Ülke rehberi: Ermenistan
T24 - Batı'da Türkiye, kuzeyde Gürcistan ile sınır komşusu olan Ermenistan, denize çıkışı olmayan bir ülke.Bir zamanlar "Sovyetler'in silikon vadisi" olarak anılan Ermenistan, Sovyetler Birliği'nin 1991'de dağılmasından bu yana büyük değişimlere uğradı.Eski pazarların ortadan kalkması ile çöken ekonomi, aradan geçen sürede toparlanma işaretleri gösteriyor. Ancak yeni iş alanları yaratılabilmesi ve yoksulluğun önlenmesi yolunda istenen yol katedilebilmiş değil.BBC Türkçe'nin hazırladığı dosyaya göre Ermenistan ayrıca Karabağ sorunu dolayısıyla, Türkiye ve Azerbaycan tarafından uygulanan ticaret ambargosu altında.Erivan yönetimi 1915-1917 yılları arasında Osmanlı İmparatorluğu'nun tehcir uygulamaları sırasında binlerce Ermeninin ölümünün soykırım olduğunu öne sürüyor. Bunun Türkiye ve diğer ülkelerce bu şekilde kabul edilmesine çalışıyor.Dünyanın pek çok farklı ülkesine yayılmış durumdaki diaspora halkı için de bu, önem verdikleri bir konu.Yüksek dağları, gölleri ve kaplıcaları ülkenin gurur duyduğu doğal güzellikleri arasında.Genel Bilgiler
İpek Yolu üzerinde yer alan bölge, bu nedenle tarih boyunca pek çok kültürle etkileşim içine girmişti.İlk Hıristiyan medeniyetlerinden birisi kabul edilen ülkede Hıristiyan medeniyetinin izleri dördüncü yüzyıla kadar gidiyor.Ancak Ermeniler yüzyıllarca Pers ve Osmanlı hakimiyetinde kaldı.Ermeni dili Hint-Avrupa dillerinden birisi; ancak kendine has bir alfabeye sahip.İlk bağımsız Ermeni Cumhuriyeti, Birinci Dünya Savaşı sonunda kuruldu. Ancak kısa ömürlü oldu.Bolşevikler bölgeyi 1920'lerin başında Sovyetler Birliği'ne dahil ettiler.Sovyetler'in dağılması ile Ermenistan'ın 1991'de bağımsızlığına kavuşması ise Azerbaycan'da Ermenilerin sayıca çoğunluk oldukları Karabağ bölgesinde yaşanan sorunla gölgelendi.Çünkü aynı yıl Karabağ'daki Ermeniler, bağımsızlık talebiyle topyekün savaşa giriştiler ve Ermenistan onlara destek ve asker sağladı. 1994'te varılan ateşkes de tam bir çözüm getirmedi.1999'da Erivan'daki parlamentoyu basarak, Başbakan Vazgen Sarkisyan'ın da aralarında olduğu siyasetçileri öldüren silahlı kişiler, eylemlerine Ermeni halkının içinde bulunduğu kötü koşullarının neden olduğunu söylediler.Ermenistan, tarihi boyunca göçmen dalgalarına tanık oldu. Ancak son dönemde ülkeden yaşanan kaçış kaygı yaratıyor.Gençlerin daha iyi bir yaşam için başka ülkelere yerleşmesi sonucu Ermenistan'ın bağımsızlığa kavuşmasından bu yana nüfusunun yüzde 25'ini kaybettiği düşünülüyor. Bu ekonomi açısından da olumsuz sonuçlar yaratıyor.Ermenistan'da halkın yüzde 50'sinin yoksulluk sınırı altında yaşadığı tahmin ediliyor. Yolsuzluk ve siyasi suikastler de toplumsal yaşama yansıyan diğer sorunlar.Hükümet, turizmi ve teknoloji bölgeleri oluşturulmasını teşvik etmeye çalışıyor. Ancak yabancı yatırımcılar yine de ülkeye temkinli yaklaşıyor.Son yıllardaki reformlar göreli bir istikrar ve bir ölçüde büyüme sağladı.Ermenistan enerji ihtiyacının önemli bölümünü Rusya'dan satın aldığı doğal gazla karşılıyor.Eski Sovyetler Birliği'nin parçası olan diğer cumhuriyetler gibi Erivan da son dönemde süratli ve büyük fiyat artışları ile karşı karşıya kaldı. Rus devlet doğal gaz şirketi Gazprom, 2006 Nisan'ında fiyatı neredeyse ikiye katladı.Rus gazı ülkeye Gürcistan üzerinden geçen boru hatları ile taşınıyor.