İlk 1990'ların başında duymaya başladığımız Kripto para kavramı, 2009'dan sonra gerçek oldu ve hayatımıza girdi. Geçen yıl başına kadar nispeten daha kısıtlı bir çevre içinde dönüp dolaşıyordu. Ama geçen yıl başdöndürücü bir fiyat yükselişi gördük. Üstelik sadece Bitcoin'de de değil. Bir çok diğer altcoin denen kripto para cinslerinde de. Şimdi ise o hızlı yükselişin düşüşünü görüyoruz. Uzmanlar da bunu ifade ediyorlar.
Ne demiş atalarımız; "Ne kadar hızlı çıkarsan, o kadar hızlı inersin". Herhalde haklılar. Geçen yılın başında 998 $ olan Bitcoin değeri, bu hafta başında bazı borsalarda 20 bin $'ı bile görmüştü. Ama bir kaç gündür herkes "Bitcoin" ve diğer "Altcoin"lerin hepsinde birden meydana gelen hızlı düşüşü konuşuyor. Öyle ki; Bitcoin değerinin 4'de birini bir gün içinde kaybetmiş durumda. Şu anda 10 bin $'larda geziyor.
Coinmarketcap.com'a göre bütün kripto para birimlerinde düşüş var; son 24 saatte Ethereum % 20 düşüş, Bitcoin Cash % 30 düşüş, Litecoin % 21 düşüş gösterdi. Sadece Ripple % 7 artış gösterdi. Diğer bütün kripto paralarda büyük düşmeler görüldü.
Peki ama neden düştüler? Hem de neden 1 günde çok büyük bir düşüş yaşandı? Herkesin sorusu bu. Herkesin de farklı yorumu var.
Şimdi herkes bunu tartışıyor. Neden 1 günde bu kadar büyük düşüş yaşandı? Tabi hemen arkasından gelen soru da; acaba manipülasyon mu var? Cevabını kesin olarak herhalde toz-duman dağıldıktan sonra alabileceğiz.
Batılı uzmanların çoğu Güney Kore'deki belirsizliğin bu düşüşte etkili olduğu görüşünde. Güney Kore Hükümetinin spekülatif fiyatların yatırımcılar için tehlikeli bir risk oluşturduğu endişesiyle dijital para ticaretini etkili bir şekilde sınırlayan bir tasarı üzerinde çalıştığı haberleri var [1]. Ama sadece Güney Kore değil, daha önce Çin'in sınırlaması vardı. Bu arada Fransa, ABD gibi ülkelerde de kimi hareketler ya da açıklamalar var.
Ama uzun zamandır, Bitcoin konusunda manipülasyon araştıran yazılar görüyoruz. Örneğin aralık sonundaki düşüş arkasından Forbes dergisinde yayınlanan bir yazıda, o günlerdeki düşüşün 6 muhtemel nedeni olarak şunlar sayılıyor[2].
1. O günlerin yılbaşı alışveriş sezonu olması
2. Çok fazla altcoin çıkması
3. En büyük borsalardan Coinbase'in Bitcoin Cash konusunda ne yapacağını bilememesi
4. Market Manipülasyonu
5. Çalınmalar (Hackleme) ve Regülasyonlar
6. Ya da balon olduğu doğruydu, sırada Kripto para kışı var.
Bunlardan 4cü neden hakkında ise, 2 ocak tarihli yeni bir akademik yayın var [3]. Bu makalede Bitcoin ekosistemindeki manipülasyonlar inceleniyor. Neil Gandal, JT Hamrick, Tyler Moore ve Tali Oberman isimli 4 araştırmacı, Para Ekonomi Dergisinin son sayısında yer alan makalelerinde, Bitcoin ekosisteminin kötü aktörler tarafından ne derecede kontrol edildiğini anlatıyorlar.
Bu konuya biz de, 18 Aralık tarihli, "Bitcoin balon mu? Bu kimin ve neyin mücadelesi?" başlıklı yazımızda değinmiş ve şöyle demiştik;
Hayır Bitcoin’in kendisi balon değil. Bu paylaşım ekonomisi, internetin felsefesi ve açık kaynak düşüncesinden doğan bir araç. Aynen Uber gibi.
Ama Bitcoin’in kendisi için değilse de, bugünkü fiyatı konusunda “dikkatli olun” yorumu yapmak gerekli. Bu yıl başından itibaren, gerçekten aşırı bir değerleme yaşadı. Yılbaşında 1.000 $’lardayken, bugün fiyatı 19 bin $’a yakın.
Sonuç olarak şişen fiyatlar, alışverişin artması, arz-talebin, yani birdenbire Bitcoin’in değerini anlayan insanlardan kaynaklanabilir. Ya da tam tersine, oralarda bir yerlerde Bitcoin’in gittikçe büyüdüğünü görüp, bir an önce yok etmek için bilinçli bir şekilde önce şişiren, sonra patlatacak birileri olmuş da olabilir.
Akademisyenlerin makalesine bakarsak da; sadece bir tek kötü niyetli adamın 2013 yılında 2 ay içinde Bitcoin'i 150 $'dan 1.000 $'a taşıdığına dikkat çekiyorlar ve fiyatların yükseldiği her günde, borsalarda şüpheli hareketler olduğuna işaret ediyorlar ve 1 ya da 2 büyük oyuncunun Bitcoin pazarlarını manipüle ettiğini belirtiyorlar.
Bitcoin manipülasyonunu 2 bot olan Markus ve Willy'nin yaptığı ve bunların geçerli ticareti gerçekleştiriyor gibi görünürken, aslında kullandıkları Bitcoin'lerin sahibi olmadıkları kaydediliyor. Bunların Mt.Gox olayı sırasında da işlem yapmış olabileceği not ediliyor.
Araştırmacılar, Bitcoin'in ciddiye alınabilmesi için piyasaların bu kadar kolay manipule edilebilmesinin önüne geçilmesi gerektiğini söylüyorlar. Bitcoin'in iddiası olan merkezileştirmeyi değiştirme iddiasının da önünde gidilecek çok yol olduğu ve bu araştırmanın bir anlamda Bitcoin'in daha ciddiye alınması yolunda bir adım olduğu belirtiliyor.
Sonuç olarak yukarıda kaydettiğimiz yazıda yer alan bir notu yeniden belirtelim; aynen Uber'in taksiciliği değiştirmesi gibi Bitcoin (ya da Ethereum yada başka bir kripto para cinsi) de geleneksel paranın işleyişini değiştirecek. Ancak bunun değişmesi çok kolay olmasa gerek. Bir yandan Bitcoin ekosisteminin yapması gereken ödevler var hala. Özellikle manipülasyona karşı geliştirilmesi gereken korumalar olmalı. Diğer yandan da günümüzün haksızlık / yolsuzluk / ahlaksızlık üzerine kurulu Wall Street para düzeni mevcudu bozmamak için mücadele edecektir. Bu mücadele de çok kolay olmayacaktır.
Anlayacağınız Bitcoin ve diğer kripto para ekosisteminin önünde hala alması gereken bir yol var.
