Ülkemizde son 20 yılın en önemli tartışma konularından birisi seçim güvenliği. Çünkü hepimizin seçim sonuçları konusunda "trafodaki kediler" dahil "makul" şüphelerimiz var. Bu nedenle bir haftadır sürdürdüğümüz "Seçim Güvenliği - SEÇSİS" dosyasına, Millet İttifakı'nın ikinci büyük tarafı olan İYİ Parti ile devam ediyoruz.
İYİ Parti kurucularından ve halen "Seçim İşleri Başkanı" olan Şenol Sunat'a İYİ Parti'nin seçim güvenliğine bakışı ve hazırlıkları konusunda çeşitli sorular sorduk. Cevaplarını da değiştirmeden sunuyoruz.
- İYİ Parti'nin "Seçim İşleri" konusundaki çalışmasının kapsamı nedir? Seçim güvenliği kapsamında neler yapıyorsunuz?
Bilindiği gibi gelişmiş demokrasilerde tartışma konusu olmaması gereken "seçim güvenliği" kavramı maalesef geçmiş seçimlerde yaşananlar göz önüne alındığında ülkemizin öncelikli gündemlerinden biri haline geldi. Seçim güvenliği, seçim sürecinin vazgeçilmez bir unsurudur ve bunu temin etmek de seçimin yönetim ve güvenliğinden sorumlu kurumlar ile seçime katılan siyasi partilerin asli görevidir.
Seçim İşleri Başkanlığı olarak, partimiz kurulduğundan bu yana seçim ve seçim güvenliğinin bütün unsurlarını barındıran bir yapıda çalışıyoruz.
Sandık görevlilerinin, müşahitlerin ve okul/bina sorumlularının atamalarının yapıldığı ve takip edildiği, aynı zamanda seçim günü sonuçların girileceği dijital sistemimizin adı "İYİ Parti Raporlama ve İletişim Sistemi – İRİS". Bir yardımcım ve ekibi tamamen bu sistem üzerinden çalışmaları takip ediyor ve teşkilatımızı eğitiyor.
Seçim öncesi, seçim günü ve seçim sonrası şeklinde gruplandırdığımız iş ve işlemleri bu sistemin yardımıyla yürütüyoruz. Seçmen kütüklerinin incelenmesi, varsa hataların tespit edilmesi gibi konular da bu başkanlığın çalışma alanında.
YSK ve Yargıtay'dan sorumlu başkan yardımcılığımız sandıkta görevlendirdiğimiz üyelerden tutun, seçime dair her türlü mevzuatı, resmi iş ve işlemi takip ederek teşkilatımızı bilgilendiriyor. Ayrıca il ve ilçe seçim kurulu temsilcilerimizi ve üyelerimizin kurul toplantılarında yürüttükleri çalışmalara rehberlik edip, il ve ilçe seçim kurullarında yapılan her türlü itirazı YSK'daki son karar aşamasına kadar takip ediyor.
Genel Merkez Seçim Koordinasyon Merkezimizi kurduk. Bu merkez daha çok hukukçu üyelerimizden oluşuyor. Sorumlu oldukları illerin il ve ilçe teşkilatlarında İl/İlçe Seçim Koordinasyon merkezlerinin amacına uygun şekilde kurulmasına ve çalışmasına rehberlik ediyorlar. Seçim takviminin başlamasıyla birlikte il/ilçelerdeki itiraz süreçlerini takip edecek, seçim günü kriz masasında görev yapacak ve kesin sonuçların ilanına kadar görevlerine devam edecekler.
Başkan yardımcılarımla birlikte il başkanlıklarımızda ilçe teşkilatlarımıza toplantılar düzenliyoruz. Bu toplantılarda seçim güvenliğinin önemini anlatıyor, sistemimizin verimli bir şekilde kullanılmasına yönelik eğitimler veriyor, ilçe ilçe sandık kurulu üyesi, müşahit ve okul/bina sorumlusu atama durumlarımızı tartışıyor, mevzuat ve resmi işlemler konusunda teşkilatımızı bilgilendiriyoruz. Şu ana kadar 12 ilimizin toplantılarını tamamladık. Kalan illerimize de hızla giderek seçime kadar bütün Türkiye'de çalışmalarımızı gerçekleştirmiş olacağız.
