Çin'de önceki haftaki protestoların hemen ardından yönetim birden bire "Omicron virüsünün patojenitesinin zayıflaması, aşılamanın yaygınlaşması, önleme ve kontrol konusundaki deneyim birikimi ile ülkenin salgın önleme ve kontrolünde yeni aşamaya geldiği"ni fark etmişti. [2] 30 Kasım'da salgın konusundaki çalışmaların koordinasyonundan sorumlu Başbakan Yardımcısı Sun Chunlan (孙春兰)'ın, Covid' 19'a karşı önlemlerin optimize edileceğini açıklamasının ardından 7 Aralık'ta Ulusal Sağlık Komisyonu değişiklikleri ve bunların ayrıntılarını ilan etti. [3] [4] Ardından da hızlı bir değişim yaşanmaya başladı. Birkaç gün içinde hemen her sokakta bulunan test merkezleri kapandı. Apartmanların, işyerlerinin girişlerinde sağlık kodu gösterme zorunluluğu kalktı. Şehirlerarası yolculuklarda karantina uygulamaları büyük ölçüde kaldırıldı. Kısacası bugün ile on gün öncesi arasında gece ile gündüz arasındaki kadar büyük fark var.
Xi Jinping'in Avrupa Konseyi Başkanı Charles Michel ile yaptığı görüşmede konu ile ilgili sözleri ani fikir değişikliğinin nedenini açıklıyor. Avrupa Konseyi yetkililerinin açıklamalarına göre Pekin'de yapılan toplantıda Xi, katı Covid-19 önlemlerini protesto edenlerin "esas olarak üç yıllık pandemiden sonra hüsrana uğramış" öğrenciler olduğunu söyledi.
Çin'de en elit üniversitelerde bile protestoların yapılması belli ki yönetim için ciddi bir alarm zili olmuş. Malum, Çin'de üniversite gençliğinin öncülük ettiği protestoların önemli sonuçları olagelmiştir. Bunlardan en yakın tarihte olanı Xi'nin de bizzat tanıklık ettiği 1989'daki Tiananmen'dir.
Siyasi alanda da reformlar yapılmasını savunduğu için Parti liderliğinden azledilmiş olan Hu Yaobang'un (胡耀邦) 1989 Nisan'ında ölümü üzerine onu anmak üzere Pekin'deki Tiananmen Meydanı'nda toplanan üniversite öğrencilerinin sayıları giderek milyonu bulmuş, daha fazla özgürlük ve demokrasi talepleri yükselmeye başlamıştı. 6 hafta kadar süren gösteriler ordunun müdahalesiyle 4 Haziran'da kanlı bir biçimde sonlandırılmıştı.
Geçen kasım ayındaki protestolarda tepkinin ÇKP ve Xi Jinping'e yönelmiş olmasının Parti yönetiminin hafızalarında Tiananmen'i tazelemiş olması muhtemeldir.
Belirtmek gerekir ki protestolara katılan gençler müreffeh bir Çin'de doğmuş ve yetişmiş bir kuşaktandır. Çin'de bir tabu olan ima edilmesine bile izin verilmeyen Tiananmen olayından büyük ölçüde habersizdir. Hoşnutsuzluklarının temel nedeni ekonomik koşullarının kötüleşmesi, gelecek beklentilerinin olumsuz hale gelmesidir. 16-24 yaş aralığındaki neredeyse her beş gençten biri işsizdir. [5]
Çin'de 60 yaşın üzerindekilerin sayısı 264 milyon. Bunun 36 milyonu 80 yaş üstü. Ulusal Sağlık Komisyonu'na göre, 60 yaş üstü 32 milyon (%12) ve 80 yaş üstü 8 milyon (%22) hiç aşı olmamış durumda. Yüksek risk grubundaki milyonlarca kişinin de ilk iki doz aşıyı olduğu ama üçüncü dozu olmadığı biliniyor.
Çin aşılarının düşük etkinliği ve ikinci doz aşıların yapılmasından bu yana 18 ay geçtiği göz önüne alındığında, nüfusun önemli bölümü aşılanmamış kabul edilebilir.