Ülkenin elektrik üretimi için bel başladığı bir diğer kaynak ise Metsamor nükleer santralı. Ancak santralın güvenli olup olmadığı konusu endişe yaratıyor.Başkent Erivan'ın batısındaki Metsamor santralı 1988 yılında bölgeyi sarsan şiddetli deprem sonrasında kapatılmıştı. Ancak ekonomik gerekçelerle 1995'te yeniden faliyete açıldı.Ülke, 2001 yılında Avrupa Konseyi üyesi oldu.LiderlerDevlet Başkanı: Serj SarkisyanSerj Sarkisyan Şubat ayında yapılan devlet başkanlığı seçimi öncesi başbakan olarak görev yapıyordu.Sarkisyan'în oyların yaklaşık yüzde 53'ünü alarak seçimi kazandığı açıklandı.Binlerce muhalif ise seçimde usulsüzlük yapıldığını belirterek sokaklarda protesto gösterileri düzenledi.Dönemin Rusya Federasyonu Başkanı Vladimir Putin Sarkisyan'ı seçim zaferi nedeniyle kutladı.Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı AGİT de seçimin büyük oranda uluslararası standartlara uygun şekilde yapıldığını bildirdi.Serj Sarkisyan, eski devlet başkanı Robert Koçaryan'ın yakın müttefikiydi.Koçaryan Sarkisyan'ı, 2007 yılı Mayıs ayındaki genel seçimler sonrası başbakanlığa atamıştı.1954'te Dağlık Karabağ'da doğan Serj Sarkisyan, eski bir Sovyet askeri.Serj Sarkisyan daha önce bağımsızlığını sadece Ermenistan'ın tanıdığı Dağlık Karabağ Cumhuriyeti bünyesindeki Savunma Komisyonu'nda bulunmuş, Ermenistan'da Savunma Bakanı ve Ulusal Güvenlik Bakanı olarak da görev yapmıştı.Dağlık Karabağ yüzünden Ermenistan'la Azerbaycan arasındaki savaşta 35 bin kişi hayatını kaybetmiş, bir milyondan fazla Dağlık Karabağ sakini evlerini terk etmek zorunda kalmıştı.Bölge, Azerbaycan'ın parçası olmasına rağmen, 1994'teki ateşkesten bu yana fiilen Ermenilerin denetiminde.Serj Sarkisyan'ın gündemindeki konulardan biri de, Dağlık Karabağ'ın nihai statüsünü belirlemeye yönelik barış görüşmelerine yeniden başlanması.Sarkisyan seçim öncesi ayrıca Ermenistan halkının yaşam standartlarını yükseltme sözü vermişti.MedyaErmenistan'da hükümet, ulusal televizyon ve radyolar üzerinde denetim yetkisine sahip. İki kamu televizyonu dışında 40 kadar da özel televizyon yayın yapıyor.Ulusal televizyonun yayınları Azerbaycan'ın pek çok yöresine ulaşırken, Ermeniler de Rus televizyonlarını izleyebiliyor.Ana haber kaynağı olarak yazılı basını görenler ise pek az. Gazetelerin tirajı fazla yüksek değil, çoğunun sahibi de zengin işadamları veya siyasi partiler.Ülkede tüm yazılı, görsel ve sesli basın kuruluşlarının Adalet Bakanlığı'nca tescil edilmesi gerekiyor.2004 yılında çıkarılmış olan bir yasa medyada sansürü yasaklıyor. Ancak sözlü ve yazılı iftira, Ermenistan'da hapis cezasına tabi bir suç olarak kabul ediliyor. Gazetecilerin bu yasalar uyarınca mahkumiyeti de sıkça yaşanan bir durum.ABD merkezli sivil toplum kuruluşu Freedom House ülkede otosansürün özellikle yolsuzluk, güvenlik ve Dağlık Karabağ bölgesi ile ilgili konularda yaygın olduğunu belirtiyor.
