Zamanı dondurmak mümkün mü? Yaşlanmayı geciktirmek ya da ölümsüz olmak?
Bilim insanları dört bir taraftan bu imkânsızlığın peşinden koşarken kısmi başarılar yakaladılar aslında. Yani benim alanımda kıpırdanmalar var. Henüz insanın tamamını olmasa da başlangıcını dondurabiliyoruz, zamanı durduruyoruz.
Beyaz atlı prenslerin beklendiği zamanlar çoktan geride kaldığına göre kadınların başlarının çaresine bakması şarttı. Tabii bilim bunu öngörerek bu işlere girmemişti, ama biz böyle kullanmak zorunda bırakıldık. Kadınların makûs kaderinde yumurtaların gün gelip tükenmesi birçok anlamsız, aceleci evlilikleri de beraberinde getirebiliyor. Ben bir şehirli olarak yazıyorum tabii bunları. Kadın erkek ilişkileriydi, evlilik müessesesiydi, çocuk sahibi olmanın içgüdü mü, toplumsal hafıza dayatması mı olduğu konuları falan değil mevzu. Bilimin ol dediğini yapma izninin Türkiye Cumhuriyeti yasalarıyla da onaylanmasının ardından ülkemizde bekâr kadınların yumurtalarını dondurmalarına nihayet izin çıktı. Peki kaç kişi biliyor bunu acaba?
Teknolojinin bu gelişmesinin bazı kadınlar için artık çok geç kalmış olması gerçeğini bir tarafa bırakırsam, imkânı kullanacak 30-37 yaş arasındaki kadınlar için iyi ihtimallerin olduğu bir yöntem. Sperm dondurmanın çok uzun zamandır yapılabilmesi, zahmetsiz, herhangi bir ön tedavi gerekliliğinin olmaması adaletsiz dünyanın varlığını bir kez daha bizlere gösterse de “İstanbul seni yenicem” ideasındaki biz kadınları yıldırmamalı. Peki nasıl oluyor efendim bu işler diyenler için, içinden geçtiğim bu deneyimimi, hem uygulayıcısı, hem de uygulatanı olarak anlatacağım.
Malum, çocuk sahibi olmak isteyip de bu konuda sorun yaşayan çiftler belli sürelerin sonunda bizlerle, yani tüp bebek uzmanlarıyla görüşmelere başlarlar. Neyse ki artık bu konuda utanma sıkılma azaldı da bu tedavileri başarılı şekilde yürütebiliyoruz. Üremeye yardımcı tedaviler, bence yaptığım işi tanımlarken yetersiz, biraz da soğuk kalıyor. Üremek içgüdüsel bir tanımlama, çiftleşmek gibi. Tamam doğada yaşıyoruz da insan olarak biraz medeniyet öğrendik, sevişebiliyoruz. Ama şimdi sevişmeye destek tedavileri dersek de amacını aşabilir. Neyse kelimelere takılmadan devam edeyim en iyisi. Sorun yaşayan çiftlerin çocuk sahibi olmak için bizlere gelmesi kadar olmasa da bekâr kadınların da tek başına konuyla ilgilenmeye başlamaları dikkat çekici. Hastalarımla görüşürken birçok konunun yanlış anlaşıldığını gözlemlediğimden sıkmadan konuyu özetlemek isterim.
- “Doktor ben geldim hadi yumurtamı donduralım.” Öyle kolay olsaydı keşke. Dur bakalım önce biraz anatomi, biraz fizyoloji anlatmalıyım. Kaçmayın valla kısacık, basitçe anlatacağım.
Kadınların yumurtalıkları karın içindedir, yumurtalık içindeki yumurtaların ne zaman biteceği de alın yazısı gibi doğuştan bellidir, kadere karşı gelmek, ameliyatlar, ilaçlar, hastalıklar bu sürenin kısalmasına sebep olabilir. O nedenle anneye, kız kardeşe, teyzeye arada sormak lazım “menopoz durumları nedir” diye. Fikir verici basit bir bilgi, yanıt 40’lı yaşların başıysa ya üzümün çöpü, ya armudun sapı demeyip, gecikmeden çocuk yapacaksınız ya da yumurta dondurmayı düşüneceksiniz.
