Yerel seçim tarihini öne alan Anayasa değişikliği referanduma mı gidecek?
Yerel seçimlerin öne alınarak 27 Ekim 2013 tarihinde yapılmasını öngören Anayasa değişikliği ikinci tur görüşmelerde 74 ret oyuna karşılık 360 oyla kabul edildi. Ancak AKP ve MHP fire verince, Anayasa değişikliklerinin zorunlu olarak referanduma götürülmesini gerektiren 330-367 oy aralığında kalındığı için gözler Cumhurbaşkanı Abdullah Gül'e çevrildi.
Anayasa uyarınca, Anayasa değişikliklerinin TBMM Genel Kurulu'nda kabul edilmesi için en az 330 oyla desteklenmesi gerekiyor. 330-367 oy arasında destek alan Anayasa değişiklikleri zorunlu olarak referanduma (halkoyu) sunuluyor, 367 oyun üzerinde destek alan değişiklikler ise Cumhurbaşkanı tarafından gerek görülürse referanduma sunuluyor. Cumhurbaşkanı Gül, referandumu zorunlu kılan bir oyla kabul edilen değişikliği veto ederek TBMM'ye iade etmezse, kısa süre içinde yerel seçimler, Cumhurbaşkanlığı seçimleri ve genel seçimler için sandığa gidecek olan Türkiye'de bir de Anayasa değşikliği oylaması yapılması gerekecek.
Anayasa Komisyonu Başkanı AKP'li Burhan Kuzu, "Cumhurbaşkanı Abdullah Gül, Anayasa'yı referanduma da görürebilir, iade de edebilir" diyerek üç seçime girecek olan Türkiye'de yeni bir sandık kurulmasını arzu etmediklerini belli etti.
Fire tartışması
CHP'nin karşı çıktığı yerel seçimlerin öne alınmasına ilişkin Anayasa değişikliği üzerinde AKP ve MHP uzlaşmıştı. Genel Kurul'da yapılan Anayasa değişikliği için yapılan ikinci tur oylamadan 326 milletvekili bulunan AKP ile biri tutuklu olmak üzere 51 milletvekili bulunan MHP arasında "fire" tartışması çıktı. MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli, "Kimse MHP üzerinde gölge kurmaya çalışmasın. MHP oylamada fire vermemiştir" dedi ve ekledi: "Böyle bir sonuç beklemiyordum."
Toplam 377 milletvekili bulunan AKP-MHP bloğunun, 360 oyda kalması üzerine AKP kurmayları acil toplantı yaparak durum değerlendirmesi yaptılar. Toplantıda, gizli yapılan oylamada hangi milletvekilleri nedeniyle fire verildiği üzerinde de duruldu. Toplantıda ayrıca üç seçimin yapılacağı süreçte vatandaşın önüne dördüncü sandığın da konmaması için tek formülün Anayasa değişikliğinin gönderildiği Cumhurbaşkanı Abdullah Gül'ün vetosu olduğu belirtildi. Gül, Anayasa değişikliğine ilişkin yasa teklifini referanduma sunulmak üzere yayımlamayıp tekrar görüşülmek üzere TBMM'ye iade ederse halk oyuna gidilmeyecek.
TBMM Anayasa Komisyonu Başkanı ve Anayasa hukuku profesörü Burhan Kuzu da AKP'deki eğilimi, "Cumhurbaşkanı Abdullah Gül, Anayasa'yı referanduma da görürebilir, iade de edebilir" sözleriyle dile getirdi.
Şimdi ne olacak?
Anayasa'nın "Anayasa'nın değiştirilmesi, seçimlere ve halkoylamasına katılma" başlıklı 175. maddesine göre, Cumhurbaşkanı Anayasa değişikliklerine ilişkin kanunları, bir daha görüşülmek üzere TBMM'ye geri gönderebiliyor. Gül'ün, hangi gerekçeyle yerel seçimlerin öne alınmasına ilişkin Anayasa değişikliği kanunu geri göndereceği merak ediliyor.
