İşte beklenen gül geldi ve bu sabah 10’da TÜİK 2009 yılı 4. çeyrek ve yıllık genel büyüme oranlarını açıkladı.
2009 yılı genelinde yurtiçi hasılamız, sabit TL fiyatlarla önceki yıla göre %4.7 geriledi. Cari fiyatlarla ABD doları bazında gelirimiz ise 618 milyara düştü. Türkiye’nin 1998 yılında 270 milyar dolar olan GSYİH’sı, 2001 krizinde 196 milyar dolara gerilemiş, 2008 yılında 742 milyar dolara yükselmişti.
Böylece en son 2001 krizinde yüzde 5.7 küçülen ekonomimiz, 2002-2008 dönemindeki büyümenin ardından 2009’da yeniden küçülmüş oldu.
Bazılarının aklına şu soru gelebilir: “Ekonomi yüzde 4.7 küçüldüyse, GSYİH nasıl oluyor da 742 milyar dolardan, 618 milyar dolara düşüyor? Dolar bazında gerileme yüzde 16.8.”
Doğru, dolar bazında gerileme yüzde 16.8 ancak, bütün dünyada büyüme ölçümü yerli para cinsinden ve sabit fiyatlarla yapılıyor. Doğru olan da bu. Biz de Türkiye’de yaratılan değeri enflasyondan arındırmak için sabit fiyatları kullanıyoruz ve bunu yıllık ortalama kurdan dolara çeviriyoruz. Biliyorsunuz, 2009’da dolar/TL kuru önceki yıla göre büyük artış gösterdi. Bu nedenle ülkede yaratılan değerin dolar karşılığı düştü.
Son Çeyrekte Artıya Geçildi
2008’in son çeyreğinde küçülmeye başlayan ekonomi art arda 4 çeyrek küçüldükten sonra, 2009’un son çeyreğinde %6 büyüdü. En büyük daralma ise 2009’un ilk çeyreğinde yüzde -14.7 ile görüldü.
Hatırlarsanız, birçok ülkede ekonomik göstergeler en düşük düzeylerini 2009’un Şubat-Mayıs döneminde görmüştü. Bu dönem Türkiye ekonomisi içinde bir dönüm noktası oldu. Tüketici güveni, sanayi üretimi ve ithalatta dip yılbaşında iken, ihracat Mayıs ayından sonra yükselmeye başladı. Bu nedenlerle, GSYİH çeyrekli bazda (yani önceki çeyreğe göre), ikinci çeyrekte pozitife geçmişti. Ancak yıllık bazda büyüme ilk kez son çeyrekte görülmüş oldu. Bunun bir nedeni baz etkisi iken, diğer nedeni de bazı sektörlerin reel anlamda büyüme geçmiş olması.
Diğer Ülkeler Ne Durumda?
IMF geçen yıl başında dünya ekonomisinin 2009’da yüzde 2 küçüleceğini tahmin ediyordu. Zamanla bu tahminini yüzde 0.8’e kadar çekti. Buna göre gelişmiş ekonomiler 2009 yılını yaklaşık olarak yüzde 3.2 küçülerek, gelişmekte olan ülkeler ve yükselen pazarlar ise yaklaşık yüzde 2.1 büyüyerek tamamlıyorlar.
2009 yılında ABD yüzde 2.4, Fransa yüzde 2.4, Almanya yüzde 5, İngiltere yüzde 4.8, İtalya yüzde 4.8, İspanya yüzde 3.7, Yunanistan yüzde 2.1, Avrupa Birliği yüzde 4, Euro Bölgesi yüzde 3.9 küçüldü. Avrupa Birliği içinde 2009 yılında büyüyen tek ülke Polonya oldu.
Bu oranlar arasında sizi en fazla şaşırtan muhtemelen Yunanistan ve İspanya gibi ülkelerdir. Krizle boğuşan bu iki ülke nasıl oldu da Türkiye’den daha az küçüldü diye merak ediyorsanız, şunları söyleyebilirim: Kriz bu iki ülkeden acısını yavaş yavaş çıkarıyor. 2010’da Türkiye muhtemelen yüzde 4’ün üzerinde büyürken, bu ülkeler küçülmeye devam edecek. Gelecek yıl Yunanistan’ın yüzde 2, İspanya’nın yüzde 1 daha küçülmesi bekleniyor. Yunanistan aslında bir tarım ülkesi, sanayi ve hizmetler sektörleri oldukça zayıf. Hemen hemen tüm dünyada 2009 yılında tarım sektöründe büyüme görüldüğü için Yunanistan’ın küçülme oranı düşük kaldı.
Yarın
Yarın sektörlerin performansı ile devam edeceğim ama bitirmeden şunu da eklememe izin verin: 2009’da en fazla küçülen sektörler yüzde 16.3 ile inşaat, yüzde 10.4 ile ticaret, yüzde 7.2 ile imalat sanayi ve yüzde 7.1 ile ulaştırma ve haberleşme. İnşaat haricindeki üç sektör, ekonomimizin en büyük sektörleri. Bu üçü, ekonomimizin yüzde 49.8’ini oluşturuyor. 2009’da yaşana küçülmede aslan payı da bu sektörlere ait.
