Uğur Gürses yazdı: 'Ekonomik savaş' söylemi ve sonuçları

Uğur Gürses*

ABD ile diplomatik kriz doğal olarak mali piyasaları tedirgin ederdi; etti de. Ancak bu krize gelen kadar ekonominin zaten “adı konmamış” bir krizde olduğu herkesin malumu.

Dolar kuru 4.90’da iken kriz yoktu da 5.5-6 hatta bugünkü gibi 6.5’e gelince mi kriz oldu?

Dışa açık bir ekonomi iseniz sermaye hareketleriniz serbest ise ABD gibi bir ülke ile diplomatik kriz yaşıyorsanız sermaye kaçar. Kaçarken de kur yükselir. Zira sizin hikayenize gelmişse; getirdiği dövizleri baştan bozdurup tahvilinizi ya da hisse senedinizi satın almıştır. Hem bu varlıkların riskini, hem de sizin paranızın riskini almıştır.

Diplomatik kriz çıktığında da varlıklarını satarak dövizine dönmek ister; bu da kuru yukarı iter. Şimdi buna “TL’yi aşağı çekmek için manipülasyon yapıyorlar” denmez.

Hakkıdır; tahvilini ya da hissesini satar; aldığı TL’lerle dövizini alıp transfer eder, çıkar.

Şimdi içeride kalıp da döviz kuru riskini ortadan kaldırmak için swap yapanın önünü de keserseniz “örtülü sermaye kontrolü” olarak görülür. Nitekin perde arkasından konuşuyorlar da.

Siyasetçiler kötü ekonomik koşulları ABD ile çıkan diplomatik krize yıkmak için “ekonomik savaş ilan ettiler”, “kuru kurşun gibi kullanıyorlar” diyerek politik sorumluluğu ABD’ye ve Trump’a havale etmek isterken bir şey daha oluyor; bu söylemden korkan yurttaşlar dövizlerini bankalardan çekiyor.

Zeten baskıyla yaratılan tek seslilik ortamında “fısıltı gazetesinin” yolunu açmıştı siyasetçiler; sokakta yayılan fısıltı ile tedirginlik yayılırken bir de “bize ekonomik savaş ilan ettiler” türü açıklamalar vatandaşı iyice tedirgin ediyor.

27 Temmuz-24 ağustos arası dönemde bankalardaki döviz mevduat hesaplarında 7.9 milyar dolarlık azalış var. Tek başına 17 Ağustos’la biten haftada 7.5 milyar dolarlık azalış dikkat çekiyor.

Ne olmuş? Dolar kurunun 7’ye vurduğu hafta vatandaş döviz mi bozdurmuş? Böyle olmadığını görüyoruz. Nereye bakarak? TL mevduatlara bakarak. Aynı 1 aylık dönemde, TL toplam mevduat 25 milyar artmış. Yani 4.4 milyar dolar karşılığı (vadeli TL mevduat artışının karşılığı da 1.4 milyar dolar ediyor). Bu TL mevduat artışının da yüzde 67’si vadesiz mevduat artışı. Özellikle de bayram öncesi hafta devletin bankalara emeklilere ikramiye ve maaş ödemesi için geçtiği fonlardan oluşan bir akımın olduğu dönemde olmuş. Özeti şu; vatandaş döviz bozdurmamış, dövizi çekmiş.

Bunun böyle olduğunu teyit eden başka bir kanal da Merkez Bankası’nın efektif kasasındaki 1.1 milyar dolarlık azalış. Yani Merkez Bankası kasalarında her zaman bulundurduğu yabancı para efektifleri bu çekilişi karşılamak için bankalara vermiş.

Nitekim Merkez Bankası’nın bu dalgaya karşı döviz cinsi zorunlu karşılıkları serbest bırakması ile bankalar rahatlıkla bu döviz hesabı çekilişlerini karşıladılar. Ancak bu durum sürdürülebilir değil. Önceki yazıda da not düştüğüm gibi; bu defa bizatihi rezerv azalışı bir stigma halini alacak, Türkiye’nin kredi kanalları daha da daralacak.

Ankara siyaseti ekonomideki erozyonu-depremi karşılamak için temel adımları atmak yerine “bize savaş ilan ettiler” söylemini tekrarlayıp duruyor. TL’yi güçlendirecek adımları göremeyen yurttaşlar daha da tedirgin oluyorlar.

Siyasetçiler Trump’ı vatandaşa şikayet etmek yerine TL’yi savunmak için adımları atmalılar; en başta Merkez Bankası’nın elini serbest bırakmalılar.

*Bu yazı, ilk olarak Uğur Gürses'in kişisel internet sitesinde yayınlanmıştır.