Elektrikte özelleştirme zamları nasıl etkiledi?

Elektrik Mühendisleri Odası Yönetim Kurulu Üyesi Mehmet Özdağ, elektriğe gelen zamların nedeninin özelleştirmeler olduğunu, Türkiye’de elektriğin yüzde 16.1’inin kamu tarafından üretildiğini ifade ederek, devletin elektrik piyasasını kontrol edecek gücünün kalmadığını söyledi. 

3 Mart 2001 tarihinde yayınlanan 4628 sayılı elektrik yasası kanununun elektrik sektöründe bölünmeye neden olduğunu ifade eden Özdağ, bu kanunun ardından Türkiye’deki elektrik enerjisi üretiminin yüzde 80’inin özel şirketlere geçtiğini hatırlattı. 

Enerji ve İklim Uzmanı Önder Algedik ve EMO Yönetim Kurulu Üyesi Mehmet Özdağ, elektrikte yapılan zamların nedenleri ve sonuçlarını Füsun Sarp Nebil'e yorumladı.

"Kamunun fiyatları kontrol altına alacak ve toplumsal faydayı gözetecek bir gücü kalmadı"

Özdağ, “2021 yılı itibari ile kamuya ait 4 şirket varken özellere ait 1222 şirket var. Elektrik  üretiminde kamunun fiyatları kontrol altına alacak ve toplumsal faydayı gözetecek bir gücü ve kontrol mekanizmasının kalmadığını görüyoruz” dedi. 

Özdağ, elektrik enerjisinin üretimi ve dağıtımının çoğunlukla kamuya ait olması durumunda üretim maliyetlerinin ve dolayısıyla bunun vatandaşın faturasına yansımasının farklı olacağını söyledi. 

BDDK’nın 2019 yılında açıkladığı enerji sektöründeki 14 milyar dolarlık borcun, pandemi ile birlikte yaşanan talep daralması ile birlikte bir yük oluşturduğunu ve bu borçların hala varlığının devam ettiğini söyleyen Özdağ, zamların arkasında bu borçların ve borçların faizlerinin de etkisi olduğunu belirtti.  

"EÜAŞ’ın kamusal fonksiyonu hayata geçirilse zamlar geri alınır, indirim bile yapılabilir"

Elektrik ve doğalgazdaki fiyat artışını yorumlayan enerji uzamanı Önder Algedik ise, faturalardan TRT payının çıkarılmasına ilişkin kanun teklifiyle birlikte Meclis’ten geçen torba yasa teklifiyle birlikte hükümetin kademeli tarife ile zam oranlarını yüzde 50 ile yüzde 125’e çektiğini söyledi. 

Zamların politik olduğunu dile getiren Algedik, Türkiye’de 2008-2013 yılları arasında enerji sektöründe yapılan özelleştirmelerin uzun vadeli faturasının halka mal edildiğini belirterek “Elektrik Üretim Anonim Şirketi’nin 25 kuruşa mal ettiği şeyi dağıtım şirketleri neden 50 kuruşa satıyor. Çünkü aradaki farkla özelleştirmelerdeki zararı ödetiyor halka. Son 5 yılda 10 defa elektrik piyasası kanunu değişmiş. Her değişiklikten 6 ay sonra o kanun teklifi sonucunda belli zamlar olmuş. Baktığımız zaman bu zamların arkasında mutlaka politik bir irade olduğunu görüyoruz. Dolayısıyla bu zamların kökeni birincisi özelleştirmedir, iki uluslararası emtia fiyatlarındaki yükseliştir üç kur krizidir” dedi.

AKP’nin iktidara geldiği zamanda 2004 yılında elektriğin KW saatinin 15 kuruş olduğunu hatırlatan Algedik, “Şu an 137 kuruş, 150 KW üzerinde ise 2 lira 6 kuruş. Başka ne diyebilirim ki” diye konuştu. 

Algedik, TEİAŞ’ın özelleştirilmemesi ve EÜAŞ’ın(Elektrik Üretim Anonim Şirketi) da kamusal fonksiyonunun hayata geçirilmesi durumunda  faturalardaki zamlarında geri alınabileceğini üstüne yüzde 20 indirim yapılabileceğini söyledi.