İpek Yolu üzerinde yer alan bölge, bu nedenle tarih boyunca pek çok kültürle etkileşim içine girmişti.İlk Hıristiyan medeniyetlerinden birisi kabul edilen ülkede Hıristiyan medeniyetinin izleri dördüncü yüzyıla kadar gidiyor.Ancak Ermeniler yüzyıllarca Pers ve Osmanlı hakimiyetinde kaldı.Ermeni dili Hint-Avrupa dillerinden birisi; ancak kendine has bir alfabeye sahip.İlk bağımsız Ermeni Cumhuriyeti, Birinci Dünya Savaşı sonunda kuruldu. Ancak kısa ömürlü oldu.Bolşevikler bölgeyi 1920'lerin başında Sovyetler Birliği'ne dahil ettiler.Sovyetler'in dağılması ile Ermenistan'ın 1991'de bağımsızlığına kavuşması ise Azerbaycan'da Ermenilerin sayıca çoğunluk oldukları Karabağ bölgesinde yaşanan sorunla gölgelendi.Çünkü aynı yıl Karabağ'daki Ermeniler, bağımsızlık talebiyle topyekün savaşa giriştiler ve Ermenistan onlara destek ve asker sağladı. 1994'te varılan ateşkes de tam bir çözüm getirmedi.1999'da Erivan'daki parlamentoyu basarak, Başbakan Vazgen Sarkisyan'ın da aralarında olduğu siyasetçileri öldüren silahlı kişiler, eylemlerine Ermeni halkının içinde bulunduğu kötü koşullarının neden olduğunu söylediler.Ermenistan, tarihi boyunca göçmen dalgalarına tanık oldu. Ancak son dönemde ülkeden yaşanan kaçış kaygı yaratıyor.Gençlerin daha iyi bir yaşam için başka ülkelere yerleşmesi sonucu Ermenistan'ın bağımsızlığa kavuşmasından bu yana nüfusunun yüzde 25'ini kaybettiği düşünülüyor. Bu ekonomi açısından da olumsuz sonuçlar yaratıyor.Ermenistan'da halkın yüzde 50'sinin yoksulluk sınırı altında yaşadığı tahmin ediliyor. Yolsuzluk ve siyasi suikastler de toplumsal yaşama yansıyan diğer sorunlar.Hükümet, turizmi ve teknoloji bölgeleri oluşturulmasını teşvik etmeye çalışıyor. Ancak yabancı yatırımcılar yine de ülkeye temkinli yaklaşıyor.Son yıllardaki reformlar göreli bir istikrar ve bir ölçüde büyüme sağladı.Ermenistan enerji ihtiyacının önemli bölümünü Rusya'dan satın aldığı doğal gazla karşılıyor.Eski Sovyetler Birliği'nin parçası olan diğer cumhuriyetler gibi Erivan da son dönemde süratli ve büyük fiyat artışları ile karşı karşıya kaldı. Rus devlet doğal gaz şirketi Gazprom, 2006 Nisan'ında fiyatı neredeyse ikiye katladı.Rus gazı ülkeye Gürcistan üzerinden geçen boru hatları ile taşınıyor.Ülkenin elektrik üretimi için bel başladığı bir diğer kaynak ise Metsamor nükleer santralı. Ancak santralın güvenli olup olmadığı konusu endişe yaratıyor.Başkent Erivan'ın batısındaki Metsamor santralı 1988 yılında bölgeyi sarsan şiddetli deprem sonrasında kapatılmıştı. Ancak ekonomik gerekçelerle 1995'te yeniden faliyete açıldı.