"Yatırım programı" ifadesi, eğer meraklısı değilseniz teknik ve az biraz da sıkıcı çağrışım yapabilir. Ama devletin vatandaşlara karşı görev ve yükümlülüklerini taahhüt ettiği en önemli araçlardan biri olduğunu bilmekte sakınca yok.
Mini mini harflerle yazılmış binlerce satırdan oluşmuş yüzlerce sayfalık program, her senenin başında Resmi Gazete'de yayımlanır ve devleti devlet yapan bütün hizmet alanlarında, hangi hizmetin ne kadar para harcayarak yapılacağı gösterilir. (O paranın da bizlerin olduğunu tekrara düşme pahasına vurgulayalım.) Üç yıl öncesine kadar Bakanlar Kurulu tarafından yayımlanan yatırım programları -artık hayatın sayısız alanında olduğu gibi- sadece Cumhurbaşkanı imzasıyla yayımlanıyor.
Kız Kulesi restorasyonundan, Silivri cezaevinde tutulanlar için hastaneye, imam hatip eğitiminin iyileştirilmesinden metro projelerinden barajlara karakollara kadar…
Devletin bizler için planladığı bütün yatırımları listeleyen 391 sayfalık program, 15 Ocak tarihli Resmi Gazete'nin mükerrer sayısında yayımlandı.
10 bin 915 projeye 454,2 milyar TL ödenek tahsis edildi. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı (CSSB) sitesinde meraklısı için temel ayrıntılar yer alıyor. Mesela en yüksek payı yüzde 26,8 ile ulaştırma/haberleştirme sektörünün aldığını, bunu yüzde 17,4 ile madenciliğin izlediğini, eğitimin yüzde 13,5 ile ancak üçüncü sırayı aldığı bu sayfada görebiliyoruz. Tarım ile sağlığı merak ediyorsanız, beşinci ve altıncı sıralarda olduğunu not düşelim. Dörtte enerji var.
Peki Kamu Özel İşbirliği (KÖİ) modeli ile yapılmış ve dördü yapılmakta olan toplamdaki 18 şehir hastanesinin milyarlarca dolarlık sözleşme ve yatırım büyüklüklerine rağmen sağlık nasıl olup da altıncı sırada derseniz, cevabı basit: KÖİ modelli şehir hastaneleri için yapılan harcamalar, yatırım programına alınmıyor ve de gösterilmiyor. Bir bilgi karartma metodu olarak siyasal bir tercih bu. Öte andan Sağlık Bakanlığı'na sadece 32,7 milyar TL ödenek ayrılmasının nedeni de aynı.
Bu noktada ciddi kafa karışıklığı doğuran bir durumu kayda geçirmenin zamanı. Vaktiniz var ve 391 sayfayı tarayarak Sağlık Bakanlığı başlığındaki yatırımlara bakacak olursanız, orada çok sayıda şehir hastanesi yatırımı göreceksiniz. Ama onlar, bildiğiniz şehir hastaneleri değil. KÖİ modeli terk edildikten sonra, Kamu İhale Kanunu'na göre ihale edilerek (21/b maddesi) yaptırılan şehir hastaneleri.
Peki buraya bakınca ne göreceksiniz?
Eğer büyük bölümü 2020-2021 yıllarında ihale edilmiş yeni nesil şehir hastanelerinin ihale bedellerini biliyorsanız, Sağlık Bakanlığı'nın müteahhit şirketlerle hangi ihale bedelleri üzerine sözleşmeler imzaladığına dair haberleri takip etmişseniz de yatırım maliyetinin dörde katlandığını…
Şimdi aktaracağım veriler, tümünün de inşaatlarının sürdüğü "21/b" usulüyle yapılmış şehir hastanelerinin ilk yatırım maliyetleriyle iki buçuk yıl sonra devletin resmi belgesine geçen yatırım maliyetlerine ilişkin olacak.
Şehir Has. 2020-21 İhale Bedeli (TL) 2023 Yatırım Programı (TL)
Sakarya 1.248.061.000 3.842.148.000 Samsun 1.069.000.000 4.592.385.000 Trabzon 1.099.000.000 5.498.975.000 Şanlıurfa 1.868.000.000 8.026. 794.000 Diyarbakır 1.093.312.000 5.501.777.000 Denizli 1.189.000.000 3.663.100.000 Ordu 1.188.000.000 5.103.829.000 Aydın 976.000.000 3.928.250.000 Antalya 980.000.000 4.018.654.000 |
İki-iki buçuk yıl içinde dörde katlanan yatırım maliyetleri, TÜİK’in açıkladığı enflasyon rakamları konusunda bize bir şeyler söylüyor sanki. Memur, emekli, asgari ücretli yani ülkede emeğiyle geçinen ücretliler söz konusu olduğunda, maalesef inandırıcılığı kalmamış bir kurumun yayımladığı ve insan onuruyla bağdaşmayan verileri esas alan iktidar; konu, ihaleyle yaptırdığı kamu yatırımlarına geldiğinde demirin, çimentonun, enerjinin yani bir inşaatın temel maliyet kalemlerindeki gerçek enflasyonu esas alıyor. Bu ise devletin kendi kendini resmi belgelerde tekzibi anlamına geliyor ama hesap verilebilirlik olmayınca bir kıymeti de bulunmuyor.
Madencilikte iş sağlığı ve iş güvenliğinin geliştirilmesi için 35 ilde 141,7 milyon TL'lik bir AB hibesi de yatırım programında yerini alıyor. 2022 yılında bu tutardan sadece 29 milyon TL'nin harcanmış olduğunu Amasra faciasında yaşamını kaybeden 41 işçiyi anarak kayıt düşerek bitirelim.