- Veri tutarlığını nasıl test ediyorsunuz? CHP ile yaptığımız söyleşide geçmiş yıllarla kıyasladıklarını belirtiyorlar. Siz nasıl test ediyorsunuz?
Türkiye'de bugüne kadar gerçekleşmiş bütün seçim sonuçları elimizde var. YSK'nın internet sitesinde de mevcut zaten. Bu sonuçlar üzerinde yaptığımız analizler var. Geçmiş seçim sonuçlarında partilere çıkmış blok oylar, Türkiye genelinde alınan oyun çok üzerinde alınmış oylar gibi pek çok parametreyi kapsayan analizlerimiz sonucu riskli sandıkların bulunduğu okulları belirledik. Bu okullardaki sandıkların sandık kurulu üyeleri ve müşahitlerinin atamalarını yaparken daha hassas davranıyoruz.
İktidarı hedefleyen bir siyasi partinin Seçim İşleri Başkanlığı olarak seçmen kütükleri konusunda da detaylı çalışmalarımız var. Öncelikle, partimizin resmi olarak YSK'dan temin ettiği ve seçim dönemlerinde resmi kanallardan partimize gönderilen seçmen kütüklerinde karşılaştırmalar yapıyoruz. Gözümüze çarpan anomalileri belirliyor ve alacağımız bir sonraki seçmen kütüğünde düzelip düzelmediğini kontrol ediyoruz.
İl/ilçe/mahalle bazında geçmiş seçimlere göre seçmen sayısındaki artışa veya azalmaya bakıyoruz. Cinsiyet dağılımını, yaş dağılımı gibi verileri inceliyoruz.
Bütün bu çalışmaları Kişisel Verileri Koruma Kanununa uygun şekilde düzenlenmiş listeler üzerinden gerçekleştiriyoruz. Örneğin, bütün T.C. Kimlik numaralarında belirli hanelerdeki rakamlar ile anne adı-baba adı gibi kişisel bilgiler gizlenmiş durumda. Anormal sayıda seçmenin kayıtlı olduğu hanelere bakıyoruz.
2019'da gerçekleşen yerel seçimde hanede olmadığı halde kayıtlı seçmenlerin bulunduğu yerler tespit etmiştik. Hatırlarsanız basında da oldukça geniş bir şekilde yer aldı. Örneğin, Siirt/Pervari'de kapalı ve mühürlü FETÖ yurdu bulduk. İçinde 250'den fazla seçmen kayıtlı görünüyordu. Süresinde yapılan itirazlarla o seçmenlerin düşürülmesini sağladık.
Seçim dönemlerinde seçmen kütükleri 15-20 gün askıda kalıyor. Bu sürede sahte/hayalet seçmeni, taşıma seçmeni tespit etmeniz çok zor. Seçmen kütüklerinde yaptığımız bu taramalar ön tespitler yapmamıza imkân sağlıyor. Bu sayede seçim döneminde yayınlanacak kütüklerde tespit ettiğimiz hataların düzeltilmemiş olması halinde kısa sürede itirazlarımızı yapacak ve takip edebileceğiz.
- Geçmiş seçimlere baktığımızda Anadolu Ajansı üzerinden, seçimle ilgili bir algı çalışması yapıldığı görüldü. Önce yüksek rakamlar sunuldu, sonra bilgi akışı kesildi. Bu nedenle bilgilerin anlık akışı çok önemli. Siz seçim sırasında anlık akış sağlayacak mısınız?
İYİ Parti olarak 24 Haziran 2018 tarihinde gerçekleşen seçimde bir sistem oluşturmuştuk. Baskın seçim dolayısıyla yeterince test edemeden seçime girdik ve çok fazla sandığın sonucuna erişemedik. Zaman içinde bu sistemi geliştirdik ve özellikle 2019 yerel seçimlerinde hiçbir sorun yaşamadan çalışmasını sağladık.
