9-12 Ekim tarihleri arasında yapılan ve 20.Kongre'nin hazırlıklarının ele alındığı 19. Merkez Komite 7.Oturumu'na katılan ÇKP Politbüro Yürütme Komitesi üyeleri (soldan sağa) Han Zheng, Wang Huning, Li Zhanshu, XiJinping, Li Keqiang, Wang Yang, Zhao LejiÇin Komünist Partisi (ÇKP)'nin 20. Ulusal Kongresi yarın toplanıyor. Dünyanın ikinci büyük ekonomisi olması hasebiyle beş yılda bir yapılan ulusal kongreler partinin dolayısıyla ülkenin önemli kararlarının ve seçimlerinin ilan edildiği bir siyasi faaliyet olarak ilgi çekiyor.
Giderek artan Çin-ABD gerginliği, pandeminin etkileri ve tırmanan Tayvan konusu bağlamında bu seferki kongre çok daha fazla önem taşıyor. Mao'nun ölümünün ardından son 40 yıldaki en önemli kongre olduğu söylenebilir.
Mao Zedung (毛泽东) ve Deng Xiaoping (邓小平) kadar güçlü bir lider olarak kendini tescil ettirmiş, adını onların hizasına yazdırmış olan Xi Jinping (习近平)'in yeniden lider ilan edileceği kesin.
Mao dönemindeki mutlak tek adam yönetiminden ağzı yandığından kolektif liderliği savunan Deng Xiaoping devlet başkanlığını 10 yılla (2x5) sınırlamıştı. 1982'de yapılan bu düzenleme Deng'den sonraki iki başkan Jiang Zemin ve Hu Jintao tarafından titizlikle uygulandı. Ancak Xi anayasadaki 2 dönem sınırlamasını 2018'de kaldırttı. Böylece 2012'de 18. Parti Kongresi'nde lider ilan edilmiş olan Xi'nin ömür boyu lider kalabilmesinin de yolu açılmış oldu.
Xi, göreve gelişinin daha altıncı gününde "Kaplanlar ve Sinekler (老虎 苍 蝇 一 起 打)" yolsuzlukla mücadele programını başlatmıştı. Partideki potansiyel muhaliflerini ve partinin geleneksel güç odaklarını (mesela Çin Komünist Gençlik Birliği grubu) sindirmek için çok kullanışlı bir araç olan yolsuzlukla mücadele o zamandan beri sürüyor. Şimdiye kadar yolsuzluğa bulaşmış politbüro üyeleri ve generaller de dahil olmak üzere çeşitli kademelerdeki 1,5 milyondan fazla yönetici cezalandırıldı. Tabii bu arada Xi üst düzey kadroları da kendi tercihleri doğrultusunda biçimlendirdi.
2017'de 19. Kongre'den itibaren de iktidarını hızla konsolide etti.
Dolayısıyla bu kongrede de partinin yeni kadrolarına büyük ölçüde şekil vermesi bekleniyor. Yani bu konuda elini tutan pek olmayacak.
Çin Halk Cumhuriyet (ÇHC) malum 1949 yılından beri komünist rejimle, ÇKP tarafından yönetiliyor.
ÇHC'ni parti devleti diye tanımlamak sanırım yeterli olmaz. Ülkede devlet dahil örgütlenmenin söz konusu olduğu her türlü beşeri alan ÇKP tarafından bir anlamda "soğrulmuş"tur. ÇKP hayatın her alanına, tabiri caizse toplumun kılcal damarlarına nüfuz etmiştir. Çalıştığınız fabrikada da parti komitesi vardır yaşadığınız site de. Zaten devlet aygıtı partinin uzantısı gibi çalışır.
Kısacası toplumsal denklemin ÇKP ≥ (büyük eşittir) ÇHC şeklinde olduğunu söylemek yanlış olmaz.
ÇKP'nin önemi konusunda fikir vermesi açısından ÇHC'nin 70. Kuruluş kutlamalarından bir kare: En öndeki ÇKP bayrağı. Ülke bayrağı ve Çin Halk Kurtuluş Ordusu bayrağı daha sonra geliyor.ÇKP'nin yaklaşık 96.7 milyon üyesi var. Ayrıca 14-28 yaş arası gençlerin üye olduğu partinin gençlik kolu olan Çin Komünist Gençlik Birliği (ÇKGB)'nin 73.7 milyon, 6-14 yaş arası çocukların kabul edildiği Genç Öncüler'in de yaklaşık 110 milyon üyesi bulunuyor
ÇKP piramit şeklinde örgütlenmiştir. Tabanında toplam nüfusun yaklaşık yüzde 6.8'ine tekabül eden üyeler bulunur. Piramitin tepesinde ise genel sekreter yer alır. Teorik olarak aşağıdan yukarı bir işleyişle üyeler Ulusal Kongre katılımcılarını onlar da merkez komite ve politbüro üyelerini ve genel sekreteri seçerler. Ama pratikte süreç tersine işlemekte, merkez komite ve Ulusal kongre tepedekiler tarafından belirlenmektedir.
