Zekâ, kalıtımsal mı?

Viyana Üniversitesi'nde görevli psikologlar insanların bilişsel zekâsının (IQ) her on yılda üç puan arttığını saptadı. Araştırma saptanan sonuçlara göre,  sandığının aksine kalıtım zekâda rol oynamıyor.

Perspectives on Psycological Science dergisinde yaptıkları bir araştırmanın sonucunu açıklayan Martin Voracek ve Jakob Pietschning, yüz yıldan fazla bir süre içinde, 31 ülkede ve 4 milyondan fazla insanın katılımıyla yapılan zekâ testi sonuçlarını karşılaştırdı. Araştırmacılar, testlere katılanların elde etikleri sonuçların zamanla daha iyileştiğini gördü.

Psikologlar toplumların bilişsel zekâsının devamlı arttığını daha önce de gözlemlemişti.

BBC Türkçe'de yer alan habere göre, bundan 50 yıl önce dünyaya gelen çocuklar, aynı problemleri bugün dünyaya gelen çocuklar kadar başarıyla çözemiyor.

Örneğin, ABD'de çocukların bilişsel zekâsı 1932 ve 1972 yılları arasında 10 puan arttı.

Flynn Efekti olarak adlandırılan bu fenomenin nedeni ise açıklanamıyordu.

Şimdi Avusturyalı araştırmacılar 2 bin 400 katılımcıyla yaptıkları testleri eski test sonuçlarını da katarak değerlendirdiğinde sadece bu gelişmeyi değil, ülkeler ve kıtalar arasında da farklı gelişme hızları olduğunu belirledi.

Bu sonuçlara göre, 1909 yılından 2013 yılına kadar insanlığın ortalama bilişsel zekâ düzeyi 30 puan arttı.

 

En büyük artış Kenya'da

 

Avrupalıların bilişsel zekâsı aynı dönemde dünya ortalamasının altında artarken, Afrika kıtası yaklaşık dünya ortalamasını yakaladı.

Buna karşılık Amerika kıtasında ortalamanın üzerinde bir bilişsel zekâ artışı kaydedildi.

Fakat en büyük gelişmeyi 1950'li yıllardan başlayarak Asya kıtasında yaşayan insanların bilişsel zekâsı gösterdi.

Araştırma, Asyalıların bilişsel zekâsının gelişmesinin diğer kıtalardaki insanları kat kat aştığını ortaya koyuyor.

Viyana Üniversitesi psikologları, en önemli artışların, “akışkan zekâ” olarak adlandırılan mantık ve soyutlama yeteneğinde görüldüğünü de belirledi.

Araştırmacılardan Pietschning, “bu alanda, çeşitli rakam dizileri gibi, insanların fazla bir ön bilgiye sahip olmadan yanıtlayabileceği sorular sorulduğunu” belirtiyor.

“Bugün, insanların çok özel sorunlarla karşı karşıya kaldığı bir dünyada yaşıyoruz” diyen Pietschning, soyutlama yeteneğindeki artışı, internetteki sistemlere giriş işlemleri gibi, bundan yüz yıl önce varolmayan gelişmelere bağlıyor.

Somut bilgilere dayanan testler ise daha düşük bir artışa işaret ediyor.

Örneğin, çeşitli ülkelerin başkentlerinin adının sorulduğu testlerle belirlenen ve kristalleşmiş zekâ adı verilen zekâ türünde ise 2013 yılında teste katılanlar 1910 yılında katılanlardan sadece 20 puan daha başarılı oldu.

Fakat aynı araştırma bütün bu artışların son 20 yılda giderek yavaşladığını da ortaya koydu.

Hatta Finlandiya gibi bazı ülkelerde ufak da olsa bir düşme gözleniyor.

En büyük artış kaydeden ülke ise Kenya.

Araştırma saptanan bilişsel zekâ artışlarının nedenleri konusunda da bazı ipuçları veriyor.

Birçoklarının sandığı gibi kalıtım zekâda rol oynamıyor.

Kenya'nın liderliği, artışın teknik ilerleme seviyesiyle de ilgisiz olduğunun kanıtı kabul ediliyor.

 

Çevresel etkilerin rolü

 

Buna karşılık Pietschning, çevre etkilerinin artıştaki rolüne dikkat çekiyor. Özellikle beslenme ve sağlık hizmetlerinin gelişmesi artışı destekliyor.

Toplumun zekâ yeteneklerini ödüllendirmesi ise artışı körüklüyor.

Araştırmacılar, özellikle 2. Dünya Savaşı verilerinin bu tezlerini güçlendirdiğini ifade ediyor.

Savaştan önce her yıl 0,6 puan artan bilişsel zekâ, savaş yıllarında ortalama yılda 0,2 puan artmış.

Pietschning ve Voracek, bunu savaş yıllarının beslenme zorlukları ile okul eğitiminde ve sağlık hizmetlerinde yaşanan kısıtlamalara bağlıyor.

Fakat beslenme olanaklarının iyileşmesi de, bir noktadan sonra ters etki yapıyor.

Pietschning, “o noktadan sonra insanlar sadece şişmanlıyor” diyor ve bunun son yıllarda bilişsel zekânın artışındaki yavaşlamanın arkasında yatan neden olabileceğine işaret ediyor.