Bu sistem aracılığı ile sandık kurulu üyelerimiz, müşahitlerimiz, okul/bina sorumlularımız, il/ilçe teşkilatlarımız aracılığıyla sonuçları alıyoruz. Bunun sağlıklı bir şekilde gerçekleşebilmesi için en önemli unsur insan kaynağımız. Bu nedenle seçime kadar birkaç kez sanal seçim ve tatbikatlar yaparak hem sistemimizin sorunsuz çalışmasını hem de teşkilatımızın sonuç girişi konusunda donanım kazanmasını sağlayacağız.
YSK seçim günü partilerle sonuçları anlık olarak paylaşıyor. Daha önceki seçimlerde bu paylaşımda da kesintiler yaşadık. Ne Anadolu Ajansı ne de başka bir kuruluşun algı operasyonu yapmasına müsaade etmeyeceğiz. Özellikle sayım saatlerinde, siyasi partilerin sandık kurulu üyelerinin morallerini bozmayı ve sandığı terk etmeye teşvik etmeye yönelik bu algı operasyonlarının önünü kesmek için seçim yasaklarının sona ermesiyle birlikte elimizdeki verileri kamuoyu ile paylaşacağız.
2019 yerel seçimlerinde YSK'dan veri akışı kesildiğinde parti yöneticilerimiz derhal YSK'ya giderek gerekli tepkiyi ortaya koymuş ve sorunun çözümünü sağlamıştı. Yine olması halinde soluğu YSK'da alacağımızdan kimsenin şüphesi olmasın.
- Sandık görevlilerinin haberleşmesinin WhatsApp olduğunu duyuyoruz. WhatsApp güvenli olmadığı gibi, IPlerinin engellenmesi yoluyla seçim sırasında kapatılabilir. Buna dair bir B planınız yani farklı bir iletişim şekliniz var mıdır?
WhatsApp tabii ki oldukça yaygın bir uygulama. Herkesin akıllı telefonunda var ve sıkça kullanılıyor. Ancak, bütün yumurtaları aynı sepete koymak doğru değil. Bu nedenle sandık kurulu üyelerimiz, müşahitlerimiz, okul/bina sorumlularımız, il/ilçe teşkilatlarımız ile telefon ve SMS yoluyla da irtibat kuruyoruz. Hepsinin telefon numaraları sistemimizde mevcut. Seçim günü herhangi bir bilgi/belge ulaştırmamız gerekirse mümkün olan her iletişim kanalından kendilerine ulaşabiliriz. Ayrıca tüm il ve ilçelerde oluşturduğumuz seçim koordinasyon merkezlerindeki görevliler tarafından en hızlı bir şekilde ıslak imzalı tutanaklar bir araya getirilecek, itiraz edilecek konulara zamanında itiraz edilecektir.
- Geçmiş seçimlerde, sandıklarda yeterli gözetmen olmadığı için hile yapıldığı düşüncesi hakimdi. Türkiye çapındaki 200 bin sandıkta yeterli parti görevliniz olacak mı? Özellikle Güneydoğu Anadolu bölgesinde.
Partimizin bugün itibariyle üye sayısı 596,129. Bu da demek oluyor ki, her sandıkta bir asil ve bir de yedek sandık kurulu üyemiz bulunacak kadar üyemiz var. Bunun yanında çok sayıda gönüllülerimiz de mevcut. Hedefimiz her sandıkta bir asil, bir yedek sandık kurulu üyesi ile bir de müşahit bulundurmak. Türkiye'nin doğusundan batısına her yerinde üye ve gönüllü sayımız sandıklarda bulunmak için yeterli. Sandık kurulu üyesi/müşahit atamalarımız çoktan başladı. Halihazırda yüzde 80 teyitli doluluk oranına sahibiz.
Sandık ve seçim güvenliği eğitimlerini vermeleri için eğitmenlerin eğitimini 2021 yılının Kasım ayında tamamlamıştık. Şimdi eğitmenlerimiz atanmış sandık kurulu üyelerimiz, müşahitlerimiz, okul/bina sorumlularımızın eğitimlerini il ve ilçe teşkilatlarımızda gerçekleştiriyorlar. Vatandaşlarımız müsterih olsunlar, her sandıkta eğitimli, bilinçli İYİ'ler olacak.
