1990 yılında Çin'i ziyaret eden Kenan Evren nüfusun büyüklüğü karşısında heyecanlanıp "her Çinliye bir kilo portakal satsak zengin oluruz" hayali kurmuştu. Çin'in nüfusu şimdilerde nazara gelmiş gözüküyor. Geçmişte çokluğun yol açtığı sorunlarla baş etmeye çalışırken bugün azalan nüfus sorunuyla karşı karşıya.
2021'de nüfus bir önceki yıla göre sadece 480 bin kişi artarak 1.412.600.000'e ulaştı.[1] Bu son 60 yıldaki en düşük artış. Çin Ulusal Sağlık Komisyonu'nun tahminlerine göre 2025'ten itibaren de nüfus azalmaya başlayacak.[2]
Bu eğilim devam ederse 2065'te nüfusun 700 milyona inmesi söz konusu.
"Büyük Atılım"[3] döneminde milyonlarca insanın ölümüyle sonuçlanan insanlık tarihinin en büyük kıtlıklarından birine tanıklık etmiş olan Deng Xiaoping ve ÇKP'nin lider kadrosu kalabalık nüfusu hem potansiyel bir tehlike hem de ekonomik kalkınmanın önünde bir engel olarak görüyorlardı. Bu nedenle 1980'den itibaren tek çocuk politikası (孩政策) uygulamaya kondu. 2015'e kadar süren ve çok sıkı bir şekilde yürütülen bu program ile 25 yılda kısırlaştırma ve kürtaj yöntemleriyle 400 milyondan fazla bebeğin doğumu engellendi
1980'lerde binde 20'lerin üzerinde olan doğum oranın 2000'den itibaren hızla binde 15'in altına gerilediği ve öte yandan ortalama ömrün uzamasıyla yaşlıların sayısının artmakta olduğu fark edilince bu uygulamadan 2015'te resmi olarak vaz geçildi. Bugün 3 çocuğa izin olmasına rağmen doğumlar hızla düşmekte.
Çin'de yeni doğan çocuk sayısı (milyon kişi). Kaynak: Çin Ulusal İstatistik Bürosu2021'de doğan toplam çocuk sayısı pandeminin başladığı 2019'a göre yüzde 27.5 azalarak 10.6 milyon oldu. Bu son 60 yılın en düşük rakamı (1961'de doğan çocuk sayısının düşük olmasının sebebi Büyük Atılım döneminde yaşanan kıtlık sonucu milyonlarca insanın ölmüş olmasından).
Bir başka ifadeyle 2021'de bin kişi başına doğum oranı sadece 7.5 olarak gerçekleşti.
Çin'de bin kişi başına nüfus artış oranı. Kaynak: Çin Ulusal İstatistik BürosuToplam doğurganlık hızına (bir kadının yaşamı boyunca dünyaya getirdiği çocuk sayısı) bakıldığında durumun vehameti daha netleşiyor. 2020'de bu rakam 1.3'e düştü. 2021'de ise 1.15'e geriledi. (Shanghai, Pekin gibi büyük şehirlerde 0.7'e kadar inmiş durumda).
Bir fikir vermesi açısından ABD'de bu oran 1.6. Yaşlanan Japonya'da bile 1.3.
Shanghai Sosyal Bilimler Akademisi toplam doğurganlık hızının 1.1 seviyelerinde kalması durumunda 2100 yılında nüfusun 587 milyona gerileyeceğini öngörüyor.
Çalışma çağındaki nüfus Çin'deki kalkınmanın temel taşlarından biri olagelmiştir. Nüfusun azalmasının ekonomi üzerinde uzun dönemli ve kronik etkilerinin olması kaçınılmaz. Aslında 2012 yılından beri çalışma çağındakilerin sayısı düşmekte. BM tahminlerine göre 2050 yılında çalışma çağındaki nüfus bugünküne göre 220 milyon azalacak.
Şu anda toplam nüfusun yüzde 13.5'ini oluşturan 65 yaş ve üzerindekilerin oranının ise 2050 yılında yüzde 25'i aşması, 2080 yılında ise çalışma çağındaki nüfustan daha fazla olması beklenmekte.
Bu da bugün 20 olan 100 çalışana düşen emekli sayısının (65 yaş üzeri) 2100'de 120'ye ulaşması anlamına geliyor.
Önümüzdeki dönemde çalışan nüfustaki azalma bir yandan ekonomik büyümeyi olumsuz etkilerken diğer yandan yaşlı nüfusun ekonomi üzerindeki yük artacak. Şu anda toplam GSYİH'nın yüzde 4'ü oranında olan emeklilerin yükü 2100'de yüzde 20'ye yükselecek. [4]
Bu karamsar tablonun değişmesi için yapılması gereken görünüşe göre basit: Doğumları artırmak.
Ancak daha ilk aşamada sorunlar başlıyor: Hem ekonomik koşulların ağırlaşması hem de yeni kuşaklardaki zihniyetin farklılaşması evlilikleri olumsuz etkiliyor. Yeni evlenenlerin sayısı hızla azalıyor. (Çin'de evlenmeden çocuk sahibi olmanın caydırıcı tedbirlerle büyük ölçüde engellendiğini belirtmekte yarar var).
