyor.

Amerikan ve Türk askeri güçlerinin Suriye’de kara operasyonu yapması konusunda bir görüşme yok. Konunun tartışılması söz konusu değil. Uluslararası hukuktaki karmaşık durumu nedeniyle ABD uçuşa yasak bölge, güvenli bölge gibi kavramlara da sıcak bakmıyor.

PKK operasyonel hak

ABD, PKK’yı Terör örgütü olarak görüyor. Bu nedenle PKK’ya yönelik operasyonları Türkiye’nin kendi savunma hakkına saygı kapsamında değerlendiriyor. ABD, TSK operasyonlarının, PKK tarafından başlatılan saldırılara bir cevap olarak yapıldığına inanıyor. ABD, Türkiye’de uzun zaman süren ihtilafın ve şiddetin yeniden yaşanmasını istemiyor. Çözüm sürecini Türkiye’nin iç meselesi sayıyor. Türk vatandaşlarının barışçıl ve demokratik çözüme olan inançlarını önemli bulan ABD, sürece geri dönülmesi için atılacak ilk adımı da PKK’nın şiddet ve teröre son vermesi olarak görüyor.

Sivil kayıp konusu önemli

Türkiye’nin Kuzey Irak’a operasyonu sırasında Zergele’de sivil kayıplar olduğu haberlerini yakından izleyen ABD, Türk hükümetinin bu konuda bir inceleme başlatılacağını açıklamasından memnun. Gerçeklerin ortaya çıkarılması açısından en önemli ve doğru yol olarak soruşturmayı gören ABD, Irak’ta, Afganistan’da benzer olaylar yaşandığında da aynı yola başvuruyor.

Erdoğan-Obama görüşmesi

Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan ABD’ye gitmek istediğini açıkladı ama şu ana dek herhangi bir ziyaret ya da Türkiye ve ABD devlet başkanları arasında bir buluşma konusunda somut bir bilgi yok.

Sonuç, seçmenin iradesini yansıtmalı

ABD, IŞİD ve PKK ile ilgili gelişmelerle birlikte 7 Haziran seçimlerinden sonra devam eden koalisyon çabalarını da yakından izliyor. Batılı diplomatın bu konudaki yorumu şöyle: “Bu bağlamda birinci husus, sürecin sonunda hangi hükümet çıkarsa çıksın, nasıl bir hükümet çıkarsa çıksın biz bu hükümetle çalışacağız. Bu konuyla ilgili bizim ne düşündüğümüzden daha önemli olan, Türklerin bu iç mesele konusunda ne düşündükleridir. Bu bağlamda da bizim beklentimiz, bu devam etmekte olan sürecte, Türk vatandaşlarının, seçmenlerin göstermiş olduğu iradeyi ortaya koyan sonuçların ortaya çıkmasıdır.”