- İl ve ilçe seçim kurullarının çoğunda AKP'nin destekçileri olacağı için, tüm sandık bölgelerine hukuki destek olabilecek avukatlar var mı?
Göreve geldikten sonra ilk iş olarak Türkiye çapında hukukçu üyelerimizin listesini çıkardık. Mümkün olan yerlerde zaten il ve ilçe seçim kurulu üye/temsilcilerimiz hukukçulardan oluşuyor. Hukukçu/avukat üyesi olmayan ilçe teşkilatlarımız belirlendi. Bu teşkilatlarımıza il merkezlerinden ve mümkün olmayan yerlerde genel merkezden hukukçular atıyoruz. Yani, her ilçe teşkilatımız gerek sahada gerekse il ve ilçe seçim kurullarında yapacakları iş ve işlemler için gerekli hukuki desteğe sahip olacak. Ayrıca Barolar ile görüşüyoruz.
- Seçim verilerinin girişi elle yapıldığı için bu noktada da kasıtlı ya da bilinçsiz hatalı girişler olabiliyor. Buna karşılık itiraz süresi 1 hafta. Acaba bu duruma çözüm olacak şekilde kadro kurdunuz mu, seçim sonrası verilerin analizi için (örneğin Bilgisayar Mühendisleri Odası bunun için algoritma yazıp kontrol etmiş)?
Bahsettiğiniz konu seçimlerde en çok yaşanılan sorunlardan biri. Bazen sehven bazen de maalesef kasıtlı şekilde sonuçlar YSK'nın SEÇSİS sistemine hatalı giriliyor. Bir bakıyorsunuz, oyu çok az olan ve muhtemelen bu oyun peşine düşmeyecek bir partinin oyları bir başkasına yazılmış. Bir bakıyorsunuz, 18'ler 81 olmuş veya tam tersi.
Bütün bunların çözümü her sandığın başında olup ıslak imzalı ve mühürlü sandık sonuç tutanağına erişmekte yatıyor. Elimizde ıslak imzalı tutanaklar olduğu sürece – ki olacak, endişe etmemize gerek yok.
İRİS'e girilen sonuçlar, YSK'dan gelen sonuçlarla otomatik olarak karşılaştırılıyor ve kusurlu olanların listesini sistemimiz bize veriyor. Bu nedenle itirazlarımızı süresinde ve doğru şekilde yapmaya hazırız. Seçim Koordinasyon Merkezlerimizi erken oluşturmamızın bir nedeni de bu. Hepsini görev ve yetkileri konusunda eğitiyoruz.
Önümüzdeki seçim bir genel seçim olacak. İtiraz süresi ilçe seçim kurullarında Cumhurbaşkanlığı seçimi için Pazartesi, Milletvekilliği Seçimi için Salı günü sona eriyor. Yani bir haftadan da kısa bir süre var. Bu itirazlar reddedilirse il seçim kuruluna, o da reddedilirse YSK'ya cevap ve itiraz sürelerine dikkat ederek itiraz etmeniz gerekiyor. Bunun için ekibimiz hazır ve gereğini yapacağız.
Diyelim ki trafoya kediler girdi, elektrik kesildi veya İnternet erişiminde bir sorun yaşandı. Bu durum seçim/sayım esnasında olursa gerekirse sandıkların üzerine yatacağız. Sandık sonuç tutanaklarını elde inceleyip süresinde itiraz etmek üzere il/ilçe teşkilatlarımızdaki SKM'lerde ekiplerimiz bulunacak.
- Rusya ile son yaklaşımlar, insanlarda Rusya'nın seçime müdahil olabileceği düşüncesi yarattı. Örneğin Trump'ın seçildiği ABD seçimleri ya da Fransa, Almanya ve Afrika'daki bazı ülkelerde seçimlere müdahil oldukları gibi geçmiş deneyimler var. Bunların bazıları "trol" türü çalışmalar olabileceği gibi, Rusya'nın engin siber yetenekleri de işin içine girebilir. Bu konuda önlemleriniz var mıdır?
