Türkiye'nin ilk çamaşır ve bulaşık makinası fabrikası yıkılıyor
Bursa'da 1950'li yıllarda ilk yerli çamaşır ve bulaşık makinesinin üretildiği tarihi Tolon Fabrikası'nın, kentsel dönüşüm projesi uygulaması kapsamında yıkılmasına başlandı.
Merkez Osmangazi ilçesi Soğanlı Mahallesi Tabakhaneler Bölgesi'ndeki fabrikanın yıkılmasına tepki gösteren Mimarlar Odası Bursa Şubesi Başkanı Can Şimşek, binanın cumhuriyet dönemi sivil mimari örneklerinden biri olduğunu söyledi. Şimşek, Koruma Kurulu'nun ‘yıkılma tehlikesi olabilir' kararı bile tebliğ edilmeden cuma günü, alelacele yıkımlara başlandığını söyledi.
Yıkımın ana yoldan görünmesini engelleyecek şekilde arka bölümden başlandığını kaydeden Şimşek, "Bu şehrin yöneticileri bu kente ihanet etmeye devam ediyorlar. Tarih, Bursa'ya bunları yapanı affetmeyecektir" dedi.
Gözyaşları içinde yıkım çalışmalarını izleyen Mimarlar Odası Bursa Şubesi ÇED Kurulu Sekreteri mimar Defne Benol ise "Koruma yasası ilk kez Fransa'da ilk adı ‘hatıralar için kanun' olarak çıkartılmıştır. Biz tarihi mirasımızı, bu topraklarda yapılmış ilk çamaşır makinası fabrikamızın binasını koruyamıyoruz. Böyle bir mirası yok ederek nereye varılmak isteniyor anlayamıyoruz" diye konuştu.
Yıkıma tepki gösteren Şehir Plancısı ve Mimar Osman Ayradilli de "Başka yapıları yıkamayan belediye Cumhuriyet döneminin Bursa'daki örneklerinden olan bu güzelim fabrika binasını yıkmakta tereddüt etmiyor" dedi.
Makina Mühendisleri Odası Bursa Şube Başkanı İbrahim Mart ise "Tolon Fabrikası'nın yıkılmasına değil karar vermek, tanıklık etmek bile üzüntü verici ve düşündürücüdür" dedi. Yıkım kararları ile proje uygulamalarının proje demokrasisinden uzak ve çoğunlukla hatalı olduğunu kaydeden Mart, ""Verilen hatalı kararlarla kente karşı suç işleniyor" diye konuştu.
Bursa Osmangazi Belediye Meclis üyesi MHP'li Cemil Aydın ise "Türkiye'nin ilk çamaşır makinası fabrikasının korunacağı söylenen bina an itibariyle yıkılıyor. Verilen sözler yine unutuldu şehrin tarihi mirası yok edildi" dedi.
Tolon fabrikası
Yıkım çalışmaları devam eden binada 1950 yılında ilk yerli çamaşır ve bulaşık makinesi üretildi. Fabrikayı kuran Kamil Tolon, Hukuk Fakültesi mezunu olmasına rağmen Türkiye'de birçok makinenin ilk yerli üretimlerini, kendi tasarımlarıyla gerçekleştirmesiyle tanınıyor. Kamil Tolon, 1945 yılında Türkiye'nin ilk dokuma tezgahını, bobin sarma ve çözgü makinesini tasarlayıp, üretti. 1948 yılında da Türkiye'nin ilk biçer-döverini üreten Tolon, 1949'da ilk santrifüjlü su pompası 1952'de ilk elektrik motorunu üretmeyi başardı. Tolon, 1950 yılında, 100 kişilik lojmanı, 7 bin metrekare kapalı alanı bulunan fabrikayı inşa etti. İleri görüşe sahip olan Kamil Tolon ürettiği ürünlerinin 1953 yılından itibaren o dönemki adıyla İhtira Beratı'nı yani patent hakkını da aldı. 1990'lı yıllarda yeni tesislerine taşınan Tolon firması bugün de sanayi tipi çamaşır ve kurutma makinaları imalatı yapıyor.