Ukrayna savaşı: Sahte TikTok videoları milyonlarca kez izlendi
TikTok, Ukrayna savaşıyla ilgili üretilen sahte videoların milyonlarca kişi tarafından izlendiği sosyal medya platformlarından biri oldu.
Çoğunluğu 30 yaş altı bir milyardan fazla üyesiyle birçok gencin Ukrayna'daki gelişmeleri takip ettiği TikTok, sahte ve yalan haberlerin yayılmasıyla başa çıkmakta zorlanıyor.
Haber doğrulama sitesi NewsGuard'ın araştırmasına göre, platforma giren yeni bir kullanıcı 40 dakika içinde Ukrayna'yla ilgili sahte içeriğe yönlendirilebilir.
Facebook, Instagram ve Twitter gibi sosyal medya platformları savaşla ilgili sahte ya da yalan videoları etiketlerken TikTok da bununla ilgili adım attığı konusunda ısrar ediyor.
BBC'ye göre platformda yer alan sahte ve yanlış haberler birkaç kategoriye ayrılıyor.
Sahte canlı yayınlar
Savaşın ilk günlerinde, TikTok'ta açılan sahte canlı yayınlar yüksek izlenme sayılarına ulaştı.
Tarif kolay, kullanıcı eski çatışmalardan ya da askeri tatbikatlardan dramatik bir video buluyor, buna sahte bir patlama ya da açılan ateş sesi ekliyor, canlı yayını başlatıyor ve belli bir izlemeye ulaşınca da bağış istiyor.
Bu tip yayınların çoğu YouTube'dan, özellikle Ukrayna'nın 2017 yılına ait askeri tatbikat görüntüleri alınarak hazırlanıyor. Mart ayı ortasında bu şekilde hazırlanan bir yayın neredeyse 30 milyon kişi tarafından izlendi.
Kullanıcılar canlı yayınlara, sonradan nakit paraya çevrilebilen puanlar gönderebiliyor.
Yanlış bilgi izleme üzerine çalışan bağımsız araştırmacı Abbie Richards, bu tip canlı yayınlar yapanların genellikle TikTok'un hediye sistemiyle para kazanmak amacında olduklarını söylüyor.
Pek çoğu #Ukraine (Ukrayna) ya da #UkraineWar (Ukrayna Savaşı) etiketlerini kullanıyor.
Video oyunları
Askeri video oyunları ya da bilgisayar üretimli imgeleme (CGI) ile hazırlanmış görüntüler de gerçek savaş yayını gibi hazırlanabiliyor.
Arma 3 ve Call of Duty gibi oyunlardan kesilen görüntülerle sahte hava saldırısı, hatta bir savaş uçağının vurulduğunu gösteren uydu görüntüleri hazırlanabiliyor.
Bazı hesaplar daha gerçekçi olması için televizyon dizilerinden ya da savaş filmi sahnelerinden kesitler de kullanıyor.
Bir kişinin tankın üzerine patlayıcı madde bıraktığını gösteren, aslında paintball benzeri çatışma simülasyon oyunu olan airsoft sırasında çekilen ve Ocak ayında YouTube'a yüklenen bir video, Ukrayna'dan gönderilmiş gibi hazırlanarak TikTok'ta yayınlandı ve 24 milyon kez izlendi.
CGI ile hazırlanan füze patlama görüntüsüyle yapılan canlı yayın ise geçen yıldan bu yana 2,3 milyon kişi tarafından görüntülendi.
Araştırmacı Richards, bu tarz videoların altına, kullanıcıların "video oyunundan alıntı" ya da "uydurma" olduğunu belirten yorumlar yaptığını söylüyor. Fakat yayıncılar bu yorumları engelleyebiliyor ve bu tip uyarılar kayboluyor.
Eski videolar
Eski savaş ve çatışma videoları da yeni savaş videoları kurgulamak için kullanılıyor. BBC, Ukrayna'nın işgali başladığından bu yana, Libya, Suriye ve Çeçenistan savaşlarından kalma videoların yeni çatışma videoları olarak sunulduğunu ortaya çıkarıyor.
Rusya ve Ukrayna güçleri arasında geçen bir çatışma videosu 7,7 milyon kişi tarafından izlendi. Ancak bu aslında 2014'te Çeçenistan'da silahlı cihatçı grupların yaptığı bir saldırının görüntüleriydi.
Videoların üzerine "son dakika" ya da "canlı" gibi başlıkların atılmasıyla haberin asıl kaynağı da saklanıyor.
Bazıları ise Ukrayna ve Rusya arasında 2014 yılında yaşanan çatışma görüntülerini kullanarak sahte videolar üretiyor.
Ukrayna tanklarının başkent Kiev'i savunduğunu gösteren bir video 9 milyon kez izlendi. Gerçekte bu görüntüler birkaç yıl önce bağımsızlık günü için hazırlanan askeri tören sırasında çekilmişti.
Ukrayna bayraklı bir tank videosunun apartmanların bulunduğu bir sokakta ilerlediğinin görüldüğü bir başka video ise 4 milyon kez izlendi. Bu video da 2014 yılında Rusya ve Ukrayna arasındaki çatışmalar sırasında çekilmişti.
Richards, TikTok'un videonun yayımlanma tarihi üzerinden basit önlemler alarak bu eski görüntülerin viral olmasını engelleyebileceğini söylüyor.
Sınırlı şeffaflık
Meta çatısı altındaki Facebook ve Instagram gibi TikTok da bağımsız doğrulama kuruluşlarıyla ortaklaşa çalışıyor. Ancak Facebook ve Instagram, platformlarında yayınlanan sahte ya da yanlış bilgi içeren Ukrayna içeriklerini etiketlerken bu tarz bildirimler TikTok'ta sık görülmüyor.
Richards, diğer platformlar kullanıcılarını korumak için gereken korumayı sağlamakla birlikte kendisi gibi araştırmacı, gazeteci ve akademisyenler için şeffaf ve analitik araçlar sunduğunu ancak TikTok'un bunu yapmadığını söylüyor. Bir diğer konu da TikTok kullanıcılarının genellikle platformdaki yalan haberleri çürütmek gibi bir isteğinin olmaması.
Bir TikTok sözcüsü BBC'ye, platformu güvenli tutmak için çaba gösterdiklerini, Rusça ve Ukraynaca içerikler için izleme ve doğrulama yapmak için kaynaklarını geliştridiklerini, bunun için yerel dil uzmanlarıyla ve bağımsız doğrulama kuruluşlarıyla çalıştıklarını söyledi.