ÇKP Ulusal Kongresi (中国共产党全国代表大会): 5 yılda bir toplanan kongre için yaklaşık yaklaşık 2 bin 300 delege seçilir. "Bunlar arasında sadece parti üyeleri ve lider kadrolar değil, üretim ve çalışmanın ön saflarında yer alan parti üyeleri, belirli sayıda kadın parti üyesi, etnik azınlık partisi üyesi, ekonomik, bilimsel ve teknolojik, ulusal savunma, siyasi ve hukuk, eğitim, propaganda, kültür, sağlık, spor ve sosyal yönetim gibi çeşitli alanlarda temsilciler bulunur."
20.Kongre için 2 bin 296 delege seçildi. Bunların 2224'si ÇKP üyesi. Toplam kadın delege sayısı 619 (yaklaşık yüzde 27'). Ülkedeki 40 farklı etnik grubu temsilen 264 delege bulunuyor. Yaş ortalaması 52.2 ve delegelerin yüzde 95.4'ü yüksek üniversite ve üzeri eğitime sahip. *
Bu delegelerin belirlenme süreci geçen yıl Kasım ayında başladı. Eyaletleri, kamu iktisadi teşebbüslerini, merkezi otorite ile merkezi finansal sektörü içeren 38 seçim birimi bulunuyor. Bu birimler delege adaylarını belirliyorlar. Belirlenen adaylar Kasım'dan başlayarak Temmuz'a kadar 5 aşamalı titiz ve kılı kırk yaran bir eleme sürecinden geçiriliyor. Delege seçim sürecine nezaret eden partinin organizasyon birimin başındaki Chen Xi'nin ifadesiyle adaylarda aranan temel özellikler "sadakat, yeterlilik ve dürüstlük". Resmi açıklamada da "adayların Xi'ye sadakat de dahil olmak üzere parti doktrinine bağlılıkları açısından değerlendirileceği" belirtiliyor.
Daha sonra seçim birimlerindeki parti komitelerinin üyeleri adaylar arasında oylama yapıp kısa bir liste belirliyorlar. Bu şekilde belirlenen adayların listesi bir yeterlilik inceleme komitesi tarafından değerlendirilmek üzere Merkez Komite'ye gönderiliyor.
ÇKP Disiplin Denetimi Merkez Komisyonu (中国共产党中央纪律检查委员会): Yolsuzlukları soruşturmada çok geniş yetkilere, dolayısıyla da üyeler üzerinde büyük yaptırım gücüne sahip olan komisyon Ulusal Kongre tarafından seçilen 130 üyeden oluşuyor. Anayasa gereği bunlar daha sonra kendi aralarından 21 kişilik yürütme komitesini ve sekreterini seçerler. Komisyonun sekreteri Politbüro Yürütme Komitesi üyelerinden biridir. Halihazırda mevcut komisyon sekreteri Xi'ye en yakın isimlerden, onun sağ kolu denebilecek Zhao Leji'dir.
ÇKP Merkez Komitesi (中国共产党中央委员会): Ulusal Kongre tarafından seçilen 204'ü asil 172'si yedek toplam 376 üyeden oluşur. Partinin esas yürütme organıdır. Senede en az bir kez toplanarak temel konuları ele alır. Bu kongrede belirlenecek olan 20.Merkez Komite Ulusal Kongre toplantısı bittikten sonra ayrıca toplanıp ve politbüro üyelerini seçecek.
ÇKP Merkez Komitesi Siyasi Bürosu / Politbüro (中国共产党中央政治局): Şu anda 25 üyeden oluşmaktadır. Daha fazla ya da daha az üyeden oluşabilir. Önemli konuların ve politikaların ele alınıp belirlendiği organdır.
ÇKP Merkez Komitesi Siyasi Bürosu Yürütme Komitesi / Politbüro Yürütme Komitesi (中国共产党中央政治局常务委员会): Mevcut durumda 7 üyeden oluşmaktadır. Politbüro'nun çekirdek kadrosu olup genellikle her hafta en az bir kez toplanır. Günlük düzeyde işleyiş ve uygulamaların ele alındığı yapıdır.
Genç Öncüler ve Çin Komünist Gençlik Birliği üyeleri törenlerde. Genç Öncüleri kırmızı fularlarından tanımanız mümkün.Hemen belirtmek gerekir ki ÇKP geleneğinde kararlar genellikle toplantıların öncesinde netleşir. Kongreler alınan kararların ve yapılan tercihlerin umuma duyurulup ilan edilmesi içindir. 20.Kongre'de ne gibi kararların "alınacağı", merkez komiteye ve politbüroya kimlerin "seçileceği" aslında şu an belirlenmiş durumda.
Bu kongrede Xi Jinping'in bir kez daha lider olarak ilan edileceği kesin. Parti ve devlet kadrolarını tamamen kendi tercihleri doğrultusunda belirleyeceği de öyle.
Filmin sonu belliyse kim neyi merak ediyor o zaman diye düşünülebilir.
Yarın devam edelim…
出席中国共产党第二十次全国代表大会代表全部选出, 新华社 (Çin Komünist Partisi'nin 20. Ulusal Kongresi'nin tüm delegeleri seçildi, Xinhua) 25 Eylül 2022, http://www.news.cn/politics/2022-09/25/c_1129030990.htm
Cevdet Kadri Kırımlı kimdir?İzmir'de doğdu. Yurtiçinde ve yurtdışında farklı şirketlerde yöneticilik yaptı. Çin'de ve Hong Kong'da yaşadı. |