Geçen mart-nisan ayında Hong Kong'da nükseden salgında 6 haftada çoğu yaşlı olmak üzere nufusun yaklaşık bince birine ulaşan ölümler yaşanmıştı. Aynı ölüm oranlarının Çin'de yaşanması milyonlarca kişinin hayatını kaybetmesi anlamına gelecek. Üstelik Hong Kong'daki aşılamanın büyük ölçüde mRNA aşılarıyla yapıldığını buna karşılık Çin'de bu aşılarının hala kullanılmadığını da dikkate alınca riskin büyüklüğü anlaşılabilir.
Çin'de sağlık sisteminin, Batı ülkelerindeki kadar gelişmemiş olduğunu da unutmamak gerekiyor (örneğin yüz bin kişiye düşen acil servis yatağı; ABD ve Almanya'da 30'un, belli başlı Avrupa ülkelerinde 10'un üzerindeyken bu rakam Çin'de sadece 3.5). Salgının ciddi bir şekilde hortlaması çok dramatik bir tablonun ortaya çıkmasına yol açabilir. Haliyle bu durum yönetimi de etkiler.
Bu risklere rağmen Xi Jinping'in tedbirleri gevşetmesinin önemli nedeni ekonomideki olumsuz gelişmeler. Üç yıldır uygulanan katı tedbirlerin yarattığı tahribat artık katlanılabilir olmaktan çıkmıştı. Örneğin bu yılın ilk on ayında Çin'de kapanan restoran sayısının yarım milyonu geçmiş olması gidişatın durumu hakkında fikir verici.
Öte yandan sıklıkla yapılan Covid-19 testlerinin maliyeti bile oldukça yüksek boyutlara ulaşmış durumda. Goldman Sachs'ın tahminine göre toplam nüfusun yüzde 70'ne iki günde bir yapılan testlerin yıllık maliyeti yaklaşık 370 milyar dolar. Bu Çin'in toplam ekonomik üretiminin yüzde 2.2'sine denk gelen bir rakam.
Kısacası sıfır vaka uygulaması artık sürdürülmesi imkansız hale gelmişti denebilir.
Ancak önümüz kış, salgının aniden yaygınlaşması eski tedbirlerin yeniden gündeme gelmesine yol açabilir beklentisi de yaygın.
Galiba Xi Jinping'in durumunu illa da bir satranç deyimiyle açıklamak gerekirse "zugzwang" (hamle zorlaması) daha uygun düşüyor…
[1] Gambit: Satrançta oyuncunun bir ya da birkaç taşı feda ederek daha iyi bir duruma gelmeye çalışması
[2] Ezelden beri böyledir, imparatorlar hatalarını asla kabul etmezler, https://t24.com.tr/yazarlar/cevdet-kadri-kirimli/ezelden-beri-boyledir-imparatorlar-hatalarini-asla-kabul-etmezler,37691
[3] 关于进一步优化落实新冠肺炎疫情防控措施的通知 (Yeni Koroner Pnömoni Salgını Önleme ve Kontrol Önlemlerinin Daha Fazla Optimize Edilmesi ve Uygulanmasına İlişkin Tebliğ), http://www.gov.cn/xinwen/2022-12/07/content_5730443.htm
[4] 关于进一步优化落实新冠肺炎疫情防控措施的通知》解读问答 ("Yeni Koroner Pnömoni Salgını Önleme ve Kontrol Önlemlerinin Daha Fazla İyileştirilmesi ve Uygulanmasına İlişkin Tebliğ"in yorumlanmasına ilişkin sorular ve cevaplar), http://www.nhc.gov.cn/xcs/fkdt/202212/3b3c4f4c101e47ac8c2792c1de079561.shtml
[5] Çin'de "genç işsizliği" rekor kırdı Z Kuşağı sırt üstü yatmanın "erdemini" keşfediyor, https://t24.com.tr/yazarlar/cevdet-kadri-kirimli/cin-de-genc-issizligi-rekor-kirdi-z-kusagi-sirt-ustu-yatmanin-erdemini-kesfediyor,36491
Cevdet Kadri Kırımlı kimdir?İzmir'de doğdu. Yurt içinde ve yurt dışında farklı şirketlerde yöneticilik yaptı. Çin'de ve Hong Kong'da yaşadı. |