2021 yılında evlenen çiftlerin sayısı sadece 7.63 milyon oldu. Bu rakam 2020'de 8.13, 2013'te ise 13.47 milyondu.
Tek çocuk politikasının uygulandığı dönemde erkek çocukların tercih edilmesi (kız doğumlarının kürtajla engellenmesi) nedeniyle şu anda erkek-kadın sayılarında büyük bir dengesizlik var. Erkek sayısı kadınlardan yaklaşık 35 milyon fazla. Bir başka ifadeyle 35 milyon erkeğin Çinli bir kadınla evlenme ihtimali yok.[5]
Genelde kadınların eğitim düzeyi erkeklere göre daha yüksek. Ekonomik özgürlüğe sahip olan kadınlar geleneksel anlamda evliliğe pek de sıcak bakmıyorlar. Bu eğilim kadın-erkek sayıları arasında dengesizliğin en fazla olduğu (18.27 milyon) Z kuşağnda (1995-2010) daha belirgin. 18-26 yaş aralığındaki şehirli ve bekar gençlerle yapılan bir araştırmaya göre evlenme niyetinde olmadığını veya bunun olmasına pek de ihtimal vermediğini söyleyen erkeklerin oranı 19.3. iken kızların oranı yüzde 43.9. [6]
Durumdan vazife çıkaran Çin Komünist Gençlik Birliği (ÇKGB) [7] ülke genelinde sayıları 3.8 milyonu bulan mahalli birimlerinde bekarlar için tanışma toplantıları düzenliyor. ÇKGB, Çin Komünist Partisi'nin (ÇKP) gençlik örgütü. 73.7 milyon üyesi var.
Bu toplantılara katılımlar bazen binlerle ifade edilen sayıları bulabiliyor.
Kendine münasip bir eş arayanların bilgileri kamuya açık ortamlarda sergileniyorKatılımcıların nisbeten az olduğu toplantılar müzikle ve ortamdaki samimiyeti artırıcı oyunlarla başlıyor. Ancak çok sayıda katılımcının olduğu büyük toplantılarda işler montaj hattı mantığıyla yürüyor. Kızlar masalarında oturuyor erkekler sırasıyla masalara misafir oluyor. Her misafirlik 8 dakika sürüyor.
Bu tanışma toplantılarına katılanlar genellikle durumdan memnun. Parti'inin "süzgecinden" geçmiş adaylarla tanışmanın daha güvenilir olduğunu düşünüyorlar. Belli ki bu çöpçatanlık etkinlikleri uygun eş bulmada kolaylaştırıcı oluyor.
Hızlandırılmış tanışma toplantılarındaLakin iş evlilikle bitmiyor.
Özellikle orta sınıfta evli çiftler genellikle tek çocukla yetiniyor. Sebebi malum, çocuk yetiştirmek oldukça maliyetli. Özellikle eğitim harcamaları yüksek. İyi okullara gidebilmeleri için çocuklar erken yaşlardan itibaren özel kurslara gönderiliyor.
Yerel yönetimler doğumları teşvik etmek için annelere daha uzun doğum izni hatta ayni ya da nakdi yardım içeren paketler hazırlıyorlar.
Ama özellikle pandemi sonrası ortaya çıkan ekonomik belirsizlik ortamında bunların etkili olması pek de mümkün gözükmüyor.
Toplam doğurganlık hızının Avrupa'da olduğu 1.7 seviyesine yükseltilebilmesi için bile yılda GSYİH'nın yüzde 5'i gibi bir harcama yapılması gerekiyor.
Kısacası Çin'in çok ciddi bir nüfus problemi var.
[1] http://www.stats.gov.cn/tjsj/zxfb/202202/t20220227_1827960.html
[2] 谱写新时代人口工作新篇章, (Yeni dönemde nüfus çalışmalarında yeni bir sayfa), 求是, (Gerçeği Arayış – Qiúshì), sayı 15, 2022
[3] Büyük Atılım dönemi (大跃进) 1958-61. Hem sanayi hem de tarım üretimini aynı anda hızlı bir şekilde artırma amacıyla başlatılan bu proje bağnazca yapılan hatalar neticesinde milyonlarca insanın açlıktan ölmesine yol açmıştı.
[4] Could China's population start falling?, BBC, 6 Haziran 2022
[5] https://t24.com.tr/yazarlar/cevdet-kadri-kirimli/cin-bilmecesi-35-milyon-erkek-fazlaligi-varken-7-milyon-evde-kalmis-kiz-nasil-olabiliyor,36831
[6] 青年婚恋意愿调查：面对婚姻，年轻人在忧虑什么？(Gençlerin Evlenme İstekleri Üzerine Araştırma: Gençler Evlilik Konusunda Nelerden Endişeleniyor?), 8 Ekim 2021, https://m.gmw.cn/2021-10/08/content_1302631544.htm
[7] Çin Komünist Gençlik Birliği (中国共产主义青年团). Çin Komünist Partisi'nin gençlik kolu. 14-28 yaş arası gençlerden oluşan 73.7 milyon üyesi var.
Cevdet Kadri Kırımlı kimdir?İzmir'de doğdu. Yurtiçinde ve yurtdışında farklı şirketlerde yöneticilik yaptı. Çin'de ve Hong Kong'da yaşadı. |
