Cuma gecesi TRT Haber, A Haber, CNN Türk'ün ortak canlı yayınına çıkan Merkez Bankası Başkanı Şahap Kavcıoğlu'nun 128 milyar dolarla ilgili bilmediğimiz şeyler söylemesini bekledik ama bir saati aşkın yayında altı çizilmesi gereken tek önemli cümlesi, 128 milyardan farklı bir konuda oldu:
"Hazine ve Maliye Bakanlığı, SPK, BDDK, Masak, Gelir İdaresi Başkanlığı, kripto paralarla ilgili geniş bir düzenleme üzerinde çalışıyor. Kripto parada bizi çok rahatsız eden yurtdışına bir para transferi var. Biz 1-2 hafta içinde düzenlemeyi çıkaracağız."
Bu önemli. Türkiye'de kripto para borsalarıyla ilgili bir yasa ya da düzenleme yok. Bakkal dükkanı açar gibi kripto para borsası açabilir ve kasadaki paraları alıp bakkal dükkanını kapatır gibi kapatabilirsiniz. Kripto borsası Thodex'de yaşanan vurgun alarm zilini çaldı.
Thodex'in kurucusu Furkan Fatih Özer, geçen hafta müşterilerin 2 milyar dolara yakın olduğu iddia edilen (muhtemelen çok daha az) Dogecoin'ları cebine koyup (daha doğrusu, coin'leri saklamaya yarayan bir "soğuk cüzdan"a koyup) yurt dışına kaçtı. Onun ardından Vebitcoin, Goldexcoin ve Sistemkoin adlı kripto para borsalarının da kapandığı duyuldu. Hatta bazılarının aylardır kapalı olduğu ama müşterilerinin giden coin'lerinin üzerine bir bardak soğuk su içmesinden herhalde, gündeme bile gelmediği ortaya çıktı.
Günahın büyüğü, parasını, hem de kimi durumlarda milyonlarca lirasını önünü arkasını araştırmadan götürüp ilk karşısına çıkan kripto para borsasına yatıran kendince kurnaz ama aslında saf yurdum insanında. Ama kripto para borsalarını denetlemeyen, geçtik denetimi, yıllardır bir yasa, bir yönetmelik çıkarmayan devletin hiç mi günahı yok?
Dünyanın pek çok ülkesinde kripto para borsaları yıllar önce lisansa bağlandı. Merkez Bankası Başkanı Kavcıoğlu'nun sözlerinden çıkardığımız kadarıyla şimdi Türkiye de bunu yapacak. Biraz geç. Ayrıca bu sürecin "kanlı" geçme ihtimali de var.
Lisans demek, belirli şartları yerine getirmek demek. Lisans vermek için konulacak şartları yerine getiremeyecek -ki birçoğunun yerine getiremeyeceğini öngörmek için kahin olmaya gerek yok- borsalara ne olacak? "Batarlarsa batsınlar" denebilir ama battıklarında bu borsalardaki yüz binlerce vatandaşın Bitcoin'u, Ethereum'u, Dogecoin'u da buharlaşacak.
Hayır, "Devlet kripto borsa mağdurlarına yardım etsin" demiyorum. Kendi düşen ağlamaz. Sadece bu süreçte yaşanabileceklere dikkat çekmeye çalışıyorum.
Türkiye'de 40'a yakın kripto para borsası olduğu söyleniyor. Daha yüksek sayılardan söz edenler de var. Hiçbir yerde tam bir liste bulamadım. Hafta sonu, uzun sokağa çıkma yasağından da yararlanarak oturdum, önde gelen 20 yerli kripto borsasının internet sitesini inceledim, ne kadar güvenilir olduklarını çıkarmaya çalıştım. Yetinmedim, hemen hepsine bir e-mail göndererek şu soruyu sordum:
-Sermaye büyüklüğünüz ne kadar?
-Sizi biraz tanıyalım, borsanın kurucusu veya kurucuları hakkında bilgi verir misiniz?