Peki kimler?
Hayatının bir döneminde çocuk sahibi olmak isteyen tüm kadınlar.
Kadınlar ayda bir kez, çoğunlukla tek bir yumurtayı seçerek, sadece 24 saatliğine ona birey olma hakkı tanır. Bu arada geride çok zayiat bırakır. Bu işlevsiz bırakılan yumurtalara biz tüp bebekçiler çok fena takığız. Adalet duygusundan değil elbet, dışarıda döllenme sırasında başarılı olabilmek için çok sayıda yumurtaya ihtiyacımız olduğundan. Ama böylece baya dünya dengesini değiştirip seçilme şansı olmayan yumurtalara da şans veriyoruz. Seçme ve seçilme hakkı çok önemli, malum. Bu prensipten hareketle, tek yumurtayı seçtiren ve beyinden salgılanan hormonun benzerini, daha fazla dozda, iğneler aracılığı ile ilaç olarak uyguluyoruz.
Bu tedavinin başlatılması için adet kanamasının ilk günlerinde olmak gerekliliği var. Yani iş güç, tatil, sınav, toplantı ne varsa ona göre planlanacak. Toplamda 10-12 gün süren, birkaç kez muayeneye gitmeyi gerektiren çok da yorucu olmayan bir süreç aslında. Geliştirilebilen yumurta sayısı ve kullanılacak ilaç dozları kişiden kişiye çok farklılık göstereceğinden, tedavinin, konusunda deneyimli doktorlarca yapılması bu masum istekle bize gelmiş hastalarımızı yormamızı önler.
Büyüyen yumurtaların dışarı alınması basit bir işlem olup, ancak prosedür içindeki tek ağrılı yerdir. O yüzden hastalarımızı mışıl mışıl uyutup öyle yumurta toplama işlemi yaparız. Ondan sonrası çok teknik konular. Sevgili takım arkadaşlarımız, embriyologlar yumurtaları mikroskop altında bulur, ayıklar ve dondurur. İşte yaşı benimle olanların TRT döneminden hatırlayacakları “out of this World” dizisindeki Evie gibi parmakları birbirine değdirerek zamanı durduramasak da teknoloji ve bilim sayesinde yumurtaları toplandıkları yaşta dondurarak bekâr kadınların kendilerini güvende hissetmelerine yardımcı oluyoruz.
Bu hâliyle henüz tamamlanmamış bir tüp bebek tedavisidir aslında yumurta dondurmak. Erken yaşlarda yaşanan kanserlerde uygulanacak tedavilerden yumurtaların hasar görme ihtimali yüksektir. Bu yöntem sadece çocuk sahibi olma yaşını istemli ya da istemsiz erteleyen kadınlar için değil, tehdit altındaki yumurtalıklar için de çok kıymetli bir tedavidir. Sahip olduğu her şeyi sigortalamaya çalışan bizlerin ileride çocuk sahibi olma hakkını genç yaşta, genetik olarak yorulmamış yumurtalarla ileriye ertelemek olanağını değerlendirmeleri iyi bir fırsattır. Unutulmaması gereken ufak hatırlatma şu ki; yumurtaların dondurarak saklayan kadınlar, dondurma yaptıkları yaşa ait tüp bebek tedavisinin başarı ihtimallerine sahip olacaklar.
Belki o beyaz atlı prensler yok, ama hâlâ çocuk yapabilmek için bir yumurtanın bir sperme ihtiyaç var. Ve çocukların anneleriyle birlikte onları sevecek babalarına pek tabii.
Kısa bir ek bilgi: Eşlerini bulmuş, baba olmak için seçilmiş ve çift olmuş kadınlar için de elbette gebelik yaşını ertelemek dondurma yöntemiyle mümkün. Yani anne olma yaşını seçmek için bekâr ya da evli kadınların zamana hükmetmesi artık yumurta ya da embriyo dondurma yöntemleri ile olasılık dahilinde.
