Yargının 'tek çatı' altında toplanması fikri, Yargıtay'ın önerisi çıktı!

08 Şubat 2013 07:23

Hülya Karabağlı/Volkan Koç

AKP'nin Anayasa Komisyonu'na (AK) gönderdiği 'Yargıtay kaldırılsın' önerisinin daha önceden, Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı (YCB) tarafından, komisyona gönderildiği öğrenildi.

Geçen yılın Mart ayında, Yargıtay tarafından komisyona gönderilen 15 sayfalık öneride, yargının 'tek çatı' altında toplanması ve farklı mahkemele arasında, zaman zaman ortaya çıkan uyuşmazlıkların kaldırılacağı belirtiliyor. AK'ye gönderilen öneri taslağında Yargıtay, 'Askeri Yargıtay, Askeri Yüksek İdare Mahkemesi ve Uyuşmazlık Mahkemesi'nin kaldırılıp, yerine Yüksek Mahkeme Cumhuriyet Başsavcılığı'nın kurulmasını önerdi.

'Yüksek Mahkeme Cumhuriyet Başsavcılığı kurulsun'

Yeni Anayasa'da yargı birliğinin sağlanması hâlinde veya u ihtimal gerçekleşmese bile yüksek mahkemelerin savcılığı görevini ve kanunla verilen diğer görevlerini yerine getirmek üzere 'Yüksek Mahkeme Başsavcılığı' kurulmalıdır diyen Yargıtay, komisyona verdiği öneride, 'Diğer yargı organlarının nezdinde teşkilatlanmış, ancak görev ve yetkileri sınırlı olan ve esasen fonksiyonel olmayan diğer yüksek mahkeme başsavcılıklarına da gerek kalmayacaktır. İşaret edelim ki Anayasa'da Yargıtay Cunhuriyet Başsavcılığı, Yargıtay nezdinde görev yapan bir kurum olarak düzenlenmesine rağmen diğer yüksek yargı organlarıyla bağlantılı pek çok görevi yerine getirmektedir. Bu nedenle Yüksek Mahkeme Başsavcılığı'nın herhangi bir yüksek mahkeme ile ilişkilendirilmeden bağımsız olarak yapılandırılması yararlı olacaktır' ifadesini kullandı.

'Yargı birliği'

YCB'nin, Anayasa Komisyonu'na gönderdiği 15 sayfalık önerisinde, Yargıtay'ın kaldırılması ve yerine 'Yüksek Mahkeme Cumhuriyet Başsavcılığı'nın kurulması önerildi. 'Türkiye'de yargı birliğini sağlayabilmek için tek yargı yapılanması kabul edilmelidir.' önerisinde bulunan Yargıtay'ın gönderdiği 15 sayfalık önerinin 6. sayfasında, 'Yargı Birliğ' başlığı altında şu ifadelere yer verildi: "Türkiye'de yargı birliğini sağlayabilmek için tek yargı yapılanması kabul edilmelidir. Bu çerçevede, yargı birliğinin sağlanması halinde, 1982 Anayasası'nda, yüksek mahkeme olarak düzenlenmiş olan Askeri Yargıtay, Askeri Yüksek İdare Mahkemesi ve Uyuşmazlık Mahkemesine gerek kalmayacak, tek bir yüksek mahkeme ve alt derece mahkemeleri sistemi kurularak, Avrupa İnsan Haklası Sözleşmesi'nde de öngörülen iki dereceli yargılama sisteminin bir gereği olarak da bölge adliye mahkemeleri (İstinaf Mahkemeleri) yapılandırılabilecektir. Birleştirilen ve yüksek mahkeme adı altında bütünleştirilen sistemde farklı hukuksal normların, derecelerin ve faaliyet alanlarının ise ihtisas mahkemeleri ve daireleri aracılığı ile düzenlenmesi mümkün olabilecektir. Burada hemen eklemek gerekir ki yargı birliğne geçildiğinde ve ihtisas mahkemelerinin kurulması ile birlikte ilk derece mahkemelerinde, bu vesile ile kalite sürat ve etkinliğin arttırılması mümkün olacaktır."

