Yeni infaz rejimi: Tehlike kapıda
Nuray Özdoğan*
Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi MHP ve AKP grup başkanvekilleri tarafından imzaya açılan tasarı bugün TBMM Adalet Komisyonu'nda görüşülmeye başlandı.
Eşit ilkesini ihlal eden ayrımcılık içeren taslak metin içeriği itibariyle ceza infaz adaleti açısından kabul edilebilir değil.
Korona virüs salgını hızla yaygınlaşıp ölüm sayılarını artırırken kapalı infaz kurumları ağır bir tablo ile karşı karşıya. Tasarı salgın karşısında tutsakları korumaktan uzak.
Aile ve avukat görüşlerinin virüs nedeni ile yapılamadığı, telefon ile kısıtlı bilgi alınabilen cezaevlerinde salgının hangi aşamada olduğu konusunda kamuoyu bilgilendirilmiyor.
Binlerce tutuklu ve hükümlü aileleri için kaygı verici günler…
Salgın öncesinde de gündemde karantina günlerine denk gelen tasarı, infaz mevzuatında değişiklik ile, aslında hükümetin söz verdiği çevrelere tahliye olanağı sağlanırken, siyasi mahkumlar kapsam dışında bırakılarak kaderleri ile baş başa bırakılıyor.
Teklifin bu hali ile yasalaşması, virüsün de bu hızla yayılması halinde nelerin olabileceğini görmek çok zor değil.
Devletin, kişilerin yaşam hakkı üzerinde tasarruf yetkisi bulunmamakta olup insanlığın evrensel hukuk anlayışının geldiği aşama itibariyle tartışılacak bir husus değildir.
Denetimli serbestlik ve koşullu salıverilme düzenlemesi ile terör suçluluları hariç adli mahkumların büyük bir kısmının tahliyesini sağlayacak olan tasarı, getirdiği yeni infaz rejimi ile siyasi tutsaklar için de infaz koşullarını ağırlaştırmaktadır.
Hukuksuz yargılama süreçleri sonunda ağır cezalar alan şiddetle hiçbir bağı olmayan birçok politik mahkum daha ağır koşullarda infazlarını tamamlamak zorunda kalacakken, çete, uyuşturucu, cinsel suç, işkence ve kötü muamele suçlar dahil adli suçlardan ceza alanlar kısa sürelerde tahliye edilecekler.
Tasarının ne dediğini çözmek çok bilinmeyenli bir denklemin içinde kaybolmak gibi. Uzunca bir süredir, hukuki güvenlik ilkesinden uzak, yasa yapma tekniğine aykırı hazırlanan tasarıları anlamak ve anlamlandırmak biz hukukçular açısından oldukça güç.
Peki tasarı ne diyor?
Gerekçe genel olarak; ceza infaza dair mevzuatların hepsinde yer aldığı üzere ceza infaz sisteminin amacının, yeniden suç işlenmesini engellemek, topluma kazandırmak cezanın özel ve genel önleme etkisini oluşturmak, cezanın yerine getirilmesindeki doğacak sorunların çözümünde, infaz hakimliklerinin uzmanlık mahkemesi olarak düzenlenmesi olarak açıklanmış.
Cezanın infazı aşamasında tüm kararlarda infaz hakimlikleri görevli hale getiriliyor.
İnfaz hakimliklerinin sayısı görev ve yetkisinin arttırılıyor.
Etkinlik ve kalitenin artması için buna ihtiyaç olduğuna birkaç kez vurgu yapılıyor.
Şirketlerin web sayfalarındaki bu kavramları görünce, "Kaliteli" bir infaz yargılaması "kaliteli " bir tutsaklık hayatı demek olmuyor tabi ki.
Tasarı diyor ki, dünyanın birçok ülkesinde cezanın bir bölümü ceza infaz kurumunda bir bölümü dışında infaz edilir. Katılmamak mümkün değil. Denetimli serbestlik ve koşullu salıverme şartları değiştiriliyor. Alternatif tedbir ve denetimli serbestlik hükümlerinin uygulanması önemli.
Mevcut durumda koşullu salıvermesin 1 yıl kalanlar denetimli serbestlikten yararlanılabiliyor.Açık ceza infaz kurumuna ayrılan her hükümlünün 1 yıllık denetimli serbestlik süresinden eşit yararlanmamasının ceza adalet sistemine uygun olmadığı belirtiliyor.
Belli bir miktara kadar olan cezalarda cezaevinde çok az kalınması cezasızlık algısını yaratmakta denilerek cezanın 4/5'ni cezaevinde geçirmiş olma şartı getirilmekte. Özellikle terör örgütü propaganda suçlarında cezaevinde 1 hafta yatarak denetimli serbestlikle çıkış mümkün olmayacak.