Çiğdem Toker kimdir? Çiğdem Toker, Diyarbakır'da doğdu. Denizli Lisesi'nden mezun oldu. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi'ni bitirdi. Gazeteciliğe üniversite öğrencisiyken Anka Ajansı'nda başladı. Günaydın, Ankara Ulus gazetelerinde, Nokta dergisinde stajlar yaptı.Anadolu Ajansı'nın sınavlarını (1988) kazanarak, adliye, Devlet Güvenlik mahkemeleri (DGM), yüksek yargı muhabiri olarak çalıştı. 1990-1993 yıllarında haftalık Ekonomik Panorama dergisinde; sonrasında da kesintisiz 15 yıl Hürriyet Gazetesi Ankara Bürosu'nda ekonomi muhabiri olarak görev yaptı. Burada maliye, vergi, özelleştirme, enerji, rekabet politikalarını izledi. 1994 ve 2001 ekonomik krizlerini, IMF ile ilişkileri, kriz kapsamında çıkarılan kanunların TBMM'deki yasama süreçlerini haberleştirdi. Çeşitli ülkelerde Türkiye'nin taraf olduğu uluslararası toplantıları muhabir olarak takip etti.Habertürk gazetesinin ilk Ankara temsilcisi olarak gazetenin Ankara bürosunu kurdu. İstifa ederek ayrıldı. İnternet gazetesi T24'ün ilk yayınlarında OECD'nin "Futbolda Kara Para Aklama" raporunu konu alan dizi yazısıyla yer aldı. Köşe yazarı ve Ankara Temsilcisi olarak çalıştığı Akşam gazetesinden, Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu'nun (TMSF) el koyma sürecinde kendi isteğiyle ayrıldı.2013-2018 yılları arasında Cumhuriyet gazetesinde köşe yazarlığı yaptı. Gazetenin sahibi konumundaki Cumhuriyet Vakfı yönetimi değiştikten sonra kendi isteğiyle ayrıldı. 2018'de katıldığı Sözcü gazetesindeki yazılarına 2022 Kasım ayında ‘küçülme' gerekçesiyle son verildi. Fox TV kanalında yayımlanan "Orta Sayfa" adlı haber programında yorumcu olarak yer alıyor.Eleştirel finans haberciliği olarak da tanımlanan yazıları hakkında kimileri astronomik, çok sayıda manevi tazminat davası açıldı. Konusu bir imar haberi olan yazısı hakkında hapis cezası istemiyle yargılandı. Kamu ihaleleri ve şirketleri konu alan çok sayıda yazısı da Sulh Ceza hâkimlikleri kararlarıyla erişime engellendi.Kitapları- Adım da Benimle Beraber Büyüdü- Abdüllatif Şener, Doğan Kitap, 2008- "Türkiye'de Sağlıkta Kamu Özel Ortaklığı - Şehir Hastaneleri" kitabına makale katkısı, İletişim Yayınları, 2018- Kamu İhalelerinde Olağan İşler - Tekin Yayınevi, 2019 Ödülleri- İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi "En Başarılı İktisat Muhabiri Ödülü" (1995)- Sabah Gazetesi "Muammer Yaşar Bostancı Haber Yarışması Büyük Ödülü" (1997)- Türkiye Ziraat Odaları Birliği "Basında Tarım Ödülü" (2000)- Milliyet Gazetesi "Abdi İpekçi Barış ve Dostluk Ödülü" – "Taksiyarhis'in Zehra Teyzesi" başlıklı röportaj (2001)- Türkiye Gazeteciler Cemiyeti-TGC "Sedat Simavi Gazetecilik Ödülü" |"Evcil'in Dönüşü" dosyası – (2005)- European Press Prize "The Mystery of the Secret Funds" – "Yorumcu Ödülü"nde kısa liste (2015)- Halkevleri "Basın Ödülü" (2016)- Uluslararası Şeffaflık Derneği Ödülü (2016)- İstanbul Tabip Odası "Basında Sağlık Ödülü" (2016, 2018 ve 2019)- TMMOB Mimarlar Odası Ankara Şubesi "Emre Madran Koruma Ödülü" (2017 ve 2019)- Eskişehir - Bilecik Tabip Odası "Halk Sağlığı Ödülü" (2017)- ÇGD "Uğur Mumcu Araştırmacı Gazetecilik Ödülü" (2017)- ÇGD Bursa Şubesi "Meslekte Dayanışma Ödülü" (2018)- Sınır Tanımayan Gazeteciler Örgütü "Uluslararası Cesaret Ödülü - Kısa liste" (2018)- Sedat Simavi Gazetecilik Ödülü – "Kamu İhalelerinde 21/b Usulü" dosyası-(2018)- Türk Üniversiteli Kadınlar Derneği "Önder Kadınlar Ödülü" (2019)- Rekabet Derneği "Adil Rekabete Katkı Ödülü" (2019)- TMMOB Elektrik Mühendisleri Odası "Hasan Balıkçı Onur Ödülü" (2020)- Halkevleri Dayanışma Ödülü (2020- Ankara Tabip Odası – "Şehir hastanelerinin ekonomi politiğini tüm gerçekliğiyle ortaya koyarak kamuya ve sağlık çalışanlarına etkilerini görünür kılan haberleri" nedeniyle (2021)- TMMOB Şehir Plancıları Odası - Kent Planlama Basın Ödülü (2021)- İzmir Gazeteciler Cemiyeti "Hasan Tahsin Basın Özgürlüğü Ödülü" (2021)- SES Eşitlik ve Dayanışma Derneği "Yılın Kadınları" Ödülü (2021)- Alanya Gazeteciler Cemiyeti - Ulusal Basında Yılın Gazetecisi Ödülü (2021) |
