İran usulü bir yol filmi

Bir 'yol filmi'. Bize en çok Amerikan sinemasının sunduğu bu tür, bu kez çok farklı bir sinemadan geliyor. Ve o nadir bir taşı andıran kendine özgü, çok özel ve mağrur sinemanın yakın zamanda dikkat çeken (Cannes 2021'de Yönetmenlerin 15 Günü adlı saygın bölümde yer almıştı) bir örneğini oluşturuyor.

Tipik İranlı bir ailenin yolculuğu bu... Büyücek bir arabanın içinde dört kişilik bir aile var. Uzunca sakallı iri-yarı babanın aslında ayaklarından birinden ciddi yara aldığı ve zorlukla yürüdüğü sonradan anlaşılıyor. Yanıbaşındaki karısı vaktiyle çok güzel olduğu anlaşılan zarif ve hoş bir hatun, ve de ailenin temel direği. Direksiyondaki hep kaygılı duran genç adam büyük oğulları... 

Bir de küçük bir velet var. Bu oğlan öylesine zeki, öylesine esprili ki, sanki hayatı çocuksu bir mizahın özel çerçevesine oturtmayı ve etrafındakileri sürekli güldürmeyi başarıyor. Ama öylesine iyi bir çocuk bulmuşlar ki, o espriler senaryodan gelse de çocuğun ağzına çok yakışıyor.

Hemen başta o veletle ana-babası arasında tam bir savaş patlıyor: bir akıllı telefon yüzünden... Ve ana-baba ne yapıp edip onu elinden alıyorlar. Oysa telefonu onun okuldaki küçük aşkıyla, evlenme rüyaları gördüğü kızla tek bağlantısıdır!.. Arabada bir canlı daha vardır: bir köpek... Ama sorunlu ve her an öbür yana gidebilecek... Bu arada bir bisiklet yarışına dalarlar ve sakallı bir yarışçıyı arabaya alırlar. Adamın oldukça ilerde inip yarışa yine (elbette çok avantajlı olarak!) katılması ise tam bir üçkağıtçılıktır!..

Böylece takım kimi zaman Kapadokya'yı andıran dağlar, kimi zaman keçilerin otladığı yeşil tepeler arasında yol alır. Urmiye gölü kıyısından da giderek... Küçük oğlan Ağam diye seslendiği babasıyla sürekli takışır: daha çok şaka sınırlarında... Arada bir ikilem baş gösterir: arabada görülen sızıntı klimadan mıdır, yoksa sızan benzin midir?..

İsimleri bize yakın duran Hüsrev, Hüsenk, Ferit vb. kişiler, kimi zaman Farsça, kimi zamansa Azerice konuşurlar. Arada bizim müziğimize benzeyen duygusal şarkılar çalınır; sinema üzerine konuşulurken 2001 Uzay Yolu Macerası filmi anılır: Stanley Kubrick'in eşsiz başyapıtı... Ayrıca bol bol Batman tartışması yapılır. Ve direksiyondaki ağabeyin kaderini saptayacağı anlaşılan olaya doğru adım adım yaklaşılır.

Film genelde farklı bir kültürün sesini, şarkısını duyuruyor bizlere... Komşu, ama yine de farklı bir kültür... Kadınların illa da yüzlerini örtmediği ve toplumda genel bir saygı gördüğü, Batı kültürünün öcü sayılmadığı, kendine özgü yaşam kuralları ve alışkanlıkları olan bir toplum. Onu bir film boyunca daha iyi tanımak hiç de fena bir deneyim değil.

Ne var ki kimi yerlerde film adeta tümüyle duraklıyor, sürekli ayni şeyler söyleniyor, aynı espriler yineleniyor. Kimi zaman seyircinin sabrıyla oynanıyor: Örneğin önemli bir sahne tümüyle çok uzaktan ve tek çekimle sunuluyor; ne olup bittiği bile anlaşılmıyor; ya da o Batman tartışması uzun dakikalar boyu sürüyor. Bu tür bir sinema bence illa da 'sanat filmi' yaftası peşinde koşan hevesli sinemacılara ait, ve modası geçmiş bir şey. 

Baba Panahi, yani Jafar (Cafer) Panahi bence daha sıcak filmler sunmuştu bize... 1995'lerden itibaren Beyaz Balon, Ayna, Daire, Offside, Taksi Tahran, Üç Hayat gibi filmler yapmış ve ülkemizi de ziyaret etmişti. Bence oğul Panahi'nin babasından alacağı dersler var... Yine de film yeterince ilginç ve özellikle has sinefillerce görülmeli.