Çin'de kadri bilinmemiş bir finansal "sihirbazlık" vakası

Cedar Holding merkezi Guangzhou şehrinde olan bir Fortune 500 şirketi. Ana faaliyet alanı emtia tedarik zinciri yönetimi ve emtia ticareti. Demir dışı metallerde güney Asya'daki en büyük şirket oldukları iddiasındalar. Ama ağırlıklı olarak bakır ticaretiyle iştigal ediyorlar.

2015'de kurulan şirket baş döndürücü bir büyüme gösterdi.  2016'da gelirleri bir önceki yıla göre neredeyse üçe katlanarak 24 milyar dolara (157 milyar RMB) 2017'de ise bu kez yaklaşık yüzde 50 artarak 32.7 milyar dolara ulaştı ve Fortune'un dünyanın en büyük 500 şirketi listesine girdi. Geçen yıl itibarıyla Fortune 500'de 359. sırada bulunuyor. Bu listeye göre Çin'in 16. büyük şirketi konumunda.

Şirket 2020'de dünyanın en büyük çelik şirketlerinden biri olan İngiliz Stemcor'u satın alarak gündeme gelmişti. Cedar'ın kurucusu ve yönetim kurulu başkanı Zhang Jin 2019'da Davos'un en dikkat çeken simalarından biri olmuştu.

Holding'in ana faaliyeti emtia ticareti yapan firmalara finansman sağlamak. Diyelim bir firma altı ay sonra teslim edilmek üzere 100 milyonluk bir bakır tel siparişi aldı. Bu siparişi teslim edebilmek için 70 milyonluk hammadde alarak üretim yapması gerekiyor. Cedar bu 70 milyonu söz konusu firmaya veriyor, sonra da bunun finansmanı için Varlık Yönetimi Ürünleri (VYÜ) satışı yapıp yatırımcılarda para topluyor. [1] Nasılsa borç verilen firma satışı yaptığında 70 milyonu faizi ile geri ödeyecek!

VYÜ'ler Çin'de yaygın kullanılan bir finansman modeli. Genellikle emlak geliştirme şirketleri ve bankalar tarafından belli projelerin finansmanı için çıkarılıp bireysel ve kurumsal yatırımcılara satılıyor. Örneğin yerel yönetimle arazi için sözleşme yaptıktan üzerinde gerçekleştireceği mezarlık projesinin finansmanı için VYÜ satan şirket bile var.

Cedar Holding satış gelirleri baş döndürücü bir hızla arttı (milyar RMB) 

VYÜ'ler getirileri mevduat faizlerinden daha yüksek olduğundan çok tercih ediliyor. Ama banka mevduatı gibi sigorta kapsamında değiller.

Cedar Holding, VYÜ satışıyla yaklaşık 8 bin yatırımcıdan 3.15 milyar dolar para toplamış. Geçen Şubat ayında vadesi gelen ödemeleri yapamayacağını açıkladıktan sonra ortaya çıkan tablo şu: Şirket aslında çok sayıda gerçek olmayan, kağıt üzerindeki satışlarla alacaklarını abartıp bunları teminat göstererek borçlanmış.

Cedar'ın kurucusu ve yönetim kurulu başkanı Zhang Jin

Örneğin Holding'in iştiraklerinden Guangzhou Lianhua Ltd. 3 milyar RMB değerinde 70 bin ton elektrolit bakırı bir kamu şirketine satmış. Söz konusu kamu şirketi de aynı malı üzerine kar koyarak bu kez Cedar'ın bir yan şirketi olan Shanghai Huixiang'e fatura etmiş. O şirket de bir süre sonra aynı malı ilk satıcı olan Guangzhou Lianhua'ya satmış. Bu dön baba dönelim işlemi sırasında mallar aslında Guangzhou'daki bir depoda kuzu kuzu oturmuş, kapının dışına bile çıkmamış! Ama Cedar Holding üç kez kesilen yaklaşık 3'er milyarlık faturaları teminat gösterip 9 milyar RMB alacak söz konusuymuşçasına VYÜ satıp para toplamış.

Bir başka başarılı ticaret örneği de şu: şirketin sahip olduğu iki bakır izabe tesisinin yıllık kapasitesi 200 bin ton. Ama 2020'de yaklaşık 2,5 milyon ton bakır ürünü satışı gerçekleştirmeyi başarmışlar.

Guangzhou'daki bazı kamu şirketleri Cedar ile kağıt üzerinde ticaret yapmanın yanı sıra ortaklıklar bile kurmuşlar. Bir başka ifadeyle kamu şirketleri de muhtemelen kağıt üzerinde karlar elde etmişler.

Cedar'ın Guangzhou'daki genel merkezi 

Cedar'ın, VYÜ'leri yatırımcılar kolaylıkla satabilmesinin sebebi bunların koskoca bir Fortune 500 şirketi teminatında olması ve kamu şirketleriyle iş yapıyor olması.

Nedense batı ekonomi medyası bu şişirme Fortune 500 şirketinin marifetlerine pek yer vermedi.  Öte yandan halka açık bir şirket olan Cedar halen faaliyetlerini sürdürüyor.

Aslında münferit bir olay olduğu da söylenemez. Kaplanların hangilerinin kağıttan olduğunu anlamanın kolay olmadığı bir finansal orman söz konusu.

Çin'deki gölge bankacılığın en önemli enstrüman olan VYÜ'lerin toplam değeri neredeyse 4.4 trilyon dolar. Bunların içinde sorunlu olanların miktarı 2021'de bir önceki yıla göre iki kat artarak 14.4 milyar dolara ulaştı.

VYÜ'lerin küçük yatırımcılar tarafından bile tasarruf aracı olarak tercih edildiği düşünülecek olursa bu trendin devam etmesi ekonomik istikrarı olumsuz etkileyecek nur topu gibi yeni bir soruna yol açacağa benzer.

[1] Varlık yönetimi ürünleri (VYÜ) Çin'de bankalar ve finansal kurumlar tarafından yaygın olarak satılan, getiri oranları yüksek bir gölge bankacılık enstrümanı.