Dijital dünyada kasıtlı veya başka türlü müdahaleler, sorunlar yaşanabilir. Biz bu konuda çok yetkin bir ekiple çalışıyoruz. Bununla ilgili testler düzenli olarak yapılıyor. Ancak, daha önce de söylediğim gibi, bütün mesele sandık başında olmakta ve ıslak imzalı-mühürlü sandık sonuç tutanağını elde etmekte. Onlar elimizde olduktan sonra, bizdeki toplamlar ile YSK'nın ilan ettikleri tutmazsa gereğini yapmakta bir saniye dahi tereddüt etmeyiz.
- Suriyelilerin sığınmacı statüsü oldukları için vatandaş olma hakları yok. Ama Cumhurbaşkanı kararı ile oy eksiği olan bölgelerde 500-600 bin kişinin Türk vatandaşı yapılabileceği yorumları var. Böyle bir risk görüyor musunuz?
Seçmen kütüklerini YSK'dan alıyor ve inceliyoruz. Doğum yerlerine bakarak yaptığımız analizlerde telaffuz edilen rakamlara ulaşmadık. Diğer yandan, toplam sayı kadar bu sayının illere göre dağılımı da önemli. Göze küçük görünen bir rakam bir şehrin veya seçim bölgesinin milletvekili dağılımını etkileyebilir. Bu nedenle seçime kadar incelemeye devam edeceğiz. Anormal bir artış veya rakam tespit edersek de kamuoyu ile paylaşacağız.
- Millet İttifakı olarak Altılı Masa yaklaşımınız var. Bu yaklaşım içinde seçim güvenliği işbirliği var mıdır? Diğer 5 parti ile seçmen kayıtlarının doğru olması ve seçim güvenliği içindeki diğer konular için işbirliği yapıyor musunuz? Nasıl yapıyorsunuz?
Altılı masayı oluşturan siyasi partilerin genel başkanları toplantılarının birinde seçim güvenliği komisyonu oluşturulması kararı aldılar. Bu kararı takiben komisyon düzenli olarak toplandı. Toplantılarımızda her siyasi partinin öncelikle kendi başına seçim güvenliği çalışmalarına yürütmesine karar verdik.
Bunun yanı sıra, seçim öncesi, seçim günü ve seçim sonrası olarak üç gruba ayırdığımız iş ve işlemlerde iş birliği yapmak hususunda mutabık kaldık ve bunu İYİ Parti'nin ev sahipliğinde düzenlediğimiz basın toplantısında komisyondaki diğer genel başkan yardımcıları ile birlikte açıkladık.
Bu iş birliği; seçim öncesi hazırlıkları, seçim günü oy kullanma ve sayım işlemlerinin usullere uygun yürütülmesinin sağlanması, sandıkların kapanmasıyla Yüksek Seçim Kurulunun ilan edeceği geçici sonuçlara itirazların süresinde ve usullere uygun şekilde yapılması dahil olmak üzere sonuçların kesinleşmesine kadar ki bütün seçim sürecini kapsıyor.
Toplantılarımız devam ediyor. Tek başımıza seçime girecekmiş gibi çalışmaya devam ederken, Altılı masayı oluşturan siyasi partiler olarak tespitlerimizi, önlemlerimizi ve çalışmalarımızı birbirimizle paylaşmaya devam edeceğiz.
- Son olarak eklemek istediğiniz bir şey var mı?
Buradan seçimin yönetim ve güvenliğinden sorumlu kurumların bağlı olduğu İçişleri Bakanı ve Adalet Bakanını seçim öncesi, seçim günü ve seçim sonrası görevlerini layıkıyla yapmaya davet ediyorum.
Vatandaşlarımız müsterih olsunlar; Seçimlerin adil, serbest, eşit, şeffaf, düzen ve dürüstlük ilkeleri içinde gerçekleşmesi için seçim güvenliği konusunda üzerimize düşen sorumluluğun ne derece büyük olduğunun farkındayız ve bu konuda kendimize güveniyoruz.
Oy namustur; dolayısıyla, vatandaşlarımızın sandığa atacağı her oy, İYİ Partinin güvencesi altındadır. İYİ Parti olarak, her türlü tedbiri alıyor, İYİ takip ediyoruz.
