Çağdaş İran toplumundan hüzünlü manzaralar

   Satıcı geliyor, özellikle Abbas Kiarostami’nin yakın zamanda ölümünden sonra babasız kalan ve birçok bilinen ismi de artık pek çalışamayan bir ülkenin en önemli sinemacısı adına yine bizlere heyecan veriyor.

     Ardında yarım düzine film bulunan 1972 doğumlu yönetmeni, 2009’da sanırım Berlin’de keşfettiğimiz Elly Hakkında’dan beri merakla izliyoruz. Festivallerin gözdesi olup Bir Ayrılık’la 2012’de en iyi yabancı film Oscar’ını da alan yönetmen, az ama öz çalışıyor. Fransa’da çektiği Geçmiş adlı filmini de sevmiştik, ama bu yeni filmi öncekilerin düzeyine çıkan bir alçakgönüllü başyapıt.

   Film İran’ın kültürlü üst sınıfları arasında, özelikle de sanatçı bir çevrede geçiyor. Hemen başta, bir gece çökmek üzere olan bir binada oturanların binayı telaşla terketmelerini izliyoruz. Gerçi çökmüyor, ama boşaltılıyor ve o tehlikeli durumda kalıyor.

  O gece tanıdığımız Emad ve Rana çifti, tiyatrocudurlar. Ve o sırada Arthur Miller’in ünlü oyunu Satıcının Ölümü’nü sahneye koymaktadırlar: Emad yönetmen, Rana baş oyuncu olarak...

   Aceleyle taşındıkları yeni dairede, Rana bir akşam aşağıdan çalan zilin Emad olduğunu düşünüp kapısını açık bırakır. Ve girdiği banyoda saldırıya uğrar. Komşuları tarafından yaralı ve baygın bir halde bulunup hastaneye kaldırılır.

   Anlaşılır ki orada kötü şöhretli bir kadın uzun süre oturmuş ve kendine devamlı müşteriler edinmiştir. Onun için gelen bir adam da Rana’ya saldırmıştır.

   Öyle bir sorundur ki bu, o ülkede bir kadının dile düşmesi olabilecek en korkunç şeydir. Bu açıdan, koca polise gitmekte alabildiğine çekingen davranır. Ayrıca kadına nasıl saldırıldığı, yani tecavüze uğrayıp uğramadığı bilinmez: ne kadın söyler, ne de adam sorar!.. Üstelik erkeğin kadına gerçekten sahip çıkması ve böyle bir durumda onu sımsıcak bir sevgi ve şefkat mantosuyla sarması da pek gerçekleşmez.

    Oyun yeniden başlar, ama ikisinin de aklı bu sorundadır.  Erkeğinki daha çok adamı bulup intikamını alma yönünde olsa da...

    Farhadi her zamanki gibi son derece sakin ve soğukkanlı olan sinemasını, amansız bir dürbün gibi toplumuna yöneltiyor. Fonda kötü bir yapılaşmaya açılmış ve oturulacak bir ev ya da daire bulmanın gerçek bir sorun olduğu Tahran kenti var. Ayrıca kadın-erkek ilişkisinde sınıfta kalmış, eşitlik bir yana gereken merhametin bile gösterilmediği arkaik ve ataerkil bir toplum.

   Elbette asıl suç erkeklerde. Nasıl oluyor Emad gibi gerçek bir sanatçı, Arthur Miller’in önemli oyununu sahneleyen ve 40’lar-50’ler Amerika’sını alabildiğine eleştiren tiradları   kendi halkına sunan biri, bu konuda böylesine sağır duvar olabiliyor?