Birkaçı cevap verdi, diğerlerinden cevap gelmedi. Yanıt vermeyenlerin sitelerinde kendi haklarında verdikleri (veriyorlarsa) bilgileri okudum. Objektif kullanıcı görüşlerini içerdiği düşüncesiyle Ekşi Sözlük'te yazılanlara baktım. Ve naçizane çeyrek yüzyıldır ekonomi ve şirketler hakkında yazıyor olmanın cesaretiyle kendi sezgilerime kulak verdim.
Sonuç? Ortaya aşağıdaki değerlendirme çıktı. Ham. O nedenle de kısa. Ama yine de kripto paralara yatırım yapan vatandaşlar için faydalı olabileceğini düşüncesiyle paylaşıyorum.
Yerli borsaların hiçbirini bu kategoriye koymak mümkün değil. Bunun nedeni, hiçbirinin sermaye yapısı, bilançosu, kullandığı teknoloji, siber güvenlik sistemi, çağrı merkezi, müşterilere yönelik hizmet kalitesi (mesela müşteri şikayetlerinin çözüm süresi) gibi kritik konularda tatminkâr bilgi vermemesi. Bu bilgiler olmadan, hatta bu bilgiler bağımsız ve güvenilir denetim kuruluşları tarafından denetlenmeden, "Paranızı gönül rahatlığıyla buraya yatırabilirsiniz" demek mümkün değil.
Gönül rahatlığıyla değil ama belirli bir uyanıklık seviyesiyle güvenilebilecek borsalar… Bu gruba a) sahipleri belli, b) sermaye yapıları görece güçlü, c) kripto para aracılığı işini bu konuda deneyim sahibi olacak kadar uzun süredir yapan, d) sorularımı yanıtlayan, e) olumsuz yorumların baskın olmadığı borsaları aldım. Bu kategoriye 6 yerli kripto para borsası giriyor gibi:
-BtcTurk
-Paribu
-Icrypex
-Bitci
-Bitexen
-Bitlo
Güven eşiğinin üzerinde olmaları, onlara kefil olduğumu değil, yukarıda saydığım koşulları sağladıklarını gösteriyor.
Bununla birlikte bu kategorideki şirketlerde dahi ciddi bir kurumun yapmayacağı türden garip uygulamalarla karşılaşılabildiğini belirtmem gerek. Küçük bir örnek: BtcTurk geçtiğimiz cuma günü basın toplantısı yapacağını duyurdu ama ne bana, ne tanıdığım ekonomi yazarları/gazetecilerine toplantı daveti göndermedi. Daha sonra toplantının yapıldığını öğrendik. Kim katıldı? Üç-beş tanıdık mı? Amaç zor sorulardan kaçmak mıydı? Kimsenin günahını almak istemem ama bu olay, en ciddi görünen kripto para borsalarının bile yeri geldiğinde ciddiyetsiz davranışlar sergilediğini göstermesi açısından anlamlı.
Aynı şekilde büyük bir işlem hacmine sahip olan Paribu'nun müşteri destek hizmetlerinin yetersiz olduğuna dair şikayetler var.
(Yazının ilk versiyonunda Bitexen ve Bitlo'ya yeterli bilgi edinemediğim ve sorularıma yanıt alamadığım için yer vermemiştim. Yazı yayınlandıktan sonra iki kuruluşun yetkilileriyle uzunca birer görüşme yaptım. Sorularımın yanıtlarını da yazılı olarak ilettiler. Finansal ve teknolojik altyapılar ile yatırımcıların kimlikleri konusunda verilen bilgiler tatmin edici, Bitexen ve Bitlo'yu "Güven eşiğinin üzerindekiler" kategorisine alıyorum.)
Şirket hakkında temel bilgiler halka açık. Sorularıma tatmin edici denebilecek yanıtlar geldi. Ekşi Sözlük yorumları genel olarak olumlu. Bununla birlikte yeni oldukları için (Haziran 2020'de faaliyete geçti) bu kategoride yer verdim.
Bu kategorideki yerli borsalar arasında çelişkili bilgi verenler, henüz çok yeni olanlar, hakkındaki olumsuz yorumlarla dikkat çekenler ve bu arada Sistemkoin, Ovis gibi kapanmış olanlar vardı. Bunlar için bir görüş belirtmek zor, uzak durmakta yarar var...