Anayasa'nın 175. maddesine göre Cumhurbaşkanı Anayasa değişikliğini halkoyuna sunarsa, teklifin yürürlüğe girmesi için geçerli oyların yarısından fazlasını alması gerekiyor.
Cumhurbaşkanı Gül, Anayasa değişikliğine ilişkin kanun düzenlemesini TBMM'ye iade ederse AKP ve MHP'nin yerel seçimlerin öne alınması için referandumu zorunlu kılan 367 sınırının üzerine çıkmak için bir kez daha Genel Kurul'da konuyu gündeme getirmesi mümkün olabilecek.
Anayasa'nın "Anayasa'nın değiştirilmesi, seçimlere ve halkoylamasına katılma" başlıklı 175. maddesi aynen şöyle:
"Anayasanın değiştirilmesi Türkiye Büyük Millet Meclisi üye tamsayısının en az üçte biri tarafından yazıyla teklif edilebilir. Anayasanın değiştirilmesi hakkındaki teklifler Genel Kurulda iki defa görüşülür. Değiştirme teklifinin kabulü Meclisin üye tamsayısının beşte üç çoğunluğunun gizli oyuyla mümkündür.
Anayasanın değiştirilmesi hakkındaki tekliflerin görüşülmesi ve kabulü, bu maddedeki kayıtlar dışında, kanunların görüşülmesi ve kabulü hakkındaki hükümlere tâbidir.
Cumhurbaşkanı Anayasa değişikliklerine ilişkin kanunları, bir daha görüşülmek üzere Türkiye Büyük Millet Meclisine geri gönderebilir. Meclis, geri gönderilen Kanunu, üye tamsayısının üçte iki çoğunluğu ile aynen kabul ederse Cumhurbaşkanı bu Kanunu halkoyuna sunabilir.
Meclisce üye tamsayısının beşte üçü ile veya üçte ikisinden az oyla kabul edilen Anayasa değişikliği hakkındaki Kanun, Cumhurbaşkanı tarafından Meclise iade edilmediği takdirde halkoyuna sunulmak üzere Resmî Gazetede yayımlanır.
Doğrudan veya Cumhurbaşkanının iadesi üzerine, Meclis üye tamsayısının üçte iki çoğunluğu ile kabul edilen Anayasa değişikliğine ilişkin kanun veya gerekli görülen maddeleri Cumhurbaşkanı tarafından halkoyuna sunulabilir. Halkoylamasına sunulmayan Anayasa değişikliğine ilişkin Kanun veya ilgili maddeler Resmî Gazetede yayımlanır.
Halkoyuna sunulan Anayasa değişikliklerine ilişkin kanunların yürürlüğe girmesi için, halkoylamasında kullanılan geçerli oyların yarısından çoğunun kabul oyu olması gerekir.
Türkiye Büyük Millet Meclisi Anayasa değişikliklerine ilişkin kanunların kabulü sırasında, bu Kanunun halkoylamasına sunulması halinde, Anayasanın değiştirilen hükümlerinden, hangilerinin birlikte hangilerinin ayrı ayrı oylanacağını da karara bağlar.
Halkoylamasına, milletvekili genel ve ara seçimlerine ve mahallî genel seçimlere iştiraki temin için, kanunla para cezası dahil gerekli her türlü tedbir alınır."
İlk turda referandum barajı aşılmıştı
TBMM Genel Kurulu'nda yerel seçimlerin öne alınmasına ilişkin olarak geçen hafta yapılan Anayasa değişikliği kanun teklifinin ilk turunda zorunlu referandum barajı AKP ve MHP oylarıyla aşılmıştı. Teklif, ilk turda 34 ret, 11 çekimser, 2 boş ve 3 geçersiz oya karşılık 378 oyla kabul edilmişti.
Anayasa uyarınca, Anayasa değişikliklerine ilişkin yasa teklifleri TBMM Genel Kurulu'nda iki kez oylanıyor.