Ülke, 2001 yılında Avrupa Konseyi üyesi oldu.LiderlerDevlet Başkanı: Serj SarkisyanSerj Sarkisyan Şubat ayında yapılan devlet başkanlığı seçimi öncesi başbakan olarak görev yapıyordu.Sarkisyan'în oyların yaklaşık yüzde 53'ünü alarak seçimi kazandığı açıklandı.Binlerce muhalif ise seçimde usulsüzlük yapıldığını belirterek sokaklarda protesto gösterileri düzenledi.Dönemin Rusya Federasyonu Başkanı Vladimir Putin Sarkisyan'ı seçim zaferi nedeniyle kutladı.Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı AGİT de seçimin büyük oranda uluslararası standartlara uygun şekilde yapıldığını bildirdi.Serj Sarkisyan, eski devlet başkanı Robert Koçaryan'ın yakın müttefikiydi.Koçaryan Sarkisyan'ı, 2007 yılı Mayıs ayındaki genel seçimler sonrası başbakanlığa atamıştı.1954'te Dağlık Karabağ'da doğan Serj Sarkisyan, eski bir Sovyet askeri.Serj Sarkisyan daha önce bağımsızlığını sadece Ermenistan'ın tanıdığı Dağlık Karabağ Cumhuriyeti bünyesindeki Savunma Komisyonu'nda bulunmuş, Ermenistan'da Savunma Bakanı ve Ulusal Güvenlik Bakanı olarak da görev yapmıştı.Dağlık Karabağ yüzünden Ermenistan'la Azerbaycan arasındaki savaşta 35 bin kişi hayatını kaybetmiş, bir milyondan fazla Dağlık Karabağ sakini evlerini terk etmek zorunda kalmıştı.Bölge, Azerbaycan'ın parçası olmasına rağmen, 1994'teki ateşkesten bu yana fiilen Ermenilerin denetiminde.Serj Sarkisyan'ın gündemindeki konulardan biri de, Dağlık Karabağ'ın nihai statüsünü belirlemeye yönelik barış görüşmelerine yeniden başlanması.Sarkisyan seçim öncesi ayrıca Ermenistan halkının yaşam standartlarını yükseltme sözü vermişti.MedyaErmenistan'da hükümet, ulusal televizyon ve radyolar üzerinde denetim yetkisine sahip. İki kamu televizyonu dışında 40 kadar da özel televizyon yayın yapıyor.Ulusal televizyonun yayınları Azerbaycan'ın pek çok yöresine ulaşırken, Ermeniler de Rus televizyonlarını izleyebiliyor.Ana haber kaynağı olarak yazılı basını görenler ise pek az. Gazetelerin tirajı fazla yüksek değil, çoğunun sahibi de zengin işadamları veya siyasi partiler.Ülkede tüm yazılı, görsel ve sesli basın kuruluşlarının Adalet Bakanlığı'nca tescil edilmesi gerekiyor.2004 yılında çıkarılmış olan bir yasa medyada sansürü yasaklıyor. Ancak sözlü ve yazılı iftira, Ermenistan'da hapis cezasına tabi bir suç olarak kabul ediliyor. Gazetecilerin bu yasalar uyarınca mahkumiyeti de sıkça yaşanan bir durum.ABD merkezli sivil toplum kuruluşu Freedom House ülkede otosansürün özellikle yolsuzluk, güvenlik ve Dağlık Karabağ bölgesi ile ilgili konularda yaygın olduğunu belirtiyor.