Spielberg usta kendi geçmişine dönüyor

Steven Spielberg'den 'otobiyografik' bir film izlemek... Yani kendi hayatını, çocukluk ve gençliğini ve sinemaya bulaşmasını... Kuşkusuz kendini sinemasever sayan herkes için, bu müthiş bir deneyim gibi duruyor. 1960'larda video, TV filmi, kısa film, derken yazar-yönetmen-yapımcı olarak uzun filmlere geçen sanatçı, asıl çıkışını 70'lerden itibaren yaptı ve hiç ara vermeksizin Sugarland Express, Jaws, Üçüncü Türden Yaklaşmalar, Indiana Jones serisi (dört filmi), E. T., Hook, Jurassic Park (2 film), Schindler'in Listesi, Amistad, Er Ryan'ı Kurtarmak, Yapay Zekâ, Azınlık Raporu, Terminal, Münih, Savaş Atı, Lincoln, Casuslar Köprüsü, Başlat gibi sinemanın bütün türlerini deneyip başaran filmler sundu.

Temposunun azaldığı 2010'ların sonunda Robert Wise klasiği West Side Story - Batı Yakasının Hikâyesi müzikalinin yeni bir yorumunu yapmıştı, ki bu da çok beğenildi. Ve işte karşımızda elinin değdiği tüm eser sayısı 80'i, yönetmenliğiyse 58'i bulan sanatçının son yapıtı.

Film New Jerseyli ailenin 1952 yılında, iddialı ve devasa filmleriyle tanınan Cecil B. De Mille'in elinden çıkmış olan The Greatest Show on Earth- Harikalar Sirki filmini görmesiyle açılıyor. Küçük Sammy Fabelman (ki bizzat Steven'i temsil ediyor), filmde hızla gelen bir trenin bir arabaya çarpıp onu 'tarumar' etmesiyle oluşan dramın öyle etkisinde kalıyor ki, günlerce bunun kabusunu görüyor ve evde oyuncak trenleri filan aracılığıyla bunu canlandırıp duruyor.

Bu büyük bir Yahudi ailedir: Hanuki'yi kutlar; Eisenhower'in başkan olduğu savaş-sonrası ABD'sinde Hazret-i İsa üzerine şakalar yapar; tipik Yahudi mizahını temsil ettikleri gibi o yıllarda nedense başlayan bir Yahudi düşmanlığını da yakından hissederler.

Zaman geçer; çocuklar büyür. Sammy ve üç kız kardeşi... Aile Arizona'ya taşınır ve film biraz bir western taşlamasına dönüşür!.. Sakin bir mühendislik kariyeri olan baba Burt, son derece kişilikli, müzik merakını ikinci plana atmak zorunda kalmış anne Mitzi; Burt'un iş arkadaşı, ama sonradan Mitzi'nin gizli aşığı olarak devreye giren ve 'amca' diye çağrılan Bennie; ilerde devreye giren Boris amca, ailenin diğer üyeleridir. Sammy'yle birlikte genç kızlar da büyüyüp serpilir. 

Ve Sammy'nin sinema tutkusu gelişerek sürer. 60'lara geçilir; 16 mm'lik bir kamera edinmek büyük bir lütuf olur; evdeki yaşlı kadınlar ortalığa neşe saçmayı sürdürürler. Okul çağında zavallı Sammy antisemitizmi (yani Yahudi düşmanlığını) deneyimleyecektir: bir kez daha... Böylece eğitimde maçoluk ve ırkçılık da filmin bir diğer ana motifi olup çıkar.

Film andığım tüm bu temaları ilginç ve canlı biçimde ele alıp işliyor, ama üç saatlik uzunluğu doğrusu biraz fazla kaçmıyor değil... Yer yer sarkmalar, tekrarlar ve kalıplaşmış anlar var. Yine de oyunculuğu, Spielberg'in gözdeleri Janusz Kaminski'nin görüntüleri ve John Williams'ın müziği filme büyük katkıda bulunuyor. ABD'nin bir diğer belası olan kasırga sahneleri de etkileyici.

Ve elbette oyuncular... Başta filmin belki en sağlam kişiliği olan anne Mitzi'de Michelle Williams parlak bir dönüş yapıyor. Saf ve naif ve kişiliğini zaten fiziğinde, yüzünde taşıyan Paul Dano, baba Burt'da gayet iyi. Yasak aşık Bennie'de hınzır gülüşüyle Seth Rogen; yaşlı Boris amcada Judd Hirsch. Ve elbette filmi sürükleyen ana karakter Sammy Fabelman'daki genç değer Gabriel LaBelle... Belki de geleceğin iyi bir oyuncusu olmaya aday... Ve de tüm o yaşlı Yahudi kadınlar; o anneler, nineler, teyzeler... Hepsi muhteşem...

Ayrıca, tam bir sürpriz oyuncu. Sonda şöyle bir gözüken efsane yönetmen John Ford'da yine büyük bir usta, David Lynch... Tüm bunlar filmin o uzun süresini sanki kısaltıyorlar.