Suç işlemek amacıyla örgüt kurmayı düzenleyen TCK 220. maddesi ile tefecilik suçlarında alt ve üst sınırları arttırılarak tutuklama ve cezalandırmalarda hakime geniş takdir yetkisi veriliyor.
İstinaf kanun yolu kapalı olan cezalar tekerrüre esas alınmayacak. Yani yeniden suç işlenmesi halinde arttırım sebebi olmayacak.
Kezzap atana daha ağır ceza
Kasten yaralamaya canavarca saikle yaralama ekleniyor kezzap ile yaralama örnek gösteriliyor. Kadına yönelik şiddetin suçunun ayrıca düzenlenmesi yerine bu madde ile kamuoyunun, özellikle kadınların onayın arandığı anlaşılmakta.
Açık ceza infaz kurumuna geçme
10 yıl ve daha fazla hapis cezası alanlar ile terör suçları örgüt suçları örgüt faaliyeti kapsamında işlenen suçlar, kasten öldürme, cinsel suçlar, uyuşturucu imal ve ticareti yapanları açısından idare ve gözlem kurulu kararı(bu suçlarda kurula Cumhuriyet başsavcısı başkanlık edecek) infaz hakiminin onayı ile açık cezaevine geçebilecek.
Bu madde çete suçundan hüküm giyen Çakıcı vb. tahliye yolunu açacak, terör kapsamındaki tutsaklar açısından ise idare ve gözlem kurullarının, iyileştirme programlarındaki ağırlaştırılmış değişiklikler de dikkate alındığında, serbest bırakma yönünde karar vermesi mümkün görünmemekte.
İnfaz geri bıraktırma süreleri
Gebe olan ve doğumdan itibaren 6 ay geçmemişlerde 6 aylık infaz geri geri bırakma sınırı 1 yıl 6 aya çıkartılıyor.
Hükümlünün eş ve çocukları sürekli hastalık veya malullük nedeni ile bakıma muhtaç ise infaza ara verme süresi 6 aydan 1 yıla çıkarılıyor.
Çalıştığın kadar erken tahliye
İnfaz kanunu 30.maddeye yapılan ekleme modern kölelik dediğimiz iş yurtlarında çalıştırma koşulları kolaylaştırılıyor. Kamu kurum ve kuruluşlarında çalıştırılan mahkumların buradaki süreleri denetimli serbestlik süresine eklenecek. Daha erken tahliye olabilecekler.
Cezaevi dışında da disiplin hükümleri işleyecek!
Yasa gereği disiplin cezaları kurum için eylem ve sözler için işletilmekte iken uygulamada devam ettiği üzere kurum dışındaki eylemleri ve sözleri de disiplin cezası konusu olabilecek .Siyasiler açısından özellikle sevkler sırasında yoğunlaşan hak ihlalleri(sevkler sırasında darp kötü muamele iddiaları oldukça yaygın), hastanelerdeki hak ihlallerinde yaşanacak olaylarda ceza kanunu hükümleri dışında disiplin hükümlerini de işletilecek.
Topluca yemek almama, sessiz direniş vb eylemler, haberleşme ve telefon yasağı ile cezalandırılmakta iken buna telefonla görüşme sırasında telefon hakkı olmayanlarla da görüşme yapmak da eklendi. örneğin ailenizi aradınız telefon hakkı olmayan bir yakınız selam verdi ceza sebebi.
Alkol yasağı
Bu konuda açık yasal düzenleme yok iken kuruma alkol sokmak, bulundurmak, kullanmak hücre cezasını gerektiren eylemler içerisine katılmış.
Çocuklar için
Disiplin konusu eylemlerin içinde kendi yaşam alanını temizlememek, kurum ait eşyayı satmak veya maddi menfaat sağlamak, teknik cihazları etkisiz hale getirme veya amaç dışı kullanma getiriliyor.
Disiplin suçunun 2 veya daha fazla tekrarı halinde 6 ay olan 1çocuk kapalı infaz kurumuna gönderilme süresi 1 yıl olarak arttırılıyor.
Çocuklar için 2 ayda bir vasisi, ana baba ile olan görüşme ayda bir ve kardeşler de eklenmek sureti ile değiştirilmiş.
"Makbul" olmayan yayınlara yasak!
Kurum güvenliğini tehlikeye düşüren yayınlar veya müstehcen yayınlar verilemeyebilirken ekleme ile kurum disiplinin, düzenini veya güvenliğini bozan ya da tehlikeye düşüren tanımlaması ile yayın yasağının kapsamı genişletilmiştir.
