1-Çıraklık ve stajerlik çalışmalarının emekliliğe etkisi
Pek çok kişi tarafından “Çıraklık veya öğrencilik sırasındaki staj çalışmalarından kaynaklanan sigortalılık başlangıçlarının ve prim gün sayılarının emeklilik hesabında dikkate alınıp alınmadığı?” sorulmaktadır.
Sosyal güvenlik mevzuatına göre, 3308 sayılı Meslekî Eğitim Kanununda belirtilen aday çırak, çıraklar hakkında iş kazası ve meslek hastalığı ve hastalık sigortası; meslek liselerinde okumakta iken veya yüksek öğrenimleri sırasında staja tabi tutulan öğrenciler hakkında ise iş kazası ve meslek hastalığı sigortası hükümleri uygulanmaktadır.
Başka bir ifadeyle, çırak ve stajer öğrenciler uzun vadeli sigorta kolları olarak nitelendirilen (malullük, yaşlılık ve ölüm) emeklilik sigorta kollarına tabi değildirler.
Çırakların ve stajer öğrencilerin sigortalı yapılmasının nedeni, bunların çalıştıkları dönemde iş kazası, meslek hastalığı veya hastalık riskine maruz kalmaları durumunda kendilerine gerekli yardımların (gelir bağlanması, istirahatli olunan sürede geçici iş göremezlik ödeneği verilmesi, sağlık yardımı gibi) yapılabilmesidir.
Dolayısıyla, herhangi bir kişi çırak veya stajer olarak sosyal güvenlik sistemine dahil olmuş ise, emeklilik şartları belirlenirken çırak veya stajer olarak SGK’ya tescilinin yapıldığı tarih, emeklilik için “ilk işe giriş tarihi” olarak alınmamakta ve çıraklık veya stajerlik dönemindeki prim gün sayıları emeklilik hesabında prim ödeme gün sayısına dahil edilmemektedir.
Emeklilik hesabında dikkate alınan sigortalılık başlangıcı, sigortalının uzun vadeli sigorta kollarına (malullük, yaşlılık ve ölüm sigortalarına) bağlı olarak ilk defa çalışmaya başladığı (prim ödendiği) tarih olarak kabul edilmektedir.
Örneğin, bir kişinin 13/9/2009 tarihinde çırak olarak sigorta tescili yapılmış ve daha sonra da 11/2/2011 tarihinde ilk defa tüm sigorta kollarına tabi olarak çalışma başlamış ise, bu kişinin emeklilik şartları 13/9/2009 tarihine göre değil, 11/2/2011 tarihine göre belirlenecektir.
Bu uygulama sosyal güvenlik reformundan önce (1/5/2008 tarihinden önce) sigortalı olanlar, daha doğrusu SSK kapsamında çırak veya stajer olarak çalışanlar için de aynen geçerlidir.
Örneğin, bir kişi 1/4/2005 tarihinde stajer öğrenci olarak işe başlayıp daha sonra da 3/7/2007 tarihinde tüm sigorta kollarına tabi olarak çalışmaya başlamış ise, emeklilik hesaplamalarında 3/7/2007 tarihi sigortalılık başlangıç tarihi olarak esas alınacaktır.
Diğer taraftan, yapılacak olan hizmet borçlanmalarında tescil şartı aranmakta ise, yine emeklilik için ilk defa prim ödenen tarih dikkate alınmaktadır. Ancak, kadın sigortalıların doğum borçlanmalarında eğer kadın sigortalının doğumundan önce çıraklık veya stajer öğrencilikten kaynaklanan sigortalılık başlangıcı varsa, bu sigortalılık başlangıcı doğum borçlanması yapabilmek için dikkate alınmaktadır.
2-18 yaşından önceki sigortalı çalışmalarının emekliliğe etkisi
Sosyal güvenlik mevzuatına göre SSK’lı olarak çalışanlar için bu konuda tarihsel açıdan 2’li bir ayrım söz konusudur.
Şöyle ki;
-1/4/1981 tarihinden önce sigortalı olanların sigortalılık başlangıç tarihi 1/4/1981 tarihi,
-1/4/1981 tarihinden sonra sigortalı olanların ise 18 yaşını doldurduğu tarih,
sigortalılık başlangıcı olarak kabul edilmektedir.
Ancak, 1/4/1981 tarihinden sonra sigortalı olanların sigortalılık başlangıcı 18 yaşını doldurdukları tarih olarak esas alınmakla birlikte, 1/4/1984 tarihinden önceki prim ödeme gün sayıları emeklilik hesabında dikkate alınmaktadır.
Ayrıca, 1/4/1981- 1/5/2008 tarihleri arasında sigortalı olanlar için 18 yaş öncesinin sigortalılık olarak dikkate alınmaması sadece normal emeklilik için geçerli olup, malullük ve ölüm aylığı için geçerli değildir. Ancak, 1/5/2008 tarihinden sonra ilk defa işe girenler için 18 yaş uygulaması hem normal emeklilik, hem de malullük ve ölüm aylığı için geçerli olmaktadır.
Örneğin, 12/9/1971 doğumlu kadın sigortalı ilk defa 18 yaşını doldurmadan 25/3/1989 tarihinde çalışmaya başlaması durumunda, söz konusu kişi 18 yaşını doldurmadan sigortalı olarak çalışmaya başladığından, emeklilik için sigortalılık başlangıcı 18 yaşını doldurduğu 12/09/1989 tarihi olarak esas alınacaktır.
