Milgram Deneyi

Nazi Almanya’sındaki savaş suçlularının yargılamalar esnasında “Ben sadece görevimi yapıyordum!” savunması Milgram’ı bu deneyi yapmaya itmiştir. Milgram, yaptığı deneyle insanların otorite karşısındaki tutumlarını ölçmeyi amaçlamıştır. Deney, 1961 yılında ABD’nin Yale Üniversitesi’nde Stanley Milgram tarafından uygulanır. Her katılımcı için bir saat sürecek deneyde çeşitli sosyal statülerden 40 denek yer alacaktır. İçlerinde ilkokul mezunları da vardır, doktorasını yapmış olanlar da. İtaatkârlık üzerine bir sosyal psikoloji deneyidir bu. Her deneyde iki denek yer alır. Deneklerden biri bunun bir deney olduğunu bilir, diğeri ise bilmez. Bunun bir deney olduğundan habersiz olan kişi hileli bir şekilde öğretmen olarak seçilir ve deneyi tamamlamasa bile ona günlük 4,5$ ödeme yapılacağı söylenir. Deney kısaca şu şekildedir; bunun bir deney olduğunu bilen denek öğrenci rolündedir ve yapacağı her yanlış karşılığında elektrik şoku verilmek üzere bir koltuğa bağlıdır. Bu öğrenciye, birbiriyle eşleştirilecek şekilde sözcükler söylenir. Sonradan öğretmen rolünde olan ve bunun bir deney olduğunu bilmeyen kişi koltuktakine sırayla bu sözcükleri tekrarlar ve karşılığı olan kelimeyi bulmasını ister. Öğretmen rolündeki denek, öğrencinin bilemediği her sözcük karşılığında koltuğa bağlı öğrenciye önünde duran panodan 15 volttan başlayarak elektrik şokları vermeye başlar. Öğrencinin yaptığı her yanlış için 15 volttan başlayan elektrik şokları 450 volta kadar çıkacaktır. Deney gözlemcisi olarak ise beyaz önlüklü, sert görünümlü, duygusuz yüzlü bir biyoloji öğretmeni seçilmiştir. Öğrenci her elektrik şokuna maruz kaldığında acılar içinde kıvranma rolü yapmaktadır. Deney ilerledikçe, elektrik şoklarının büyüklüğü artar; 75 voltta denek inlemeye, 150 volttan itibaren deneyden ayrılmak için yalvarmaya başlar. 180 voltta artık dayanamadığını bağırmaktadır. Gerçekte ise öğrenciye elektrik şoku verilmemektedir. Koltuktaki kişi tümüyle deneyin bir parçası olarak rol yapmakta, onun rol yaptığını ise öğretmen bilmemektedir. Öğrencinin acısı arttıkça, öğretmen tereddütler geçirmekte, ancak deneye eşlik eden gözlemcinin deneye devam etmesi gerektiği uyarılarıyla deneyi sürdürmektedir. Öğretmenin kimi durumlarda deneyden vazgeçme aşamasına gelmesi bile, gözlemcinin bütün sorumluluğu üstlendiğini söylemesi üzerine öğretmen deneye devam etmektedir…