İSSBN Uluslararası Standart Süreli Yayın numarası ile Uluslararası Standard Kitap numarası ISBN almayan süreli ve süresiz yayınlar ile basın ilan kurumunda ilan reklam yayınlama hakkı bulunmayan gazeteler ceza infaz kurumuna kabul edilemeyecek, yabancı dildeki yayınlar için Adalet Bakanlığı yetkilendiriliyor. Politik tutsakların sıklıkla talep ettiği, Kürtçe dilindeki yayınlar içinde aynı düzenlemenin uygulanacağı anlaşılmaktadır.
Mevcut durumda siyasi tutsakların sadece Evrensel gazetesi almalarına izin veriliyor iken artık talep ettikleri hiçbir yayını almaları mümkün olmayacak.
Korona düzenlemesi
Olağanüstü durumlarda derhal haberleşme hakkınının kullanım gerekçelerine salgın hastalık eklenerek korona düzenlenmesi de yapılmış oluyor!
Mazeret izni hakkı için hükümlülük süresinin 1/5 ini yerine 1/10 u çekmiş olmak yeterli kabul edilecek. Salgın doğan afet savaş ve seferberlik nedeni ile mazeret izininden dönemeyenlere ceza uygulanmayacak. Rast geldiğimiz 2. korona düzenlemesi .
İfade için cezaevinden alınma
İnfaz kanunu 92 maddenin 2 fıkrasında yer alan zorunlu görülen hâllerde, hükümlü veya tutukluların hâkim kararı ile geçici sürelerle ceza infaz kurumundan alınabileceklerine dair hükmün sadece terör ve örgüt suçlarında uygulanmasına dair düzenleme getiriliyor.
Hafta sonu infaz
Kısa süreli hapis cezalarında seçenek yaptırımlarda kasten işlenenler 1 yıl taksirle işlenenlerde 3 yılı kalanların haftasonları veya gündüz kalmak şeklinde infazları gerçekleştirilecek.
Konutta infaz
Çocuğu olan kadın, 65 yaşda 1 yıl, 70 yaşta 2 yıl, 75 yaşta infazının tamamlanmasına 4yıl dan az kalmış hükümlülerin infazının konutta çektirilmesine karar verilebilir.
5 yıl ve daha az hapse mahkum olup ağır hastalık ve engellilik durumu olanların doğumdan 6 ay geçen ve 3 yıl ve daha az hapis cezasına mahkum olan kadınların cezasını konutta çekmesine izin verilebilecek. Terör ve cinsel dokunulmazlığa karşı suçlar hariç.
Denetimli serbestlik tedbiri
Kasten yaralama, cinsel dokunulmazlığa karşı suçlar, işkence, özel hayata ve hayatın gizli alanına karşı suçlar, uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti suçu, Terörle Mücadele Kanunu kapsamına giren suçlar, Anayasal Düzene ve Bu Düzenin İşleyişine Karşı Suçlar, Devletin Güvenliğine Karşı Suçlar, Milli Savunmaya Karşı Suçlar hariç açık ceza infazda son 6 ayını kesintisiz geçirenler ile Çocuk eğitim evinde toplam cezasının beşte birini tamamlayan iyi halli hükümlülerden koşullu salıverilmesine 3 yıldan az kalanlar serbest bırakılabilecek.
0-6 yaş aralığı çocuğu bulunanlar, 75 yaşını bitirmiş olanlar ile ağır hastalık sakatlık ve yaşlılık nedeni ile hayatını yalnız idame ettiremeyen hükümlüler açısından 2 yıllık denetimli serbestlik süresi 4 yıl olarak uygulanacaktır. Yani infaz süresinin bitimine 4 yıldan az bir süre kalmış olmalıdır. hastalık ve yaşlılıkta Adalet Bakanlığın belirlediği sağlık kuruluşu veya Adli Tıp Kurumu raporu şartı aranacak. Bu düzenlemede istisna dışı olan suçlar bakımından uyuşturucu ve işkence sayılmamıştır.
Getirilen ek madde ile cezasının 4/5 ini infaz kurumunda geçirenler ile açık cezaevinde veya çocuk eğitim evinde olanların talepleri halinde koşullu salıverilme tarihine kadar denetimli serbestlikle serbest bırakılabilecekler. Denetimli serbestlik süresi 3 yıl olarak uygulanacaktır. Yani koşullu salıverilmesine 3 yıl kalanlar açısından uygulanabilecektir.
Anayasa Mahkemesinin 2014/77 sayılı kararına aykırı biçimde denetimli serbestlik uygulamasından sonra 1 yıl ve daha fazla hapis cezasını gerektirir kasıtlı bir suçtan soruşturma başlatılması halinde mahkum açık cezaevi kurumuna gönderilebilecek.masumiyet karinesine açıkça aykırılık teşkil etmektedir.
