Yunanistan'ın Euro alternatifleri

Avrupa Birliği Komisyonu'nun ekonomik ve parasal işlerden sorumlu üyesi Pierre Moscovici'ye göre Brüksel'deki devlet ve hükümet başkanları olağanüstü zirvesinde Yunanistan ve Euro'nun kaderini tayin edecek nitelikte kararlar alınacak. Yunan hükümetinin somut ve güvenilir karşı önerilerde bulunmak zorunda olduğunu kavradığını belirten Moscovici gibi diğer sorumlu politikacılar da Atina'dan gelen son reform önerilerinin çözüm için sağlam bir temel oluşturabileceği görüşünü dile getirdiler. Yunan hükümeti aylardır kreditörlerinin tasarruf ve reform taleplerini yerine getirmemekte ısrar ediyor. Yunanistan ortaklarından mali yardım alamadığı takdirde temerrüde düşme ve ortak para bölgesini terk etme tehlikesiyle karşılaşacak.

Yunanistan haziran sonunda Uluslararası Para Fonu’na milyarlarca dolarlık kredi borcunu ödeyecek durumda değil. Aynı zamanda Atina yönetiminin reform vaatlerini yeterli bulmayan uluslararası kreditörler de 7,2 milyar euroluk ek yardım kredisini Yunanistan'a vermiyor.

Uzun zamandır paralel para birimi ihdas edilmesi üzerinde duruluyor. Böyle bir durumda Yunanistan’ın ortak para bölgesinden ayrılması gerekmeyecek ve devlet memurlarına düzenli olarak maaş ödenebilecek. Paralel para devletin çıkardığı bir çeşit borç senedi yerine geçecek ve bu senet bütün parasal işlemlerde kullanılabilecek.

Deutsche Bank’ın eski baş iktisatçısı Thomas Mayer bundan üç yıl önce paralel para birimine ‘Geuro’ yani Yunan Euro’su adının verilmesini önermişti. Nobel ödüllü Yunan iktisatçısı Christopher Pissaridis de devletin maaş ve emekli aylıklarını ödeyemez duruma düşmemesi için ‘zaruri çözüm’ olarak paralel para birimine geçilebileceğini söylüyor.

Merkezler susuyor

Avrupa Merkez Bankası gibi, Yunan ve Alman merkez bankaları da paralel para birimi projesi olup olmadığı sorularını yanıtsız bırakıyor.

Deutsche Welle'nin sorusu Alman Merkez Bankası tarafından, ‘paralel para senaryosu hakkında açıklama yapmak istenmediği', Yunan Merkez Bankası sözcüsü tarafından ise ‘spekülasyonların yorumlanmayacağı' şeklinde yanıtlandı.

Merkez bankalarının sır vermemesi anlaşılabilir bir durum. Ortak para bölgesindeki tek geçerli para birimi Euro olduğundan alternatifler hakkındaki tartışmalar para birliğinin bugünkü haliyle muhafaza edilip edilemeyeceğinin de tartışılmasına yol açıyor.

Bölgeye özel para birimi

Günümüzde de yerel kullanıma açık bir dizi paralel para birimi kullanılıyor. Bunun Almanya'da da örnekleri var. Bölgesel paralar birliği başkanı avukat Frank Jansky prensip olarak paralel para birimi çıkarmanın zor olmadığını ve bu paranın kullanılacağı bölgedeki birkaç işletmeyle tüketicinin resmi paranın yanında yeni para birimini de kullanmayı kabul etmesinin yeterli olacağını söylüyor.

Almanya'nın Chiemgau idari bölgesinde ‘Chiemgaer' adlı para biriminin, aralarında 600 ticari kuruluşla 250 kamu yararlı dernek olmak üzere 6 bin kullanıcısı bulunuyor. Bu para banknot ve elektronik işlem birimi olarak el değiştirebiliyor. Euro ile tam parite üzerinden bozdurulabilen Chiemgauer'in Euro'ya çevrilmesinde yüzde beş oranında işlem harcı ödeniyor.

Diğer bölge paraları Euro'ya konvertibl değil. Bu paralar değerini şirketlerin mal ve hizmet karşılığında bölgesel parayı kabul etmesinden kazanıyor. İsviçre'de 80 yıldır, 45 bin küçük ve orta büyüklükteki işletme tarafından ödeme aracı olarak kabul gören WIR adlı bölgesel para birimi kullanılıyor.

Katma değer bölgede kalıyor

Bölge parası kullanılmasının başlıca amacı yerel ekonomiyi canlandırmak. Çünkü bu para geçerlilik sınırları dışında değer taşımıyor. Örneğin bir fırıncı ekmeği Euro ile sattığı takdirde bütün resmi para bölgesinde un alabiliyor. Bölgesel parayı kabul ettiği takdirde ise satın alma politikasını değiştirip aynı parayla ödeme yapılmasını kabul eden bir değirmenci aramak zorunda kalıyor. Değirmencinin de bölge parasını kabul eden tahıl tüccarına, enerji şirketine ya da bölgedeki tamirciye yönelmesi gerekiyor.

Bölgesel para dolaşımının artması katma değeri de arttırıyor ve ekonomik altyapısı zayıf olan bölgelerin üstün uluslararası rakiplerine dayanmasına yardımcı oluyor.

Bölgesel para dernekleri birliği başkanı Jansky, paralel para biriminin Yunanistan açısından da yararlı olabileceğini, aynı zamanda Euro'nun tedavüle girmesiyle reel ekonomisi erozyona uğrayan diğer bölgelerin de bu sayede toparlanabileceğini söylüyor.

Siyaset istemiyor

Birlik başkanı Jansky sözlerini şöyle sürdürüyor: “Merkez bankası değil de halk girişimlerinin çıkardığı para. Küreselleşme yerine bölgesel ve faizsiz ekonomi. Bölgesel para birimi aynı zamanda para sisteminin demokratikleşmesine de yardımcı olur.” Ancak özel para birimlerinin şimdiye kadar resmi ortak para birimi Euro karşısında ekonomik ağırlık kazandığı söylenemez.

Ayrıca özel parayı problemsiz bir şekilde bütün ülke sathına yaymak da kolay değil. Yunanistan'da da bölgeler arasında önemli kalkınmışlık farkları var. Özel para biriminin Yunan devletinin finansman sıkıntısına çare olamayacağını da unutmamak gerekir.

Atina yönetimi bütün ülkede maaş ve emekli aylıklarını ödemek için gerçekten alternatif arıyorsa o zaman kendi kontrolünde milli paralel para çıkarması gerekir.

Bunu yaparken de eski banknot ve madeni Drahmi'lerden medet umamaz. Yunan Merkez Bankası sözcüsüne göre Euro'ya geçiş sırasında milli para birimi bütünüyle imha edilmiş.