'Geçici ama kötünün iyisi'

Anayasa Komisyonu'na sunulan öneride, kurulacak olan 'tek çatı' modelinin, geçici ama kötünün iyisi olduğunu belirten Yargıtay, konuyla ilgili olarak "Olması gereken hukuk açısından" benimsenmesi gereken ilke nasıl ki tek bir yasama organı veya tek bir yürütme organı varsa, tek bir yargı organı olması gereğidir. Bunun ülkemizin şu an içinde bulunduğu koşullar nedeniyle, sosyal, siyasi veya fiili sebeplerle mümkün olmaması halinde, bir başlangıç olarak anayasa yargısı, adli yargı, idari yargı ve askeri yargı da yüksek mahkeme savcılıklarının "Yüksek Mahkeme Cumhuriyet Başsavcılığı" adı altında birleştirilmesi, "geçici" ama "kötünü iyisi" bir çözüm tarzı olarak düşünülebilecektir." dedi.

Birçok mahkemenin görev alanının birbiri ile kesiştiği gerekçesiyle, davaların uzadığı bundan dolayı da Uyuşmazlık Mahkemesi'nin (UM) kurulduğunu, şayet, yargının tek elde toplanması durumunda, UM'a gerek kalmayacağını belirten Yargıtay "Türkiye'de yargısal alanın çoğu zaman kesiştiği ev çoğu zaman farklı yargı yerlerinin kendilerini aynı konuda görevli gördükleri, bu nedenle davaların gereksiz yere uzayıp gittiği gerçeği de bu objektif zorunluluğu ortaya koymaktadır. İhtisas mahkemeleri arasında çıkması muhtemel görev uyuşmazlıkları da bu sistem içerisinde daha seri biçimde çözümlenebilecek, ayrıca UM adlı altında bir yüksek mahkemeye gerek kalmayacaktır" ifadesini kullandı.

'Öneri maddeleri'

Yargıtay'ın Anayasa Komisyonu'na gönderdiği Yüksek Mahkeme Cumhuriyet Başsavcılığı'nın kurulmasına dair sunulan öneride, kurulması gerektiği belirtilen Yüksek Mahkeme Cumhuriyet Başsavcılığı'nın görev ve yetkilerini tanımlayan 5 madde şöyle:

(1) Yüksek Mahkeme Cumhuriyet Başsavcılığı, mahkemelerin bağımsızlığı ve hâkimlik teminatı esaslarına göre kurulur; Anayasa ve kanunlarla verilen görevleri yerine getirir.

(2) Yüksek Mahkeme Cumhuriyet Başsavcılığı, Yüksek Mahkeme Cumhuriyet Başsavcısı ile yeteri kadar Yüksek Mahkeme Cumhuriyet Başsavcı vekili ve Yüksek Mahkeme Cumhuriyet savcılarından oluşur.

(3) Yüksek Mahkeme Cumhuriyet savcısı, Yargıtay Büyük Genel Kurulu'nun kendi üyeleri arasında gizli oyla belirleyeceği 3 aday içinden Cumhurbaşanı'nca 4 yıl içinde seçilir. Süresi biten yeniden seçilebilir.

(4) Yüksek Mahkeme Cumhuriyet Başsavcı vekilleri, nitelikleri kanunda gösterilen, birinci sınıf Yüksek Mahkeme Cumhuriyet savcıları arasından, Yüksek Mahkeme Cumhuriyet Başsavcısı tarafından atanır. Yüksek Mahkeme Cumhuriyet savcıları, nitelikleri kanunda gösterilen, hâkim ve Cumhuriyet savcıları arasından, Hâkim ve Savcılar Yüksek Kurulu tarafından atanır.

(5) YükseK Mahkeme Cumhuriyet Başsavcılığı'nın kuruluş ve görevleri ile çalışma usul ve esasları, mahkemelerin bağımsızlığı ve hâkimlik teminatı esaslarına göre kanunla düzenlenir.

yargıtay öneri anayasa komisyonu yüksek mahkeme cumhuriyet başsavcılığı