Denetimli serbestlikle ilgili düzenlemelerde değişiklikten önceki ve sonraki hükümler birlikte değerlendirilir lehe olan düzenleme uygulanır düzenlemesi de getiriliyor.
Koşullu salıverilme | Çetecilere, işkencecilere, istismarcılara tahliye; siyasilere ağır infaz rejimi!
Adli mahkumlar için 2/3 olan koşullu salıverme süreci 1/2 ye indirilirken, siyasi tutsaklar için TMK 17/1'e ekleme yapılarak süreli hapis cezalarında koşullu salıverilme oranı 3/4 olarak korunuyor.
Kasten öldürme, işkence, eziyet, cinsel suçlar, çete, uyuşturucu ve devlet sırlarına karşı işlenmiş suçlar, açısından oran 2/3 olarak uygulanacak. Bu düzenlemede TMK kapsamında işlenen suçlar dahil değil.
Sadece örgüt ve örgüt faaliyeti ile Terörle Mücadele Kanunu kapsamında mahkum çocuklar için koşullu salıverilme oranı 2/3 olarak düzenlenmiş.
Bu halde kötü muameleden ceza alan kamu görevlileri de 1/2 indiriminden yararlanacak. İnsanlığa karşı suç kategorisinde olan suçlardan olan işkence ve kötü muamele suçları açısından getirilen indirim cezasızlık politikasının devamı niteliğinde.
Suç işlemek için örgüt kurmak veya yönetmek ya da örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenen suçtan dolayı mahkûmiyet hâlinde süreli hapis cezasına mahkûm edilmiş olanlar açısından dörtte üç olan koşullu salıverilmesi süresi 2/3 olarak düzenlenmiştir.
0-6 yaş arası çocuğu bulunanlar ile ağır hastalık sakatlık ve yaşlılık nedeni ile yalnız hayatını idame ettiremeyen hükümlüler 3/5'ini cezaevinde geçirmeleri halinde infaz süresinin 4 yılı geçmeme şartı ile yararlanabilecek.
Çocukların cinsel istismarı, reşit olmayanla cinsel ilişki, Cinsel taciz, Uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti suçlarında 28.06.2014 tarihinden önce işlenen suçlarda da koşullu salıverilme oranı 2/3 olarak uygulanacak.
İyi halli olmayana koşullu salıverilme yok!
Koşullu salıvermede iyi halli kabul edilmediğinizde bu düzenlemerden yararlanamıyorsunuz .Taslak ile iyi halin belirlenmesindeki kurallar oldukça ağırlaştırılıyor.
Örneğin iyileştirme programlarına katılmayan tutsak iyi halli kabul edilmeyebilecek.
Tutsağın ilişkileri, pişmanlığı, çalışma kurallarına uyumu ve aldığı disiplin cezaları iyi hal belirlemesinde dikkate alınacak.Değerlendirme sırasında ceza infaz kurumuna girmeden önceki yaşamına ilişkin bilgi ve belgelerin istenebileceği düzenleniyor.
Tutsak suç konusu olmayan eylemlerinden cezalandırılamaz kuralı da düşman ceza infaz hukuk düzenlemesi ile ortadan kaldırılıyor. İdare ve gözlem kurulu tarafından 6 ayda bir değerlendirme iyileştirme programlarına gösterdiği uyum değerlendirilecek.
10 yıl ve daha fazla hapis cezası alanlar ile terör suçları örgüt suçları örgüt faaliyeti kapsamında işlenen suçlar, kasten öldürme, cinsel suçlar uyuşturucu imal ve ticareti yapanları açsından idare ve gözlem kuruluna CB başkanlık eder.
Açık cezaevleri boşaltılacak!
Açık Cezaevinde olan veya olmaya hak kazananların cezası 31.05.2020'ye kadar izinli sayılacak. Bu süre 2 kere uzatılabilecek. Açık cezaevleri boşaltılmış olacak.
Kendi elektronik cihazını getir
Elektronik cihazla konutta infazda hükümlüye kendine ait cihazı kullanabilecek. Böylece devlet bir maliyet kaleminden daha kurtulmuş olacak.
Paranı öde, infazdan kurtul!
Örgüt kapsamında işlenenler hariç kaçakçılık suçlarında suç konusunun 2 katı bedelin ödenmesi halinde denetimli serbestlik uygulanacaktır.
Amacı ne ceza adaletini sağlamak ne de salgın karşısında cezaevlerindekilerin sağlık ve yaşam hakkını korumak olmayan tasarı, bu hali ile yasalaşırsa toplumsal barışa değil kaosa hizmet edecektir.
*Avukat